Đột phá để phát triển nhà ở xã hội

Tính đến thời điểm hiện tại, trên địa bàn cả nước đã quy hoạch 1.309 vị trí với quy mô 9.737 ha đất làm nhà ở xã hội. Hiện đã có 686 dự án nhà ở xã hội đã được triển khai với quy mô 627.867 căn. Riêng 5 tháng đầu năm 2025, trên cả nước đã khởi công, đang triển khai đầu tư xây dựng 159 dự án, với quy mô 135.563 căn; trong đó khởi công mới 21 dự án, với quy mô 20.428 căn và 22.649 căn hộ nhà ở xã hội đã hoàn thành.

Mặc dù đã đạt một số kết quả tích cực, tuy nhiên việc phát triển nhà ở xã hội vẫn còn một số tồn tại, hạn chế. Trước thực trạng trên, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức tọa đàm "Đột phá để phát triển nhà ở xã hội" sáng 5/6 nhằm tháo gỡ những tồn tại, vướng mắc trên tinh thần thúc đẩy triển khai mạnh mẽ các dự án nhà ở xã hội trong thời gian tới. Toạ đàm có sự tham gia của các khách mời: Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh; Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang Phạm Văn Thịnh; ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TPHCM; ông Phạm Tiến Dũng, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Cát Tường; TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, điều phối chương trình Tọa đàm.

Chính sách đột phá

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết, mới đây, Bộ Xây dựng đã chủ động tham mưu, trình Chính phủ, Quốc hội xem xét và thông qua vào ngày 29/5/2025 Nghị quyết 201 về thí điểm cơ chế đặc thù phát triển nhà ở xã hội. Đây có thể coi là một nghị quyết mang tính đột phá, nhằm tháo gỡ các thủ tục còn vướng mắc, cản trở quá trình đầu tư phát triển nhà ở xã hội, cũng như giải quyết những khó khăn từ thực tiễn đặt ra.

Nghị quyết số 201/2025/QH15 bao gồm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội. Trong đó, chính sách đáng chú ý là thành lập Quỹ nhà ở quốc gia. Đây là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận; bao gồm: quỹ nhà ở trung ương do Chính phủ thành lập, quỹ nhà ở địa phương do UBND cấp tỉnh thành lập. Mục tiêu của Quỹ là tạo nguồn vốn để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội của dự án nhà ở xã hội, tạo lập nhà ở xã hội để cho thuê, nhà ở cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thuê.

Nghị quyết số 201/2025/QH15 cũng đề xuất cắt giảm, cải cách thủ tục hành chính trong đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, gắn với tăng cường giám sát theo chỉ đạo tại Nghị quyết số 68- NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị.

Nghị quyết đã cắt giảm, cải cách các thủ tục hành chính sau:

(1) Không thực hiện thủ tục đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư mà thực hiện giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu. Theo đó, cắt giảm được khoảng 200 ngày, tương ứng khoảng 70% thời gian thực hiện so với quy định hiện hành.

(2) Không yêu cầu thực hiện bước lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết, giảm được 65 ngày so với quy định hiện hành.

(3) Bỏ thủ tục thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng tại cơ quan chuyên môn về xây dựng, cắt giảm được từ 15 - 35 ngày so với quy định hiện hành.

(4) Không yêu cầu thực hiện quy trình đấu thầu rộng rãi đối với các gói thầu lựa chọn nhà thầu trong hoạt động xây dựng mà được áp dụng quy trình chỉ định thầu rút gọn, cắt giảm được từ 45 - 105 ngày so với quy định hiện hành.

(5) Miễn giấy phép xây dựng đối với trường hợp áp dụng thiết kế mẫu, thiết kế điển hình, cắt giảm được 20 - 30 ngày so với quy định hiện hành.

(6) Không yêu cầu thẩm định giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội tại cơ quan chuyên môn cấp tỉnh mà do chủ đầu tư tự xây dựng, phê duyệt; sau khi hoàn thành, bàn giao đưa vào sử dụng, chủ đầu tư có trách nhiệm thực hiện kiểm toán, quyết toán và gửi hồ sơ đến cơ quan chuyên môn cấp tỉnh để kiểm tra. Quy định này cắt giảm được ít nhất 30 ngày so với quy định hiện hành.

Hai yếu tố quyết định sự thành công

Là khách mời đến từ địa phương thực hiện tốt công tác phát triển nhà ở xã hội cho người có thu nhập thấp, công nhân lao động, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang Phạm Văn Thịnh chia sẻ: Bài học kinh nghiệm Bắc Giang rút được ra trong thời gian qua về việc xây dựng nhà ở xã hội là nhận thức của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền và bằng các biện pháp, kế hoạch cụ thể huy động cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc, gắn việc thực hiện kế hoạch đó vào trách nhiệm người đứng đầu các cấp trong giải phóng mặt bằng, trong vấn đề xây dựng hạ tầng ở khu vực xung quanh để đảm bảo dự án nhà xã hội hoàn thành đồng bộ.

“Bắc Giang xác định người lao động là một nguồn lực rất quan trọng đem lại sự phát triển của tỉnh. Thế nên việc chăm lo nhà ở cho người lao động vừa là trách nhiệm nhưng chúng tôi lại coi mỗi dự án nhà ở xã hội là một dự án phát triển kinh tế. Từ nhận thức đó, Bắc Giang thành lập Tổ hỗ trợ cho các dự án nhà xã hội, mỗi tháng họp 1 lần do Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm tổ trưởng. Mọi vướng mắc đều được giải quyết trong thời gian rất ngắn”, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang thông tin.

Kinh nghiệm nữa được đại diện Bắc Giang chia sẻ tại Toạ đàm là phải lựa chọn được chủ đầu tư có năng lực tài chính. Thời gian qua, Bắc Giang triển khai nhiều dự án NOXH cùng lúc nhưng các chủ đầu tư không vay vốn ngân hàng mà hoàn toàn sử dụng bằng vốn tự có và UBND tỉnh hỗ trợ chủ đầu tư tháo gỡ khó khăn rất nhanh nên “chỉ cần xây lên đến tầng 3, tầng 4 là các dự án đã được mở bán rồi”.

Doanh nghiệp có lòng tin vào thể chế nhờ chính sách tốt

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TPHCM đánh giá, Nghị quyết 201 có 2 nhóm chính sách đặc thù nổi bật.

Thứ nhất là quyết định thành lập Quỹ Phát triển nhà ở Quốc gia. Lần đầu tiên quỹ giải quyết nhà ở cho cán bộ công chức, viên chức Nhà nước và phát triển nhà ở xã hội cho thuê được thể chế hoá. Đây là điều trong Luật Nhà ở năm 2023 quy định chưa rõ và quy định này sẽ phần nào hỗ trợ cho cán bộ công chức không còn phải đi xếp hàng bốc thăm suất mua nhà ở xã hội. Đặc biệt, Quỹ Phát triển nhà ở quốc gia còn đầu tư cả hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội (gồm công viên, cây xanh, trường học, bệnh viện, thương mại dịch vụ…) đây cũng là vấn đề mà Luật trước đây chưa quy định.

“Thứ hai là cơ chế đặc thù vượt trội, đột phá. Nổi bật là đổi mới triệt để quy trình thủ tục đầu tư xây dựng dự án nhà ở xã hội. Bộ Xây dựng vừa rồi đã đúc kết lại là sẽ giảm được 350 ngày làm thủ tục nhà ở xã hội. Đây là đang tính theo thời gian trong quy định Nhà nước, nhưng thực tiễn chúng tôi thấy rút ngắn được hơn 1.000 ngày, rút ngắn được không dưới 3 năm làm thủ tục nhà ở xã hội”, ông Lê Hoàng Châu ghi nhận.

Là một doanh nghiệp làm dự án nhà ở xã hội, ông Phạm Tiến Dũng, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Cát Tường đánh giá: “Nghị quyết 201 vừa ban hành không chỉ là tháo gỡ pháp lý mà còn là cam kết chính trị ở cấp cao nhất đối với người dân có thu nhập thấp chưa có nhà ở. Đây là chính sách rất nhân văn. Chính sách này ngoài tháo gỡ khó khăn còn tạo được niềm tin thể chế để các doanh nghiệp như chúng tôi tin tưởng khi phát triển các dự án NOXH. Khi bắt tay vào một dự án, chúng ta không thể lường trước được những khó khăn nhưng nếu có lòng tin vào thể chế, chính sách thì doanh nghiệp cũng sẽ dám mạnh dạn và đương đầu, vượt qua những khó khăn. Vừa qua, tất cả những hành động từ cấp cao nhất cho đến địa phương đã phản ánh được sự chung tay này và đã tạo được lòng tin cho doanh nghiệp”.

Đồng tình với quan điểm của Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang, TS. Nguyễn Sĩ Dũng cho rằng: Nhận thức của lãnh đạo địa phương rất quan trọng. Không có chuyện nhà ở xã hội và giải quyết công ăn việc làm cho người lao động là gánh nặng kinh tế mà cần phải nhìn nhận đây chính là cơ hội để phát triển kinh tế. Bên cạnh đó, TS. Nguyễn Sĩ Dũng cũng đánh giá Nghị quyết 201 đã tạo niềm tin cho doanh nghiệp “khi có niềm tin vào thể chế doanh nghiệp mới dám dấn thân, ngược lại, khi còn rủi ro về mặt pháp lý thì rất khó khăn để doanh nghiệp vào làm”.

Nghị định sẽ có hiệu lực từ 1/7/2025

Để triển khai hiệu quả Nghị quyết số 201/2025/QH15 góp phần đạt được 1 triệu căn nhà ở xã hội vào năm 2030, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết:

Hiện nay, Bộ Xây dựng đã cơ bản hoàn thiện dự thảo nghị định của Chính phủ hướng dẫn thực hiện Nghị quyết. Nội dung dự thảo tập trung vào các điều khoản được Quốc hội giao, bao gồm: Điều 4, Điều 5, khoản 2 và khoản 3 của Điều 7, Điều 8. Bộ Xây dựng đã gửi lấy ý kiến từ các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp và tổ chức chính trị - xã hội.

“Dự kiến, việc tiếp nhận ý kiến sẽ hoàn tất trước ngày 8/6. Rất mong các địa phương, bộ ngành sớm có ý kiến giúp cho chất lượng nghị định được tốt, đảm bảo thực tiễn triển khai. Dự kiến trình Chính phủ ban hành trong tháng 6, mục tiêu là đảm bảo nghị định có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, đúng như kế hoạch đặt ra”, Thứ trưởng nói.

Thứ hai, Bộ Xây dựng đề nghị các địa phương sớm ban hành quy định liên quan đến điều kiện nhà ở thuộc sở hữu của cá nhân, cũng như khoảng cách địa điểm của người được mua nhà trên địa bàn theo khoản 2, Điều 9 của Nghị quyết 201, và cũng cần ban hành trong tháng 6 để đảm bảo nhiệm vụ đề ra.

Cuối cùng, Bộ Xây dựng đề nghị các bộ, ngành đã được giao nhiệm vụ trong Nghị quyết số 155 của Chính phủ và các địa phương tích cực tuyên truyền, phổ biến và quán triệt Nghị quyết 201 để sớm đưa Nghị quyết vào cuộc sống.

Ngày 27/2/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký Quyết định số 444/QĐ-TTg giao chỉ tiêu hoàn thành nhà ở xã hội trong năm 2025 và các năm tiếp theo đến năm 2030 để các địa phương bổ sung vào chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Theo đó, chỉ tiêu nhà ở xã hội các địa phương phải hoàn thành giai đoạn 2025 - 2030 là 995.445 căn hộ, đây là chỉ tiêu quan trọng trong cụ thể hóa Quyết định 338/QĐ-TTg ngày 3/4/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030".

Ngày 29/5/2025 vừa qua, Quốc hội thông qua Nghị quyết 201/2025/QH15 về thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội./.