TCVN 14130:2024 về phục tráng bằng phương pháp nuôi cấy mô cho các giống keo và bạch đàn được công nhận

Phục tráng giống cây lâm nghiệp đảm bảo tiêu chuẩn sẽ giúp duy trì đặc tính tốt của giống đã bị thoái hóa. Ảnh minh họa

Trong bối cảnh đó, việc ra đời tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14130:2024 – Giống cây lâm nghiệp: Yêu cầu kỹ thuật của phục tráng giống do Bộ Khoa học và Công nghệ công bố là một bước tiến quan trọng. Tiêu chuẩn này giúp thống nhất quy trình phục tráng giống bằng phương pháp nuôi cấy mô. Đây là công nghệ tiên tiến đang được ứng dụng rộng rãi trong nhân giống vô tính, nhằm duy trì và khôi phục đặc tính tốt của giống gốc, đồng thời loại bỏ nguy cơ thoái hóa sau nhiều chu kỳ nhân giống.

Theo TCVN 14130:2024, tiêu chuẩn này áp dụng cho việc phục tráng bằng nuôi cấy mô đối với các giống cây lâm nghiệp đã được công nhận, chủ yếu là giống keo và bạch đàn. Giống được phục tráng phải có nguồn gốc rõ ràng từ cây đầu dòng – những cá thể cây được chọn lọc, đánh giá và công nhận về sinh trưởng, năng suất và khả năng chống chịu. Các cây đầu dòng phải khỏe mạnh, không nhiễm sâu bệnh, thân thẳng, lá xanh và sinh trưởng bình thường. Vật liệu nhân giống được lấy từ chồi bánh tẻ hoặc chồi vượt, có chiều dài tối thiểu 2 cm, có ngọn, lá hoàn chỉnh và không bị tổn thương mô.

Tiêu chuẩn cũng nêu rõ cụ thể vị trí và mùa cắt chồi. Với giống keo, chồi được lấy không quá 2m tính từ gốc; với bạch đàn, vị trí lấy chồi thấp hơn, không quá 0,3m từ gốc cây mẹ. Thời điểm cắt tạo chồi được chia theo mùa vụ của từng vùng sinh thái miền Bắc, miền Trung và miền Nam để đảm bảo cây phát triển tốt nhất.

Trong giai đoạn nuôi cấy mô, vật liệu phải được khử trùng đúng quy trình và cấy trên môi trường dinh dưỡng MS cải tiến. Chu kỳ cấy chuyển được quy định rõ từ 15–25 ngày đối với bạch đàn và 25–35 ngày đối với keo. Sau tám chu kỳ nhân chồi, vật liệu cũ phải được loại bỏ để đảm bảo tính ổn định di truyền và hạn chế nguy cơ thoái hóa. Khi chồi đạt tiêu chuẩn, quá trình ra rễ in được tiến hành. Chồi chọn để ra rễ phải có chiều cao từ 1,5 cm trở lên, có ít nhất hai đốt lá, cây thẳng, lá xanh mở rộng. 

Ngoài yêu cầu kỹ thuật, TCVN 14130:2024 còn hướng dẫn kiểm tra, đánh giá và hồ sơ giống. Sau khi hoàn thành các công đoạn phục tráng, cơ sở sản xuất phải kiểm tra các chỉ tiêu sinh trưởng, chất lượng rễ, thân và lá, đồng thời lưu hồ sơ ghi rõ nguồn gốc giống, ngày phục tráng, số chu kỳ cấy và kết quả kiểm tra. Điều này đảm bảo quá trình nhân giống có thể truy xuất, minh bạch và tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia.

Việc ban hành TCVN 14130:2024 được giới chuyên môn đánh giá là “cẩm nang kỹ thuật” cần thiết trong sản xuất giống cây lâm nghiệp, giúp tăng năng suất, ổn định chất lượng và đảm bảo tính bền vững của rừng trồng. Khi các đơn vị sản xuất giống tuân thủ nghiêm túc tiêu chuẩn này, ngành lâm nghiệp Việt Nam không chỉ có nguồn giống tốt hơn mà còn góp phần vào mục tiêu phát triển kinh tế xanh và nâng cao giá trị rừng trồng trong chuỗi cung ứng gỗ quốc tế.