Cần khơi thông nguồn vốn đầu tư công

Vốn đầu tư công ách tắc

Theo thống kê, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công đến hết ngày 30/9/2021 mới đạt khoảng 47,38%; 36 bộ, cơ quan Trung ương và 20 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 40%.

Đặc biệt là có tới 15 bộ, cơ quan Trung ương và 23 địa phương đề nghị trả lại kế hoạch đầu tư vốn ngân sách Trung ương năm 2021 với tổng số vốn là 21.771,492 tỷ đồng. Số vốn chưa phân bổ, giao chi tiết đến hết ngày 15/9/2021 còn hơn 56,32 nghìn tỷ đồng, chiếm 12,2% kế hoạch, trong đó, vốn của các chương trình mục tiêu quốc gia là 16.000 tỷ đồng, chiếm 3,4% kế hoạch.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nêu rõ, nguồn vốn đầu tư công còn lại của năm 2021 khoảng 250 nghìn tỷ đồng là nguồn lực rất quan trọng trong lúc dịch Covid-19 tác động mạnh mẽ tới nền kinh tế và đời sống nhân dân. Vì vậy, Thủ tướng nghiêm khắc phê bình những nơi có tỷ lệ giải ngân dưới 40%.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng đã nhiều lần nhắc tới tình trạng đầu tư công “có tiền mà không tiêu được”, tác động lớn đến thực hiện các mục tiêu tăng trưởng, làm giảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, gây lãng phí nguồn lực.

Lý giải về việc giải ngân đầu tư cộng chậm, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết, các địa phương thực hiện giãn cách triệt để theo Chỉ thị 16 của Chính phủ, do đó việc thi công công trình ở các địa bàn có dịch gặp khó khăn, thậm chí phải dừng thi công. Tiếp đến là sự tăng giá của nguyên liệu đầu vào cho thi công do sự đứt gẫy chuỗi cung ứng và vận chuyển khó khăn cũng ảnh hưởng rất lớn đến tiến độ. Thêm vào đó, các địa phương có dịch, gần như ưu tiên cả về thời gian, nguồn lực con người, vật chất dành cho chống dịch. Điều này phần nào ảnh hưởng đến tiến độ đầu tư công.

Ghi nhận tại các địa phương, tại Hà Nội và TP.HCM đều xin trả lại vốn. Lý giải điều này, ông Hà Minh Hải, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội cho biết ngoài khó khăn do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, vấn đề về giải phóng mặt bằng là vướng mắc thường xuyên của thành phố. Bên cạnh đó, giá vật liệu xây dựng từ đầu năm tăng cao cũng ảnh hưởng không nhỏ tới tiến độ triển khai dự án. Hiện Hà Nội đang rà soát triển khai dự án và đã có văn bản gửi Bộ Kế hoạch Đầu tư điều chỉnh vốn ODA cấp phát, giảm 4.500 tỷ đồng. Với thành phố Hà Nội, vướng mắc nằm ở điều chỉnh chủ trương đầu tư.

Về phía TP.HCM, bà Phạm Thị Hồng Hà, Giám đốc Sở Tài chính thành phố cho biết, do dịch bệnh còn phức tạp ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân nên TP.HCM đề nghị giảm kế hoạch vốn ODA cấp phát từ ngân sách trung ương 2.916 tỷ đồng với 5 dự án; giảm vốn vay lại 11.940 tỷ đồng.

Tại Đồng Nai, tỷ lệ giải ngân nguồn vốn chỉ đạt dưới 50% kế hoạch được giao. Lý giải điều này,  Đồng Nai cho rằng, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư còn chậm do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19. Để phòng, chống dịch bệnh, tỉnh thực hiện các biện pháp giãn cách xã hội nên đã ảnh hưởng đến công tác giải phóng mặt bằng của các dự án đầu tư công. Đồng thời, việc vận chuyển vật liệu, vật tư, nhập khẩu máy móc thiết bị và điều động nhân công cũng gặp khó khăn làm chậm tiến độ các dự án, từ đó kéo theo việc giải ngân nguồn vốn cũng bị chậm.

Đối với địa phương ít bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 lại gặp những khúc mắc về thủ tục. Ông Cao Tường Huy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh cho biết, mặc dù, địa phương đã rất nỗ lực triển khai đồng loạt các giải pháp đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, nhưng các vướng mắc về quy định pháp luật đã cản trở dòng vốn đổ vào các dự án đầu tư, bao gồm cả dự án trọng điểm, có quy mô lớn, tác động lan tỏa tới nền kinh tế.

Hay như ở Quảng Nam, tỷ lệ giải ngân của tỉnh Quảng Nam mới đạt hơn 52%, không thể đạt 60% như yêu cầu của Chính phủ. Dù địa phương này đang triển khai nhiều giải pháp để có thể giải ngân hết kế hoạch vốn năm 2021 trong 3 tháng còn lại nhưng đây dường như là điều bất khả thi. 

Bên cạnh những vấn đề trên thì giải ngân vốn đầu tư công năm 2021 chậm còn do các nguyên nhân cố hữu từ những năm trước như vướng mắc giải phóng mặt bằng, trình độ thẩm định, phê duyệt dự án, năng lực nhà thầu. Địa phương chậm, thậm chí chưa phân bổ chi tiết kế hoạch vốn; chậm đấu thầu hoặc chậm triển khai công việc và xác nhận khối lượng hoàn thành; chậm tổng hợp hồ sơ đề nghị rút vốn; hồ sơ rút vốn không đủ điều kiện giải ngân phải trả lại…

Đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công

Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính tiếp tục rà soát, đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian kiểm soát thanh toán, rút vốn từ nhà tài trợ; xử lý kịp thời các vướng mắc về thanh, quyết toán, rút vốn.

Người đứng đầu Chính phủ cũng nhấn mạnh, vốn đầu tư công phải thực sự đóng vai trò dẫn dắt, là vốn “mồi” để thu hút tối đa các nguồn lực từ các thành phần kinh tế khác theo phương châm “đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư” để phục vụ các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là đầu tư phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng theo phương thức đối tác công tư.

Trong giai đoạn 2021-2025, các bộ, ngành địa phương phải kiên quyết khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, lãng phí, kém hiệu quả; trong đó phải tập trung rà soát kỹ, giảm mạnh số lượng dự án, nhất là các dự án khởi công mới, kiên quyết xóa bỏ cơ chế “xin - cho” và chống tiêu cực, tham nhũng, lợi ích nhóm.

Ông Đỗ Thành Trung, Vụ Kinh tế tổng hợp - Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, cùng với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, nếu dịch bệnh được kiểm soát và các địa phương thực hiện tốt việc lập kế hoạch, bố trí vốn, khả năng giải ngân vốn đầu tư công trong năm 2021 sẽ đạt trên 90-95%. Đây sẽ là nguồn vốn quan trọng, "cứu cánh" cho tăng trưởng và phát triển sau gần 3 tháng các địa phương không thể triển khai dự án vì dịch Covid-19.

Tuy nhiên, một giải pháp mang tính dài hơi và căn cơ cho sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư công đó là việc Thủ tướng Chính phủ mới ban hành Chỉ thị số 13/CT-TTg về đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng xây dựng Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025.

Đại diện Bộ Kế hoạch và Đầu tưg cũng khẳng định, hiện cơ chế chính sách đã và đang được hoàn thiện. Tuy nhiên, dù vậy, thì cơ chế, chính sách chưa bao giờ theo kịp được thực tiễn và có nhiều cách hiểu khác nhau cũng nảy sinh. Tổ công tác sẽ đề xuất hướng xử lý những vướng mắc thuộc chức năng của các cấp có thẩm quyền; đôn đốc, giám sát quá trình giải quyết các khó khăn, vướng mắc thuộc thẩm quyền của các bộ, ngành, địa phương; tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ các cơ chế, chính sách và giải pháp nhằm khắc phục các vướng mắc trong tình hình mới.

Dự kiến tổng số vốn ngân sách Nhà nước đầu tư trong giai đoạn 2021-2025 là 2,87 triệu tỷ đồng. Số vốn bố trí bình quân cho 1 dự án là 210,4 tỷ đồng, cao gấp 2,4 lần so với giai đoạn 2016-2020. Theo đó, nguồn vốn Ngân sách Nhà nước sẽ tập trung đầu tư cho các chương trình mục tiêu quốc gia, dự án quan trọng, trọng điểm, có ý nghĩa lớn, tạo sự lan tỏa, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế… đồng thời khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, lãng phí, kém hiệu quả.

Với các giải pháp quyết liệt được triển khai sẽ tạo điều kiên thuận lợi để cả nước sẽ hoàn thành mục tiêu giải ngân vốn đầu tư công. Và nguồn vốn này sẽ trở thành một trong những động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong thời gian tới.