TCVN 14496:2025 về hệ thống chữa cháy tự động bằng nước cho nhà kho

Trong những năm gần đây, sự phát triển mạnh mẽ của ngành logistics, thương mại điện tử và chuỗi cung ứng kéo theo nhu cầu xây dựng các trung tâm lưu trữ hàng hóa, nhà kho cao tầng ngày càng lớn. Tại Việt Nam, mô hình nhà kho với hệ thống kệ chứa hàng có chiều cao từ 6 m đến hơn 20 m trở nên phổ biến ở các khu công nghiệp lớn như Bắc Ninh, Bình Dương, Long An, đặc biệt là tại các trung tâm logistics phục vụ xuất nhập khẩu.

Việc gia tăng chiều cao chứa hàng là xu hướng tất yếu nhằm tối ưu hóa diện tích sử dụng đất, tăng hiệu quả lưu trữ và vận hành, đồng thời giảm chi phí mặt bằng trong bối cảnh giá thuê kho bãi ngày một tăng. Tuy nhiên, nhà kho cao tầng cũng đặt ra thách thức không nhỏ trong công tác phòng cháy chữa cháy (PCCC), đặc biệt khi xảy ra cháy ở các vị trí sâu trong kệ hoặc ở tầng trên cao. Các đám cháy trong nhà kho thường diễn biến nhanh do mật độ vật liệu dễ cháy cao, đặc biệt là các loại bao bì carton, pallet gỗ, nhựa công nghiệp và hóa chất đóng gói.

Hơn nữa, cấu trúc kho thường kín, ít cửa sổ và không có hệ thống thông gió hiệu quả, khiến khói tích tụ nhanh chóng và cản trở việc tiếp cận của lực lượng chữa cháy. Trong khi đó, hệ thống chữa cháy truyền thống thường không đủ khả năng bao phủ hiệu quả toàn bộ không gian theo chiều cao lớn, dễ hình thành các vùng “chết” nơi nước không thể tiếp cận được hoặc áp lực không đủ để dập cháy hiệu quả.

Nhận thức rõ vấn đề đó, các tổ chức tiêu chuẩn quốc tế như NFPA (Mỹ), FM Global (Mỹ), CEN (châu Âu) đã ban hành các bộ tiêu chuẩn hướng dẫn thiết kế hệ thống chữa cháy tự động bằng nước (sprinkler) cho nhà kho cao tầng từ nhiều năm trước. Tuy nhiên, tại Việt Nam, hệ thống tiêu chuẩn PCCC trước đây mới chỉ dừng lại ở các hướng dẫn tổng quát hoặc áp dụng cho nhà dân dụng, văn phòng, xưởng công nghiệp phổ thông.

Việc thiếu tiêu chuẩn chuyên biệt cho kho cao tầng khiến các đơn vị tư vấn thiết kế lúng túng trong áp dụng giải pháp phù hợp, trong khi cơ quan thẩm duyệt PCCC cũng thiếu cơ sở để đánh giá và phê duyệt thiết kế.

Hệ thống chữa cháy tự động bằng nước cho nhà kho nên đáp ứng công tác PCCC theo tiêu chuẩn. (Ảnh minh họa)

Trước nhu cầu cấp thiết đó, năm 2025, Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 14496:2025 – “Phòng cháy chữa cháy – Hệ thống chữa cháy tự động bằng nước cho nhà kho có chiều cao sắp xếp hàng hóa trên giá đỡ cao trên 5,5 m đến 25 m – Yêu cầu thiết kế”. Đây là tiêu chuẩn chuyên biệt đầu tiên tại Việt Nam quy định các yêu cầu kỹ thuật trong thiết kế hệ thống chữa cháy tự động bằng nước cho nhà kho có kệ chứa hàng cao, góp phần nâng cao hiệu quả bảo vệ an toàn cháy nổ trong lĩnh vực logistics và lưu trữ hàng hóa.

Theo nội dung tiêu chuẩn, TCVN 14496:2025 áp dụng cho các nhà kho có chức năng lưu trữ hàng hóa thuộc nhóm nguy hiểm cháy loại F5.2, trong đó hàng hóa được bố trí theo các giá đỡ có chiều cao trên 5,5 m và không vượt quá 25 m. Tiêu chuẩn này không áp dụng cho các loại kho đặc thù như chứa hóa chất độc hại, vật liệu nổ, khí cháy, chất dễ phản ứng, hoặc các vật liệu có đặc tính cháy nổ đặc biệt như nhựa polyurethane, dầu mỏ hay bột mịn dễ bắt lửa. Với phạm vi áp dụng rõ ràng, tiêu chuẩn nhằm định hướng thiết kế phù hợp cho phần lớn các kho hàng thương mại, công nghiệp, bán lẻ và kho lạnh có kết cấu kệ cao – vốn đang phát triển mạnh mẽ trên cả nước.

Điểm cốt lõi của TCVN 14496:2025 nằm ở việc hướng dẫn bố trí hệ thống sprinkler theo dạng tầng, tùy thuộc vào chiều cao sắp xếp hàng hóa. Trong trường hợp chiều cao hàng hóa dưới một ngưỡng nhất định, có thể bố trí đầu phun ở một tầng phía trên đỉnh giá đỡ. Tuy nhiên, khi chiều cao vượt quá giới hạn mà một tầng đầu phun không thể phủ kín hiệu quả, tiêu chuẩn cho phép (và yêu cầu) bố trí nhiều tầng đầu phun tại độ cao khác nhau giữa các khoang chứa để đảm bảo nước có thể tiếp cận và dập cháy tại bất kỳ điểm nào trong khối chứa hàng.

Mỗi tầng đầu phun được tính toán riêng về lưu lượng và áp suất cần thiết để đáp ứng phạm vi bao phủ. Tiêu chuẩn cũng đặt ra yêu cầu về khoảng cách giữa các đầu phun, khoảng cách đến vách, hướng phun và khả năng chịu nhiệt phù hợp với vật liệu chứa hàng và hình thức đóng gói.

Đặc biệt, khi áp dụng nhiều tầng đầu phun, cần tính đến hiện tượng ảnh hưởng lẫn nhau giữa các tầng, tránh làm giảm hiệu quả hoặc gây nhiễu hệ thống điều khiển. Điều này đòi hỏi đơn vị thiết kế phải sử dụng các phần mềm tính toán thủy lực chuyên dụng, đồng thời thực hiện mô phỏng kiểm tra vùng phủ và áp lực hoạt động của toàn bộ hệ thống.

TCVN 14496:2025 cũng nêu rõ yêu cầu về nguồn nước và các thiết bị cấp nước như máy bơm, bể chứa, trạm cấp nước và mạng lưới đường ống. Hệ thống phải đảm bảo đủ áp lực và lưu lượng cho toàn bộ số đầu phun hoạt động đồng thời trong kịch bản cháy nặng nhất được dự kiến.

Việc phân chia hệ thống thành các vùng kiểm soát độc lập (zone control) cũng là yêu cầu bắt buộc, giúp giảm tải cho hệ thống khi chỉ một khu vực xảy ra cháy. Ngoài ra, các thiết bị điều khiển như van vùng, van kiểm tra, cảm biến kích hoạt và tủ điều khiển cũng phải được bố trí hợp lý để hỗ trợ vận hành tự động, đồng thời cho phép giám sát trạng thái hệ thống từ trung tâm điều khiển PCCC.

Một điểm đáng chú ý khác trong tiêu chuẩn là yêu cầu về tính toán tải trọng và độ ổn định kết cấu kệ chứa hàng khi xảy ra cháy. Các cấu kiện kim loại trong kho có thể bị suy giảm khả năng chịu lực khi chịu nhiệt độ cao, đồng thời chịu tác động của nước làm lạnh đột ngột, có thể gây biến dạng, sụp đổ và ảnh hưởng đến hiệu quả chữa cháy. Vì vậy, tiêu chuẩn khuyến nghị việc lựa chọn vật liệu, liên kết cơ khí và thiết kế kết cấu kho phải tính đến các tình huống nhiệt – thủy kết hợp để đảm bảo an toàn tổng thể khi hệ thống sprinkler hoạt động.

Việc ban hành TCVN 14496:2025 đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc chuẩn hóa thiết kế hệ thống chữa cháy tự động cho loại hình kho hàng có chiều cao chứa hàng lớn vốn là xu hướng chủ đạo trong tương lai gần. Đây không chỉ là công cụ pháp lý giúp cơ quan chức năng thẩm duyệt, kiểm tra hệ thống PCCC một cách khách quan, khoa học, mà còn là cẩm nang kỹ thuật để các đơn vị tư vấn, thiết kế, chủ đầu tư và nhà thầu có thể chủ động áp dụng giải pháp chữa cháy hiệu quả, đúng chuẩn, giảm thiểu rủi ro cháy nổ và thiệt hại về người và tài sản.

Đặc biệt, trong bối cảnh ngành logistics Việt Nam đang bước vào giai đoạn tăng tốc chuyển đổi số và hiện đại hóa hạ tầng, tiêu chuẩn này sẽ là nền tảng không thể thiếu để đảm bảo phát triển bền vững, an toàn và chuyên nghiệp.