Công nghệ số tạo cơ hội mới cho văn hóa, văn nghệ dân gian Việt Nam

Sự kiện do Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam phối hợp cùng bảo tàng Dân tộc học Việt Nam tổ chức, nhằm tôn vinh và quảng bá bốn loại hình di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu của Việt Nam được UNESCO ghi danh: Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên, Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ, Dân ca Ví Giặm Nghệ Tĩnh và Dân ca Quan họ Bắc Ninh.

Hội thảo có sự tham gia của các nhà nghiên cứu, nhà quản lý văn hóa và nghệ nhân tiêu biểu từ nhiều vùng miền. Tại đây, những vấn đề về bảo tồn, truyền dạy và phát huy giá trị di sản trong đời sống đương đại được trao đổi sâu sắc, gắn liền với minh chứng sinh động qua các tiết mục trình diễn. Không gian học thuật được thiết kế mở, đan xen giữa nghiên cứu - trình diễn - giao lưu, giúp người tham dự cảm nhận được tính “sống” của di sản qua hơi thở, nhịp điệu và tinh thần sáng tạo của cộng đồng.

Hội thảo có sự tham gia góp ý của nhiều đại biểu.

Giáo sư, Tiến sĩ Lê Hồng Lý, chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam chia sẻ, chương trình hội thảo và diễn xướng dân gian lần này giới thiệu bốn loại hình nghệ thuật tiêu biểu, như minh chứng sinh động cho kết quả của quá trình sưu tầm, nghiên cứu và truyền dạy mà Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam đã kiên trì thực hiện trong nhiều năm qua; đồng thời khẳng định vai trò của Hội trong công tác phong tặng nghệ nhân dân gian, góp phần gìn giữ, lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Sự kiện cũng là dịp thúc đẩy việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, tiến tới việc khai thác các giá trị văn hóa dân gian vào việc phát triển công nghiệp văn hóa, sáng tạo ở Việt Nam.

Tại hội thảo, các tác giả, nhà nghiên cứu, sưu tầm văn nghệ dân gian mang đến những góc nhìn đa chiều về bức tranh văn hóa, văn nghệ dân gian Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất (1975-2025); phân tích những thành tựu, đóng góp của văn hóa, văn nghệ dân gian trong 50 năm qua; những khó khăn, nguy cơ mai một trong quá trình hội nhập, đồng thời gợi ý, đề xuất cách tiếp cận, bảo tồn văn hóa, văn nghệ dân gian trong bối cảnh hội nhập và phát triển hiện nay.

Tham gia góp ý tại hội thảo, PGS.TS Nguyễn Chí Bền, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia nhận định, sau năm 1975, văn hóa, văn nghệ dân gian trên cả nước đã đạt được nhiều thành tựu. Sưu tầm, nghiên cứu văn hóa dân gian Nam Bộ cũng nằm trong sự phát triển chung đó, ở các loại hình: Ngữ văn dân gian (truyện kể, truyện cười, truyện trạng, ca dao, dân ca, tục ngữ, vè câu đố), nghệ thuật dân gian (kiến trúc dân gian), nghệ thuật trình diễn dân gian (dân ca, nhạc lễ, đờn ca tài tử), tri thức dân gian và làng nghề, tín ngưỡng và lễ hội dân gian, nghệ nhân.

PGS.TS Trần Thị An (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định, ngày thống nhất đất nước 30-4-1975 đã mở ra một kỷ nguyên mới cho các hoạt động văn học, nghệ thuật trên cả nước. Trải qua những tháng năm khó khăn thời hậu chiến, ở 3 thành phố Hà Nội - Huế - thành phố Hồ Chí Minh, các hoạt động văn học nghệ thuật nói chung, các hoạt động văn hoá văn nghệ dân gian nói riêng, đã từng bước định hình và phát triển theo định hướng mới của một đất nước thống nhất.

Hoạt động của đội ngũ sưu tầm, nghiên cứu văn nghệ dân gian ở 3 thành phố có những khởi sắc với việc hài hòa giữa sưu tầm và nghiên cứu, giữa việc áp dụng các phương pháp nghiên cứu truyền thống và các phương pháp nghiên cứu mới, liên ngành và cập nhật so với các xu hướng nghiên cứu trên thế giới… đóng góp cho việc bảo tồn văn hoá truyền thống của vùng đất và con người 3 thành phố nói riêng, cả nước nói chung, nhằm phục vụ phát triển bền vững vùng, miền và đất nước…

Diễn xướng cồng chiêng, xoang của người Xơ Đăng tại chương trình.

Ông Trần Đình Trung, trưởng đoàn nghệ nhân dân gian dân tộc Xơ Đăng, làng Kon Kơ Lôk, xã Đăk Hà, tỉnh Quảng Ngãi Chia sẻ: Văn hóa dân gian, cồng chiêng, xoang… đã thấm đẫm trong tâm hồn người Tây Nguyên ngay từ khi mỗi đứa trẻ được sinh ra. Cồng chiêng, xoang, âm nhạc Tây Nguyên rất gần gũi với cuộc sống hằng ngày của người dân. Cũng bởi vậy, việc truyền dạy văn hóa dân gian thực hiện từ trong cộng đồng bản địa, ngay trong không gian văn hóa của người dân tộc Tây Nguyên có nhiều thuận lợi, thu được hiệu quả tích cực, môi trường văn hóa dân gian được duy trì khiến các em nhỏ tiếp xúc và học diễn tấu cồng chiêng từ rất sớm, có em chỉ 6-7 tuổi đã bắt đầu học diễn tấu cồng chiêng.

“Vấn đề quan trọng là cần giữ gìn, bảo tồn được “mã gen” của nghệ thuật cồng chiêng nói riêng và văn hóa dân gian nói chung. Từ đó, việc sáng tạo nên những hình thức diễn tấu mới, không gian mới, giai điệu mới… sẽ không xa rời “mã gen” truyền thống mà vẫn phù hợp với đời sống văn hóa hiện đại, tạo sức hấp dẫn của cồng chiêng, của văn hóa dân gian đối với thế hệ trẻ”, ông Trần Đình Trung nhấn mạnh.