Khoa học và công nghệ tạo động lực phát triển mới cho ngành thủy sản Việt Nam

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu thủy sản cả nước đang phục hồi mạnh mẽ, đạt hơn 8,3 tỷ USD trong 9 tháng qua và dự kiến cán mốc 11 tỷ USD cho cả năm - mức cao nhất trong 3 năm trở lại đây.

Vùng Đồng bằng sông Cửu Long giữ vai trò then chốt trong kết quả này, khi các địa phương trọng điểm như Cần Thơ, Cà Mau, An Giang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số trong nuôi trồng, chế biến, hướng tới nền sản xuất xanh và bền vững.

Theo TS. Trần Đình Luân - Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chia sẻ:  theo tinh thần của Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, lĩnh vực khoa học, công nghệ và chuyển đổi số đang có những thay đổi sâu rộng, mở ra hướng phát triển mới cho ngành thủy sản, đặc biệt là trong nuôi trồng thủy sản - lĩnh vực được xác định là trọng tâm theo Quyết định 339 phê duyệt Chiến lược phát triển thuỷ sản Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 của Thủ tướng Chính phủ.

Khoa học và công nghệ tạo động lực phát triển mới cho ngành thủy sản Việt Nam

Đáng chú ý, lần đầu tiên chiến lược ngành đặt ra mục tiêu giảm sản lượng khai thác biển từ 3,8 triệu tấn xuống còn 2,8 triệu tấn, đồng thời tập trung khai thác tiềm năng to lớn của nuôi trồng thủy sản để bù đắp và phát triển bền vững hơn.

“Với những mục tiêu đó, ứng dụng khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo toàn diện, đồng bộ là yêu cầu tất yếu. Tôi tin rằng với vai trò tiên phong của các nhà khoa học, các viện nghiên cứu và trường đại học, chúng ta sẽ nắm bắt kịp xu thế, cùng chung tay tận dụng thành tựu khoa học – công nghệ để thúc đẩy sự phát triển của ngành thủy sản, đặc biệt là nuôi trồng thủy sản theo hướng hiện đại, hội nhập và bền vững.

Điều này không chỉ giúp ổn định sản xuất, mà còn duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam trong thời gian tới”, Cục trưởng Cục thuỷ sản và Kiểm ngư kỳ vọng.

Những tháng cuối năm 2025, vùng Đồng bằng sông Cửu Long đang chứng kiến bước chuyển mạnh trong sản xuất và xuất khẩu thủy sản. Tại Thành phố Cần Thơ, chính quyền địa phương xác định thủy sản là ngành kinh tế mũi nhọn; trong đó, tôm nước lợ đóng vai trò chủ lực, đóng góp lớn cho kim ngạch xuất khẩu của thành phố.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Thành phố Cần Thơ, giai đoạn 2015 - 2024, sản lượng tôm nước lợ tăng bình quân hơn 11%/năm, từ 90.000 tấn lên gần 233.000 tấn. Năm 2025, Cần Thơ đặt mục tiêu đạt sản lượng 229.700 tấn tôm, hướng tới kim ngạch xuất khẩu hơn 1 tỷ USD.

Để đạt mục tiêu này, Thành phố Cần Thơ đã triển khai hàng loạt mô hình nuôi tôm công nghệ cao như ao lót bạt nhiều giai đoạn, semi biofloc, hệ thống quan trắc tự động và cơ giới hóa toàn bộ quy trình nuôi - từ cải tạo ao, cho ăn, giám sát môi trường đến thu hoạch. Đến cuối năm 2024, diện tích nuôi tôm lót bạt của thành phố đạt gần 8.700 ha, tăng 12% so với cùng kỳ.

Đặc biệt, hơn 7.500 mã số vùng nuôi đã được cấp, phục vụ truy xuất nguồn gốc, đảm bảo minh bạch sản phẩm cho xuất khẩu. Thành phố đồng thời khuyến khích doanh nghiệp đầu tư chuyển đổi số trong chế biến và phân phối, hình thành chuỗi giá trị khép kín từ sản xuất đến tiêu thụ.

Trong khi đó tại tỉnh Cà Mau, sau khi hợp nhất với Bạc Liêu, tỉnh Cà Mau trở thành địa phương có diện tích nuôi tôm lớn nhất cả nước, với hơn 427.000 ha. Năm 2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản toàn tỉnh ước đạt 2,43 tỷ USD, tăng 7% so với năm 2024.

Với mục tiêu đến năm 2030 đạt 2,4 tỷ USD/năm, Cà Mau đang quy hoạch vùng nuôi nguyên liệu đạt chuẩn quốc tế, mở rộng mô hình tôm hữu cơ, tôm sinh thái và tôm công nghệ cao. Tỉnh đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số, tăng tỷ lệ vùng nuôi đạt chứng nhận quốc tế như ASC, BAP, GlobalGAP nhằm đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường nhập khẩu.

Theo đại diện một doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản tại địa phương, tôm Cà Mau có lợi thế cạnh tranh nhờ chất lượng cao và sản phẩm giá trị gia tăng. Tuy nhiên, ngành vẫn đối mặt thách thức lớn từ dịch bệnh và chi phí sản xuất cao hơn một số quốc gia như Ấn Độ, Ecuador. Muốn duy trì vị thế, địa phương cần tiếp tục đầu tư cho hạ tầng vùng nuôi và công nghệ chế biến sâu.

Không chỉ có tôm, tỉnh Cà Mau còn phát triển mạnh nghề nuôi cua - được ví như “vàng xanh” của miền sông nước. Hiện tỉnh có khoảng 260.000 ha nuôi cua kết hợp trong mô hình tôm - cua - cá - lúa, sản lượng đạt trên 31.000 tấn/năm. Nhiều hợp tác xã địa phương như Hợp tác xã Cái Bát (xã Tân Hưng) đã đạt chứng nhận ASC, triển khai sản xuất hữu cơ, truy xuất nguồn gốc minh bạch.

Theo Giám đốc Sở Công Thương Cà Mau Nguyễn Chí Thiện, đến nay tỉnh có hơn 26 dự án điện gió ven biển đã được chấp thuận đầu tư, 14 dự án trong số đó đi vào vận hành với tổng công suất gần 700 MW. Song song với thủy sản, Cà Mau đang phát triển mạnh năng lượng tái tạo để trở thành trung tâm năng lượng của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Đây là bước đi chiến lược để tạo động lực tăng trưởng bền vững.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn và rào cản kỹ thuật gia tăng, các chuyên gia cho rằng, việc chuyển đổi sang mô hình nuôi trồng thông minh, thân thiện môi trường là yếu tố sống còn. Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) Nguyễn Hoài Nam nhận định, ngành thủy sản Việt Nam phải đẩy nhanh số hóa chuỗi cung ứng, kiểm soát nguồn nguyên liệu và truy xuất minh bạch để duy trì niềm tin với các thị trường lớn. Đây cũng là con đường để Việt Nam thoát khỏi cảnh báo IUU và nâng cao vị thế quốc tế.