Sen Đôn Ta - Lễ đón nước của người Khmer Nam bộ

Nếu như người Kinh có lễ Vu Lan báo hiếu vào tháng 7 âm lịch để tưởng nhớ công đức của tổ tiên, ông bà cha mẹ, thì người Khmer Nam bộ có lễ nghi tương tự là Sen Đôn Ta. Đây là nghi lễ quan trọng nhất trong năm có ý nghĩa rước mời tổ tiên, ông bà, cha mẹ về theo nước, ghé nhà thăm. Theo dân gian: “Tổ tiên, ông bà cha mẹ hay những người đã chết, họ không còn ở trọ ‘nước’ trần gian nữa mà đã về ‘nước’ của họ. Do đó để tưởng nhớ và báo hiếu, con cháu chúng ta phải mua sắm lễ vật, bánh trái, hoa quả, nhang đèn và các thứ... Tổ chức nấu cơm, thức ăn... cúng vái mời rước họ về thăm nhà và phù hộ, ban phước cho gia đình.

Theo lễ nghi truyền thống thì Sen Đôn Ta được tổ chức kéo dài mười sáu ngày (trước đây). Ngày nay đã rút gọn còn lại ba ngày từ ngày 29/8 đến mùng 1/9 âm lịch với bốn nghi thức chính là: Lễ Đặt Cơm Vắt (Bis Nai Ben), Lễ Cúng Ông Bà (Sen Đôn Ta), Lễ Rước Ông Bà (Phchum Ben), Lễ Đưa Ông Bà Về Nước (Chun Đôn Ta).

Ở Đồng bằng sông Cửu Long, đồng bào Khmer Nam bộ sinh sống bằng canh tác nông nghiệp. Chủ yếu là cây lúa nước, họ bắt đầu xuống giống từ đầu năm khi bước vào mùa mưa kéo dài đến mùa Đôn Ta. Thời điểm này cũng là lúc nông nhàn, rảnh rỗi việc việc đồng áng. Bà con Khmer thường đi thăm viếng ông bà, cha mẹ ở xa. Thể hiện tấm lòng hiếu thảo bằng những sản phẩm qua thu hoạch, trồng trọt, chăn nuôi, chế biến từ quê như: Bánh trái, hoa quả, gia cầm... Cho nên từ cuối tháng 8 sang đầu tháng 9 âm lịch mỗi năm, người Khmer Nam bộ thường tổ chức lễ Sen Đôn Ta tại nhà hoặc ở các chùa. Theo nghi thức chi tiết: Sáng ngày 29 âm lịch, mọi người thức dậy sớm, soạn các phẩm vật cho việc cúng rước, mời ông bà về nhà. Tùy hoàn cảnh kinh tế của mỗi nhà, có thể bày mâm cơm với món canh, mặn, xào. Cơm vắt nắm tay (Bay Ben) và cơm vắt hình nón lá (Bay Bat Bor) khăn, áo làm bằng giấy. Tối lại thỉnh mời ông bà đi chùa.

Sớm ngày 30/9 âm lịch. Cả nhà thức sớm, tắm gội, sau đó họp mặt đông đủ, đem lễ vật đến chùa. Cúng vái, nghe tụng kinh, sau đó mời sư đến nhà độ thực, tụng kinh cầu siêu hồi hướng cho những người đã khuất trong gia đình. Bước sang sáng ngày mùng một tháng 10 âm lịch, tiến hành nghi lễ cúng đưa ông bà về nước (Chun Đôn Ta). Bà con chuẩn bị sẵn các lễ vật cho ông bà mang theo, tiêu xài, ăn uống dọc đường và dành ăn, mặc, tiêu xài lâu ngày khi về đến nước. Lễ vật gồm: Một bao gạo ngon, một bình rượu ngon, bánh tét, bánh ít, trầu cau và thuốc lá.

Sau đó mua cho ông bà một chiếc thuyền, thường người ta làm bằng bẹ chuối. Phía trước có một người hình nộm mặc y phục phụ nữ, đứng chèo mũi. Phía sau một hình nộm người mặc y phục nam, đứng chèo lái. Xung quanh bè cắm những cây cờ, phướn màu sắc rực rỡ. Bên trong dưới khoang thuyền chất những lễ vật mà gia đình, con cháu biếu, tặng gồm: Giấy tiền vàng bạc dùng để làm lộ phí và dành tiêu xài sau này, bánh, trái ăn dọc đường, nước để uống, cau trầu, thuốc lá, rượu, còn có cả quần áo được cắt bằng giấy.

Sau khi thực hiện nghi lễ, người ta còn đến thăm hỏi chúc phúc nhau. Ngoài ra còn có các cấp lãnh đạo chính quyền, các vị cao tăng, sư sãi đến các phum, xóm, ấp, xã, thăm hỏi, chúc phúc và sức khỏe, công việc làm ăn, vụ mùa... Sen Đôn Ta là một lễ hội truyền thống quan trọng mang đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc của người Khmer Nam bộ. Đây dược xem như một di sản văn hóa, tinh thần phi vật thể, cần thiết phải gìn giữ và phát huy trong thời hội nhập.

 Đặng Hoàng

Nên đọc

Đà Nẵng: Tổ chức Lễ hội Vu lan báo hiếu Ngũ Hành Sơn

Hàng trăm món ngon vùng cao tại Lễ hội Ẩm thực Tây Bắc 2019

Đà Nẵng: Khai mạc Lễ hội Giao lưu văn hóa Việt - Nhật lần thứ 6

Đà Nẵng tiếp tục tưng bừng với Lễ hội bia Đức