Thiếu khung pháp lý, trung gian thanh toán lo ngại rơi vào vùng xám pháp lý

Hoạt động thông suốt, an toàn hiệu quả

Thông tin tại Hội nghị Sơ kết 9 tháng đầu năm 2021 Nhóm các tổ chức hội viên là tổ chức trung gian thanh toán (TGTT) và công nghệ tài chính (Fintech) do Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) tổ chức mới đây cho biết, hiện có khoảng trên 100 DN Fintech đang hoạt động, chủ yếu trong lĩnh vực thanh toán, tiếp đến là trong tài chính cá nhân, cho vay ngang hàng..… Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã cấp giấy phép hoạt động cung ứng dịch vụ TGTT cho 43 tổ chức không phải là ngân hàng, trong đó có 13 tổ chức là hội viên của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA).

Hiện có khoảng trên 80.000 điểm QR code thanh toán, 78 tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán qua internet, 49 tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán di động, 30 ngân hàng thương mại và 06 tổ chức cung ứng dịch vụ TGTT phối hợp triển khai.

Trong thời gian qua, với sự phát triển mạnh mẽ của các tổ chức TGTT và Fintech, giao dịch qua các dịch vụ TGTT tăng mạnh. Riêng 6 tháng đầu năm 2021, dịch vụ cổng thanh toán điện tử tăng 46,7% về số lượng, 42,6% về giá trị; dịch vụ ví điện tử tăng 85,3% về số lượng, 91,5% về giá trị; dịch vụ hỗ trợ thu hộ, chi hộ tăng 47,1% về số lượng, 78% về giá trị; dịch vụ hỗ trợ chuyển tiền tăng 95,6% về số lượng, 16,9% về giá trị.

Đặc biệt, cơ sở hạ tầng và công nghệ phục vụ thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) được các công ty chú trọng đầu tư, nhất là thanh toán điện tử, với chất lượng được nâng cao, đáp ứng tốt hơn nhu cầu thanh toán ngày càng tăng của xã hội.

Chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2021, số lượng giao dịch tài chính qua kênh internet banking là gần 325,41 triệu, với giá trị đạt xấp xỉ 17.067,08 nghìn tỷ đồng (tăng 62,50% về số lượng và 32,03% về giá trị giao dịch so với cùng kỳ năm 2020); Tương tự, số lượng giao dịch tài chính qua kênh mobile banking đạt gần 862,83 triệu, với giá trị xấp xỉ 10.515,13 nghìn tỷ đồng (tăng 82,71% về số lượng và 115,11% về giá trị giao dịch so với cùng kỳ năm 2020).

Theo Tổng Thư ký VNBA, ông Nguyễn Quốc Hùng, các tổ chức TGTT đã thường xuyên kiểm tra rà soát, sửa đổi bổ sung quy trình nghiệp vụ, đào tạo và đào tạo lại cán bộ nhằm đáp ứng nhu cầu dịch vụ ngày càng cao của người dân đồng thời luôn chấp hành quy định pháp luật và chỉ đạo của NHNN trong hoạt động thanh toán. “Chính vì vậy, trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp vừa qua, các đơn vị TGTT đã thực hiện tốt nhiệm vụ dịch vụ của mình một cách thông suốt, an toàn hiệu quả và có những chính sách phù hợp, giảm phí cho người sử dụng…”- Ông Hùng đánh gia.

Nhiều vướng mắc…

Tại cuộc họp này, đại diện các TGTT và Fintech nêu quan điểm và cho rằng dịch vụ ví điện tử, cổng thanh toán trung gian đang trong giai đoạn phát triển, người dân đã bước đầu chấp nhận và sử dụng các phương thức thanh toán trực tuyến an toàn, đảm bảo. Nhu cầu và thói quen tiêu dùng của người dân có sự chuyển hướng từ ngoại tuyến (offline) sang không gian trực tuyến (online), cùng với sự bùng nổ của các sàn thương mại điện tử và bối cảnh giãn cách xã hội ứng phó dịch COVID-19.

Tuy nhiên, hiện tại hoạt động TGTT vẫn gặp phải các khó khăn vướng mắc do hành lang pháp lý còn thiếu và chưa đồng bộ để có thể phát triển sản phẩm dịch vụ và đảm bảo an toàn hoạt động.

Thứ nhất, khó khăn trong việc triển khai các biện pháp nhận biết khách hàng. Việc quy định khách hàng phải có tài khoản tại ngân hàng và liên kết ví với thẻ ngân hàng gây khó khăn cho một số khách hàng không có tài khoản tại ngân hàng, nhất là với những người ở khu vực nông thôn hay vùng sâu, vùng xa. Đối với khách hàng đã liên kết tài khoản/thẻ thì đều phải đăng ký dịch vụ internet banking hoặc mobile banking của ngân hàng.

Thứ hai, khung khổ pháp lý về dịch vụ TGTT và Fintech còn thiếu và chưa đồng bộ do đó vướng mắc khi triển khai thực hiện; chưa có hành lang pháp lý tương ứng giúp cho TGTT cung cấp dịch vụ cho một số mô hình đặc thù, trong khi nhu cầu ngày càng gia tăng.

Hiện NHNN đã dự thảo và lấy ý kiến các bộ, ngành dự thảo Nghị định quy định về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động Fintech trong lĩnh vực ngân hàng (Sandbox), tuy nhiên một số quy định tại dự thảo chưa phù hợp với thực tế. Mặt khác, cơ chế thí điểm Sandbox là một cơ chế mới, phức tạp chưa từng có tiền lệ trong hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật.

Hay một số quy định pháp luật hiện hành (quản lý rủi ro, phòng chống rửa tiền…) đang được thiết kế phù hợp cho hệ thống ngân hàng và có yêu cầu áp dụng tại các tổ chức cung ứng dịch vụ TGTT với mức độ tương đương ngân hàng. Tuy nhiên, đối tượng, phạm vi hoạt động và cách thức tổ chức của ngân hàng và tổ chức TGTT có nhiều điểm khác biệt, do đó, tổ chức TGTT còn gặp một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện.

Thứ ba, lượng người dùng ví điện tử và các hình thức thanh toán trực tuyến ngày một gia tăng, song mức độ bao phủ còn thấp và tập trung phần lớn ở khu vực thành thị. Hệ thống cơ sở hạ tầng, điểm chấp nhận TTKDTM tại vùng nông thôn còn ít. Nhiều hệ sinh thái được phát triển một cách tự phát và chưa có sự liên thông.

Thứ tư, cơ chế hợp tác, chia sẻ dữ liệu giữa các ngân hàng, các TCTD và các tổ chức TGTT, Fintech… chưa rõ ràng, còn đang trong tình trạng khép kín, chưa thực sự mở.

Dù còn nhiều khó khăn, tuy nhiên, đại diện các TGTT và Fintech là hội viên của HHNN cũng nhận định, lĩnh vực TGTT tại Việt Nam rất tiềm năng, phát triển và thu hút nhiều nhà đầu tư nước ngoài góp vốn. Sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài giúp các tổ chức TGTT Việt Nam có thêm nguồn tài chính, cơ hội học hỏi kỹ năng quản lý, tiếp nhận công nghệ hiện đại nhưng cũng tạo áp lực và cạnh tranh cho các tổ chức cung ứng dịch vụ TGTT trong nước.

Theo Tổng Thư ký VNBA Nguyễn Quốc Hùng, trong thời gian tới VNBA sẽ tiếp tục kiến nghị cơ quan quản lý Nhà nước sớm ban hành, hoàn thiện khung khổ pháp lý liên quan đến TGTT như: Nghị định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính trong lĩnh vực ngân hàng (sandbox); Khung thể chế thử nghiệm cho vay ngang hàng (P2P Lending); Nghị định thay thế Nghị định 101/2012/NĐ-CP; Thông tư hướng dẫn về dịch vụ TGTT; Nghị định về bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật Giao dịch điện tử…; Đồng thời đẩy mạnh công tác phản biện, tuyên truyền chính sách pháp luật liên quan hoạt động TGTT và công nghệ tài chính ngân hàng nhằm bảo vệ tổ chức hội viên trong đó có nhóm TGTT và công ty Fintech.