Giúp doanh nghiệp tăng năng lực cạnh tranh, nâng cao năng suất và chất lượng

Chia sẻ tại Hội thảo sơ kết 5 năm giai đoạn 2021-2025 triển khai chương trình quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa giai đoạn 2021-2030 (Chương trình 1322) do Uỷ ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng (TCĐLCL) Quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ, tổ chức ngày 4/12, Chủ tịch Ủy ban TCĐLCL Quốc gia Nguyễn Nam Hải cho biết, giai đoạn 2021–2025 diễn ra trong bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước có nhiều biến động, cùng những khó khăn gặp phải từ thiên tai (bão, lũ lụt,…), dịch bệnh (đại dịch Covid-19). Đây cũng là thời điểm Việt Nam đẩy mạnh đổi mới mô hình tăng trưởng dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Chủ tịch Ủy ban TCĐLCL Quốc gia ông Nguyễn Nam Hải

Trong quá trình đó, Chương trình 1322 đã và đang trở thành một trong những công cụ quan trọng nhằm giúp doanh nghiệp tăng năng lực cạnh tranh, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường trong nước và quốc tế.

Theo đại diện Ủy ban TCĐLCL Quốc gia với vai trò là cơ quan thường trực Chương trình, Ủy ban TCĐLCL Quốc gia đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành và 63 tỉnh, thành phố (hiện là 34 tỉnh, thành phố) trong việc xây dựng kế hoạch, hướng dẫn và tổ chức triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp của Chương trình. Các bộ, ngành, địa phương căn cứ điều kiện thực tiễn để lồng ghép, cụ thể hóa các nhiệm vụ, giải pháp về hỗ trợ doanh nghiệp trong phạm vi quản lý của mình.

“Trong 5 năm qua, Chương trình đã từng bước lan tỏa sâu rộng, từng nhóm doanh nghiệp được hỗ trợ tiếp cận các phương pháp quản trị tiên tiến, hệ thống tiêu chuẩn quốc gia, tiêu chuẩn quốc tế, nâng cao năng lực đánh giá sự phù hợp, cũng như các mô hình cải tiến năng suất, chất lượng hiện đại. Nhiều doanh nghiệp ghi nhận kết quả rõ rệt về tăng năng suất, giảm lãng phí, nâng cao chất lượng và hiệu quả quản trị”, ông Hải bày tỏ.

Hơn 1.700 tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia ban hành trong 5 năm, tỷ lệ hài hòa tiêu chuẩn đạt 63%, gần 5.000 doanh nghiệp hưởng lợi trực tiếp thông qua các hoạt động tư vấn, đào tạo, đánh giá và cải tiến.

Chủ tịch Ủy ban TCĐLCL Quốc gia cho biết, hiện nay lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nói chung và lĩnh vực TCĐLCL nói riêng đang được Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Quốc hội, Chính phủ rất quan tâm và ưu tiên dành nguồn lực để triển khai thực hiện nhằm tạo động lực cho mục tiêu tăng trưởng bền vững 2 con số trong giai đoạn 2026-2030 thông qua: Nghị quyết số 57-NQ-TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Chỉ thị số 38-CT/TW của Ban Bí thư về đẩy mạnh công tác tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng quốc gia đến năm 2030 và những năm tiếp theo. 

Hội thảo là dịp để các chuyên gia, các nhà khoa học, doanh nghiệp cùng đánh giá khách quan kết quả đạt được, nhìn nhận khó khăn, rào cản trong quá trình triển khai, đồng thời thảo luận về định hướng và giải pháp cho giai đoạn 2026–2030 – giai đoạn quyết định để Chương trình phát huy tối đa hiệu quả, hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững trong bối cảnh kinh tế số và hội nhập sâu rộng.

Hoàn thiện tiêu chuẩn, thúc đẩy chuyển đổi số

Tại Hội thảo sơ kết 5 năm Chương trình 1322 vừa diễn ra, các chuyên gia đều thống nhất rằng giai đoạn 2026-2030 sẽ là thời kỳ bứt phá nếu biết tận dụng tốt hai đòn bẩy: hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn quốc gia và tăng tốc chuyển đổi số trong doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Tùng Lâm, Viện trưởng Viện Năng suất Việt Nam phát biểu

Ông Nguyễn Tùng Lâm, Viện trưởng Viện Năng suất Việt Nam (VNPI), nhận định: “Quản trị chất lượng Việt Nam đã trải qua hành trình dài từ quản lý sản phẩm → quản lý quá trình → cải tiến liên tục → quản trị hiện đại. Xu hướng mới là đặt con người vào trung tâm và tích hợp mạnh mẽ công nghệ số, dữ liệu lớn, AI.” Ông đánh giá cao vai trò của Chương trình 712 và 1322 trong việc giúp doanh nghiệp tiếp cận bài bản các mô hình quản trị tiên tiến, từ đó nhận thức về năng suất chất lượng được nâng lên rõ rệt. Tuy nhiên, khoảng cách giữa nhóm doanh nghiệp tiên phong và nhóm còn “ngại thay đổi” vẫn rất lớn. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ còn thiếu nguồn lực, thiếu chuyên gia và chưa coi năng suất là chiến lược sống còn dài hạn.

Phó Chủ tịch Uỷ ban TCĐLCL Quốc gia Trần Hậu Ngọc cho biết, giai đoạn 2021-2025 đã bám sát mục tiêu chung của Chương trình 1322 về hỗ trợ các doanh nghiệp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa trên cơ sở áp dụng các giải pháp về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, hệ thống quản lý, công cụ cải tiến năng suất chất lượng, góp phần nâng tỷ trọng đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng kinh tế, năng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế. 

Phó Chủ tịch Uỷ ban TCĐLCL Quốc gia Trần Hậu Ngọc

Cụ thể, tính từ năm 2021 đến tháng 10/2025 đã xây dựng và công bố được 1.737 Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN), qua đó góp phần hình thành 14.306 TCVN với tỷ lệ hài hòa tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực là 63%. Như vậy có thể đánh giá chỉ tiêu hài hòa của TCVN giai đoạn 2021-2025 cơ bản đáp ứng. Cũng theo ông Ngọc, căn cứ theo số liệu tổng hợp từ báo cáo của các bộ, ngành, địa phương, hiện nay số lượt chuyên gia năng suất được đào tạo là 171 người, trong đó đánh giá và cấp giấy chứng nhận được 85 chuyên gia năng suất (bao gồm: 56 chuyên gia năng suất quốc gia và 29 chuyên gia năng suất APO).

Chia sẻ về giai đoạn 2021-2030, ông Ngọc bày tỏ, theo báo cáo tổng hợp từ các bộ ngành, địa phương, số doanh nghiệp được hỗ trợ áp dụng các giải pháp nâng cao năng suất, chất lượng trong khuôn khổ các nhiệm vụ thuộc Chương trình khoảng 6.410 doanh nghiệp, trong đó năm 2022 lũy kế hỗ trợ được 1.163 doanh nghiệp; năm 2023 lũy kế hỗ trợ được 1.896 doanh nghiệp; năm 2024 lũy kế hỗ trợ được 6.359 doanh nghiệp. Như vậy, chỉ tiêu về số doanh nghiệp được hỗ trợ tăng từ 10-15% trong giai đoạn 2021-2025 đã đáp ứng. Trong số các doanh nghiệp đã được hỗ trợ thì các doanh nghiệp được hỗ trợ và cấp giấy chứng nhận theo tiêu chuẩn ISO 9001, ISO 14001, ISO 27001,… tăng trưởng theo từng năm và dự báo cơ bản cũng đáp ứng mục tiêu tăng ít nhất 10% so với giai đoạn 2011-2020. 

Toàn cảnh Hội thảo

Bên cạnh đó, tính đến tháng 11/2025 đã hình thành được 102 doanh nghiệp là mô hình điểm về nâng cao năng suất chất lượng để chia sẻ, nhân rộng. Như vậy, mục tiêu giai đoạn 2021-2030 về hình thành mô hình điểm về năng suất chất lượng đã hoàn thành trước thời hạn 5 năm. Trong thời gian tới cơ quan thường trực Chương trình sẽ phối hợp các bộ, địa phương tập trung duy trì, củng cố và mở rộng hiệu quả các mô hình này. Đồng thời, tiếp tục triển khai các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhằm nhân rộng các mô hình thành công, nâng cao tính bền vững và lan tỏa của chương trình trên phạm vi toàn quốc.

Ông Ngọc đánh giá thêm, hiện nay Chương trình thực hiện tăng cường năng lực cho Trung tâm Chứng nhận phù hợp với kết quả đã được Cơ quan Công nhận Italia (The Italian Accreditation Body) hoàn thành đánh giá và cấp Giấy Công nhận số 0336PRD Rev 000 ngày 16/12/2024 để công nhận năng lực chứng nhận sản phẩm hữu cơ phù hợp tiêu chuẩn EN/ISO/IEC 17065:2012 của Liên minh Châu Âu. 

Trong thời gian tới, Trung tâm Chứng nhận phù hợp tiếp tục hoàn thành hồ sơ để được tổ chức công nhận quốc tế đánh giá và cấp giấy công nhận năng lực chứng nhận theo tiêu chuẩn hữu cơ FSSC 22000 để hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp hữu cơ vào thị trường Mỹ và Châu Âu. Như vậy, kết quả về tăng cường năng lực cho tổ chức đánh giá sự phù hợp đạt chuẩn mực quốc tế đã đạt mục tiêu đề ra. Nhìn chung, căn cứ kết quả đạt được giai đoạn 2021-2025 của các bộ, địa phương, có thể thấy Chương trình đã hoàn thành 4 trên 5 mục tiêu cụ thể của giai đoạn 2021-2025 và giai đoạn 2021-2030, trong đó có 02 mục tiêu hoàn thành trước hạn 5 năm; chỉ còn một mục tiêu về đào tạo và chứng nhận chuyên gia năng suất không đạt được trong giai đoạn 2021-2025.

Trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển dịch mạnh sang kinh tế xanh, tiêu chuẩn liên quan đến môi trường, khí thải, tuần hoàn tài nguyên sẽ ngày càng quan trọng. Việc hài hòa tiêu chuẩn quốc gia lên mức 75% vào năm 2030 như mục tiêu đặt ra sẽ giúp doanh nghiệp giảm rủi ro khi tham gia vào chuỗi cung ứng quốc tế. Một yêu cầu then chốt được Phó Chủ tịch Uỷ ban TCĐLCL Quốc gia Trần Hậu Ngọc nhấn mạnh là thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong doanh nghiệp. Các hệ thống quản lý dựa trên dữ liệu thời gian thực, công nghệ tự động hóa, trí tuệ nhân tạo hay quản lý chuỗi cung ứng số hóa cần được đưa vào ứng dụng mạnh mẽ hơn. “Đây là nền tảng giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất lao động, kiểm soát chất lượng chặt chẽ và giảm tối đa sai lỗi”, TS. Ngọc nói.

Ngoài ra, Chương trình 1322 đang được rà soát điều chỉnh chỉ tiêu và phương thức thực hiện, phù hợp định hướng mới theo Chỉ thị 38 của Ban Bí thư về đẩy mạnh công tác TCĐLCL quốc gia đến năm 2030 và những năm tiếp theo và Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Việc đồng bộ hóa chính sách, tiêu chuẩn và phương thức triển khai được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng để doanh nghiệp tiếp cận dễ dàng hơn với các giải pháp nâng cao năng suất hiện đại.

Nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục TCĐLCL, Chủ nhiệm Ban Chủ nhiệm Chương trình Ngô Quý Việt

Chia sẻ tại hội thảo, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục TCĐLCL, Chủ nhiệm Ban Chủ nhiệm Chương trình Ngô Quý Việt bày tỏ, trong giai đoạn tới, chúng ta cần tiếp tục duy trì phong trào năng suất chất lượng, bên cạnh đó tập trung mạnh vào những lĩnh vực mà xã hội đang thực sự cần như an toàn vệ sinh, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn... Đây là những xu hướng lớn, có sức lan tỏa và tạo tác động tích cực, vì vậy doanh nghiệp càng sớm triển khai thì càng có lợi. Cùng với đó, nâng cao năng lực cả về tổ chức lẫn nhân lực là yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn tới để đảm bảo các hoạt động năng suất chất lượng được triển khai đồng bộ, hiệu quả và bền vững.

Phát biểu chỉ đạo tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ KH&CN Lê Xuân Định ghi nhận và biểu dương nỗ lực của cơ quan thường trực Chương trình là Ủy ban TCĐLCL Quốc gia; các thành viên Ban Chủ nhiệm Chương trình; các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và đội ngũ chuyên gia đã đồng hành với Chương trình trong giai đoạn nhiều khó khăn vừa qua.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định

Thứ trưởng Lê Xuân Định đánh giá, với những kết quả đã đạt được có thể thấy phần lớn mục tiêu giai đoạn 2021-2025 của Chương trình cơ bản đã đáp ứng, trong đó mục tiêu về hình thành mô hình điểm của doanh nghiệp áp dụng thành công các tiêu chuẩn, hệ thống quản lý, công cụ cải tiến năng suất chất lượng đã vượt mục tiêu đề ra. Tuy nhiên, để hoàn thành mục tiêu đào tạo và chứng nhận được 1.000 chuyên gia năng suất phù hợp tiêu chuẩn quốc gia và tiêu chuẩn APO của giai đoạn 2021-2030 đòi hỏi sự nỗ lực và đồng hành của cơ quan thường trực Chương trình, các bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp và Ban Chủ nhiệm Chương trình trong thời gian tới.

Thay mặt Lãnh đạo Bộ, Thứ trưởng Lê Xuân Định đề nghị Ủy ban TCĐLCL Quốc gia, cơ quan thường trực triển khai Chương trình, tiếp tục phát huy vai trò chủ động, phối hợp các bộ ngành, địa phương, viện, trường và doanh nghiệp triển khai một số định hướng giai đoạn 2026-2030.

Tập trung các nhiệm vụ, giải pháp thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị cũng như Chỉ thị số 38-CT/TW của Ban Bí thư, trong đó lưu ý một số nhiệm vụ trọng tâm: Thứ nhất, nghiên cứu chính sách, quy định pháp luật của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo để đổi mới mạnh cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp, chuyển sang hỗ trợ linh hoạt, trực tiếp; Thứ hai, lấy doanh nghiệp làm trung tâm; ưu tiên doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp chủ lực; Thứ ba, đột phá tiêu chuẩn hóa, hạ tầng chất lượng; ưu tiên ESG, kinh tế xanh, Halal, chuyển đổi số; Thứ tư, phát triển mạnh đội ngũ chuyên gia năng suất – chất lượng; Thứ năm, đẩy mạnh truyền thông, lan tỏa mô hình điểm; Thứ sáu, mở rộng hợp tác quốc tế.

Kinh tế Việt Nam hướng tới mục tiêu tăng trưởng GDP hai con số từ 2026, đòi hỏi năng suất chất lượng trở thành yếu tố bắt buộc, quyết định sức cạnh tranh của doanh nghiệp, sự phát triển quốc gia.

Trong dòng chảy mạnh mẽ của kỷ nguyên số, năng suất và chất lượng không còn là những tiêu chí mang tính kỹ thuật hay những chỉ dấu vận hành đơn lẻ, mà đã trở thành một “bản sắc cạnh tranh” định vị tầm vóc của doanh nghiệp Việt Nam trên bản đồ kinh tế khu vực và thế giới. Những chia sẻ của các chuyên gia và đại biểu cho thấy một điểm chung đó là đổi mới sáng tạo, tiêu chuẩn hóa và chuyển đổi số chỉ thực sự phát huy giá trị khi được đặt trong tư duy quản trị hiện đại, gắn với chiến lược dài hạn và cam kết bền bỉ của từng doanh nghiệp.

Con đường phía trước còn nhiều thách thức, nhưng đó cũng là dư địa rộng lớn cho những tổ chức dám đi đầu, dám thay đổi và dám kiến tạo khác biệt. Khi doanh nghiệp xem năng suất, chất lượng là kim chỉ nam phát triển, xem chuyển đổi số là động lực, tiêu chuẩn là nền tảng, thì mỗi bước tiến không chỉ tạo ra lợi thế cạnh tranh trước mắt mà còn bồi đắp sức mạnh nội sinh cho sự phát triển bền vững. Và chính những giá trị đó sẽ góp phần quan trọng vào mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đưa kinh tế Việt Nam tiến xa hơn trên hành trình hội nhập.