QCVN 43:2025/BNNMT về giá trị giới hạn thông số chất lượng trầm tích nước mặt và trầm tích biển

Trầm tích là các lớp vật chất như đất sét, bùn, cát, chất hữu cơ phân hủy và sinh vật đáy bám vào nhau tích tụ dưới đáy sông, hồ, vùng nước mặt hoặc ven biển. Dù trầm tích là phần tự nhiên của hệ sinh thái nước, chúng đồng thời có nguy cơ trở thành “bể chứa” của các ô nhiễm như kim loại nặng, hợp chất hữu cơ độc hại, thậm chí là vi khuẩn và virus. Chính vì vậy, việc kiểm soát chất lượng trầm tích cần tuân theo các tiêu chuẩn kỹ thuật để bảo vệ môi trường nước, sinh thái thủy sinh và sức khỏe cộng đồng.

Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 43:2025/BNNMT về chất lượng trầm tích do Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành ngày 15/5/2025 theo Thông tư 01/2025/TT‑BNNMT, sẽ có hiệu lực từ 14/11/2025, thế chỗ QCVN 43:2017/BTNMT. Quy chuẩn này đặt ra các giới hạn nghiêm ngặt về các chỉ số ô nhiễm trong trầm tích cả ở vùng nước ngọt lẫn nước lợ, hướng đến mục tiêu sử dụng bền vững nguồn tài nguyên nước, phát triển kinh tế – xã hội mà không gây tổn hại môi trường.

Theo QCVN 43:2025, bất kỳ cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức quan trắc hoặc đơn vị nghiên cứu nào thực hiện đánh giá chất lượng trầm tích đều phải tuân thủ các chỉ tiêu kỹ thuật quy định. Khi phát hiện các thông số như Asen, Cadimi, Chì, Thủy ngân, Crom, Đồng, Kẽm, các hợp chất PAH, PCB, dioxin/furan vượt giới hạn cho phép, đơn vị liên quan phải thực hiện đánh giá tác động sinh thái và áp dụng biện pháp xử lý phù hợp để ngăn ô nhiễm lan rộng.

Việc kiểm soát chất lượng trầm tích cần tuân theo các tiêu chuẩn kỹ thuật để bảo vệ môi trường nước, sinh thái thủy sinh và sức khỏe cộng đồng. Ảnh minh họa

Theo quy chuẩn này, một số ngưỡng giới hạn được quy định theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 43:2012. Cụ thể, hàm lượng kim loại nặng và các chất ô nhiễm trong trầm tích phải nằm trong các mức sau: Asen (As) không vượt quá 17 mg/kg ở môi trường nước ngọt và 41,6 mg/kg ở nước lợ; Cadimi (Cd) trong khoảng 3,5–4,2 mg/kg; Thủy ngân (Hg) từ 0,5 đến 0,7 mg/kg; hợp chất Dioxin/Furan (tính theo TEQ) tối đa 21,5 ng/kg. Ngoài ra, các chất gây ô nhiễm khác như PAH, PCB cũng sẽ được kiểm soát theo các mức tương đương.

Việc lấy mẫu trầm tích (như bùn hoặc đất dưới đáy sông, hồ) phải tuân thủ theo quy định trong TCVN 6663-3:2000 và TCVN 6663-15:2004 để đảm bảo đúng kỹ thuật trong quá trình lấy mẫu và bảo quản mẫu. Các phân tích hóa học tiếp theo cũng phải tuân theo các tiêu chuẩn quốc gia, như TCVN 6496:2009 (đo kim loại nặng), TCVN 8882:2011 (xác định hàm lượng thủy ngân), và TCVN 8601:2009 (phân tích các hợp chất clo hữu cơ và PCB). Điều này nhằm đảm bảo kết quả đánh giá chính xác, đáng tin cậy và có thể so sánh được với các tiêu chuẩn quốc tế.

QCVN 43:2025 ấn định rõ trách nhiệm của các bên liên quan. Các tổ chức, cá nhân thực hiện quan trắc không được phép bỏ sót bất kỳ chỉ tiêu nào, đồng thời phải đảm bảo quy trình kỹ thuật nghiêm ngặt. Về phía cơ quan quản lý nhà nước, cần giám sát, kiểm tra định kỳ và yêu cầu các biện pháp xử lý nếu trầm tích bị ô nhiễm vượt ngưỡng quy định, nhằm đảm bảo an toàn cho môi trường và cộng đồng.

Việc ban hành QCVN 43:2025 là bước tiến cần thiết trong bối cảnh tăng trưởng đô thị hóa, hoạt động công nghiệp và nông nghiệp gia tăng ở nhiều vùng nước nội địa và ven biển. Trầm tích có thể bị ô nhiễm do hoạt động khai thác khoáng sản, xây dựng cảng biển, nuôi trồng thủy sản... Khi không được kiểm soát đúng mức, trầm tích chính là nguồn tích tụ lâu dài các chất ô nhiễm, có thể lan truyền qua chuỗi thức ăn thủy sản, đe dọa đa dạng sinh học và sức khỏe người tiêu dùng.

QCVN 43:2025/BNNMT không chỉ cung cấp cơ sở pháp lý và kỹ thuật để kiểm soát chất lượng trầm tích mà còn góp phần đảm bảo môi trường nước trong lành, phát triển bền vững và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuân thủ đầy đủ quy chuẩn này sẽ giúp tránh hậu quả nghiêm trọng như suy giảm hệ sinh thái thủy sinh, ô nhiễm nguồn nước và rủi ro rò rỉ chất độc qua chuỗi thức ăn.