Chuẩn hóa giống cà phê theo TCVN 13607-7:2024 góp phần nâng cao năng suất chất lượng

Việt Nam hiện là quốc gia xuất khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Brazil, với sản lượng trung bình hơn 1,7 triệu tấn mỗi năm. Tuy nhiên, để duy trì vị thế trên bản đồ cà phê toàn cầu, ngành cà phê Việt không chỉ cần mở rộng diện tích canh tác mà còn phải nâng cao chất lượng giống, đồng đều về sinh trưởng, sạch bệnh và có khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu. Đây cũng là lý do vì sao việc tuân thủ tiêu chuẩn quốc gia về sản xuất giống cà phê đang trở thành yêu cầu cấp thiết, trong đó Tiêu chuẩn TCVN 13607-7:2024 vừa được ban hành.

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 13607-7:2024 về giống cà phê được Bộ Khoa học và Công nghệ công bố vào tháng 7/2024, thay thế tiêu chuẩn TCVN 10684-2:2018. Tiêu chuẩn áp dụng cho việc sản xuất hạt giống, cây giống thực sinh (gieo từ hạt) và cây giống nhân vô tính (ghép cành, giâm cành, nuôi cấy mô) của cả hai loài cà phê chủ lực là cà phê vối (Robusta) và cà phê chè (Arabica).

Một trong những nội dung cốt lõi của tiêu chuẩn là yêu cầu khắt khe về nguồn cây bố mẹ. Theo đó, cây được chọn để lấy giống phải có nguồn gốc rõ ràng, thuộc giống đã được công nhận, không bị nhiễm sâu bệnh và có khả năng sinh trưởng vượt trội. Các yếu tố như hình thái, chiều cao, năng suất, độ đồng đều của trái cũng được đánh giá chặt chẽ nhằm đảm bảo di truyền tốt cho thế hệ cây con.

Lựa chọn giống cà phê nên đáp ứng theo tiêu chuẩn giúp cây trồng hạn chế sâu bệnh, năng suất cao. Ảnh minh họa

Đối với phương pháp nhân giống vô tính bao gồm giâm cành, ghép cành và nuôi cấy mô tiêu chuẩn hướng dẫn chi tiết về điều kiện vật liệu, thiết bị, giá thể và môi trường nuôi trồng. Đặc biệt, phương pháp nuôi cấy mô được đánh giá là tối ưu để tạo ra cây giống đồng nhất, sạch bệnh và kiểm soát tốt biến dị. Các cơ sở sản xuất giống phải thực hiện kiểm soát nghiêm ngặt từ giai đoạn chuẩn bị mẫu đến khi cây giống đủ tiêu chuẩn xuất vườn.

Một trong những điểm đáng chú ý trong TCVN 13607-7:2024 là tiêu chuẩn kỹ thuật cho cây giống trước khi xuất vườn. Cụ thể, cây giống phải có chiều cao và số lá tối thiểu theo quy định, thân mập khỏe, rễ phát triển tốt, không có biểu hiện dị tật hoặc sâu bệnh. Hạt giống cần đạt độ sạch ≥ 99%, không lẫn hạt bị sâu mọt, ẩm mốc hoặc hạt lép. Các chỉ tiêu về độ ẩm, kích thước hạt, khả năng nảy mầm và sức sống của hạt cũng được nêu rõ nhằm đảm bảo chất lượng cây con ngay từ đầu.

Việc sản xuất giống cà phê theo tiêu chuẩn quốc gia không chỉ giúp người nông dân cải thiện năng suất mà còn nâng cao hiệu quả kinh tế. Theo các chuyên gia, cây giống đạt chuẩn có thể giúp tăng năng suất từ 10–20% so với cây giống trôi nổi, đồng thời giảm tỷ lệ chết cây sau trồng và rủi ro từ sâu bệnh. Trung bình, một ha cà phê trồng bằng giống chất lượng cao có thể đạt năng suất từ 3,5–4 tấn nhân/ha/năm, so với mức phổ biến chỉ khoảng 2,5–3 tấn/ha nếu dùng giống kém chất lượng.

Không chỉ đóng vai trò kỹ thuật trong sản xuất, tiêu chuẩn TCVN 13607-7:2024 còn là “tấm vé thông hành” để sản phẩm cà phê Việt Nam bước vào các thị trường cao cấp. Trong bối cảnh yêu cầu từ các quốc gia nhập khẩu ngày càng khắt khe, việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm từ cây giống, vùng trồng đến khâu đóng gói là điều bắt buộc. Cây giống không đạt chuẩn, nhiễm bệnh hoặc không rõ nguồn gốc sẽ khiến lô hàng có nguy cơ bị trả về, gây tổn thất lớn cho doanh nghiệp xuất khẩu và người trồng.

Việc áp dụng tiêu chuẩn sản xuất giống còn góp phần hình thành các vùng chuyên canh cà phê bền vững, với hệ thống sản xuất giống tập trung, chuyên nghiệp và có kiểm soát. Điều này giúp giảm phụ thuộc vào nguồn giống tự phát hoặc không rõ chất lượng, đồng thời tạo điều kiện để xây dựng mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói – những yếu tố quan trọng trong chiến lược nâng cao giá trị xuất khẩu nông sản Việt Nam.

Có thể nói, TCVN 13607-7:2024 không chỉ là bộ tiêu chuẩn mang tính kỹ thuật, mà còn là bước đi cần thiết để ngành cà phê Việt Nam nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế. Chuẩn hóa từ giống khâu đầu tiên trong chuỗi sản xuất chính là chìa khóa để đảm bảo chất lượng hạt cà phê, nâng cao giá trị thương hiệu và thúc đẩy xuất khẩu theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại và bền vững.