Người Palestine giận dữ khi Mỹ khai trương Sứ quán ở Jerusalem

 

Người Palestine đã tỏ ra rất giận dữ khi bùng nổ bạo lực mà theo họ, xuất phát từ lính Israel.

Bạo lực lúc Hoa Kỳ mở Sứ quán

Các quan chức hàng đầu của Mỹ tham dự lễ khánh thành, gồm cả ái nữ của Tổng thống Donald Trump là Ivanka cùng chồng Jared Kushner. Người Palestine phản đối việc Mỹ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel. Họ tuyên bố khu vực phía Đông thành phố thuộc Palestine, nhưng Israel tuyên bố không bao giờ chia cắt Jerusalem.

Hành động Hoa Kỳ di dời Sứ quán từ Tel Aviv đến Jerusalem làm người Israel phấn khích nhưng phía người Palestine vô cùng tức giận (Ảnh: Getty)

Người Palestine ở Gaza đụng độ với quân đội Israel ở biên giới hôm thứ Hai (14/5) và hai người Palestine bị bắn chết. Bộ Y tế của Gaza cho biết họ bị giết ở phía Bắc và phía Nam. Thủ lĩnh Hồi giáo của Hamas tổ chức các cuộc biểu tình hàng loạt mang tên “Great March of Return” (Cuộc biểu tình vĩ đại trở lại) nhằm phá vỡ hàng rào biên giới trong sáu tuần qua.

Tính đến thời điểm 15/5, ít nhất 52 người Palestine bị quân Israel bắn chết, hơn 2.200 người bị thương.

Tại sao việc dời Đại sứ quán gây tranh cãi?

Từ xưa tới nay, tình trạng của Jerusalem là trung tâm của xung đột Israel-Palestine. Chủ quyền của Israel đối với Jerusalem không được quốc tế công nhận và, theo Hiệp ước hòa bình Israel-Palestine năm 1993 được ký tại Oslo, tình trạng cuối cùng của Jerusalem sẽ được thảo luận trong giai đoạn sau của đàm phán hòa bình.

Hoa Kỳ muốn chuyển Đại sứ quán tới Jerusalem

Israel chiếm đóng Đông Jerusalem kể từ chiến tranh Trung Đông năm 1967, chính thức sáp nhập khu vực này vào lãnh thổ của mình, mặc dù không được sự đồng ý của bất kỳ quốc gia nào cho đến khi có tuyên bố của Tổng thống Trump tháng 12/2017.

Từ năm 1967, Israel đã xây dựng hàng tá khu định cư cho khoảng 200.000 người Do Thái ở Đông Jerusalem - hành động được coi là trái luật quốc tế, mặc dù Israel tranh cãi điều này. Nhiều nước từng có Đại sứ quán ở Jerusalem, nhưng đã di dời sau khi Israel thông qua luật năm 1980 chính thức coi Jerusalem là thủ đô.

Quyết định của Tổng thống Trump năm 2017 công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel đã phá vỡ vai trò trung lập của Mỹ trong hàng thập niên đối với vấn đề này và khiến Mỹ trở nên khác biệt với cộng đồng quốc tế.

Cái gì sẽ được mở và ai sẽ tham dự?

Một Đại Sứ quán nhỏ tạm thời sẽ bắt đầu hoạt động vào thứ Hai bên trong tòa lãnh sự quán của Mỹ ở Jerusalem. Một khu vực lớn hơn sẽ được thành lập sau khi phần còn lại của Đại sứ quán chuyển về từ Tel Aviv.

Lãnh sự quán Mỹ sẽ hoạt động như Đại sứ quán Mỹ tại Jerusalem (Ảnh: Getty)

Lễ khánh thành Đại sứ quán diễn ra trùng với dịp kỷ niệm 70 năm quốc khánh Israel. Tổng thống Trump phát biểu tham dự sự kiện hôm thứ Hai (14/5) qua video. Cùng với Ivanka Trump và Jared Kushner, là hai cố vấn cao cấp của Nhà Trắng, Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin và Phó Ngoại trưởng John Sullivan có mặt tại buổi lễ.

Báo Times of Israel hôm 13/05 cho hay Việt Nam là một trong ba nước Đông Nam Á, gồm cả Myanmar lẫn Philippines cử đại sứ tới dự lễ ra mắt Sứ quán Mỹ ở Jerusalem. Cũng theo báo Israel, một số nước Asean khác, và hai cường quốc là Nga và Trung Quốc đều tẩy chay lễ này.

Tại sân bay quốc tế Ben Gurion, Ivanka Trump - ái nữ của Tổng thống Donald Trump, cùng chồng Jared Kushner (phải) chào mừng Đại sứ Mỹ tại Israel David Friedman (trái) (Ảnh: Reuters)

Israel và Palestine phản ứng ra sao?

Quyết định của Tổng thống Trump công nhận Israel là thủ đô của Jerusalem và việc di dời Đại sứ quán được ủng hộ mạnh mẽ bởi người Do Thái Israel thông qua các nhóm chính trị bảo thủ. Đó là một chiến thắng ngoại giao cho Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, người đã gọi đây là sự thừa nhận thực tế.

Tuy nhiên, chính quyền Palestine của Tổng thống Mahmoud Abbas gọi quyết định của ông Trump là “cái tát của thế kỷ”. Ông nói rằng Mỹ không còn là nhà trung gian hòa giải trong đàm phán hòa bình Israel-Palestine và sẽ không còn có vai trò gì trong tương lai.

Tại Gaza, người Palestine biểu tình hàng tuần, đã biến thành bạo lực, trong khi tổ chức lễ kỷ niệm hàng năm mà họ gọi là “Nakba” hay “Catastrophe” (Thảm họa), khi hàng trăm ngàn người chạy trốn khỏi nhà hoặc bị đuổi đi sau khi Nhà nước Israel thành lập ngày 14/5/1948.

Phong trào cực đoan Hamas, đang ở trong tình trạng xung đột với Israel, cho biết họ sẽ đẩy mạnh các cuộc biểu tình hàng loạt mang tên “Great March of Return” vào thứ Ba, ngày lễ “Nakba” chính thức.

Người Do Thái in hình ông Trump lên mũ chôm bày bán khắp nơi ở Jerusalem để ủng hộ (Ảnh: RAFFI BERG)

Hamas nói rằng họ muốn thu hút sự chú ý đến những gì người Palestine xem là quyền của họ để trở về mảnh đất tổ tiên, nơi đã trở thành Israel. Israel cho biết các cuộc biểu tình nhằm phá vỡ biên giới (mà nước này bảo vệ rất nghiêm ngặt), và tấn công cộng đồng Israel gần đó.

Một số nước phản đối

Quyết định của Mỹ chuyển Đại sứ quán đang làm gia tăng căng thẳng tại khu vực Trung Đông, khiến tiến trình hòa bình vốn đình trệ ở khu vực càng khó khăn hơn. Ngày 15/5, một số quốc gia trên thế giới bày tỏ lo ngại trước việc Mỹ tổ chức khánh thành trụ sở cơ quan ngoại giao tại Jerusalem. EU lên tiếng phản đối mạnh mẽ việc di dời này.

Hãng thông tấn nhà nước MENA của Ai Cập dẫn lời một nhà ngoại giao Arab nói rằng Liên đoàn Arab (AL) sẽ tổ chức một cuộc họp bất thường nhằm thảo luận về động thái "bất hợp pháp" của Mỹ. Phát biểu trước báo giới, Saeed Abu Ali - Phó Tổng Thư ký AL phụ trách các vấn đề Palestine, cho biết cuộc họp cấp đại diện thường trực tại AL sẽ được tổ chức vào ngày 16/5 và sẽ thảo luận về một số giải pháp nhằm "chống lại quyết định bất hợp pháp của Mỹ dời Đại sứ quán tới Jerusalem".

Người Palestine tổ chức các cuộc biểu tình chống lại việc Mỹ mở Sứ quán tại Jerusalem (Ảnh: EPA)

Jordan cũng phản đối, coi đây là hành động "vi phạm trắng trợn" hiến chương của Liên Hiệp Quốc. Trong một tuyên bố, chính phủ Jordan đã lên án. Trước đó, Chủ tịch Quốc hội Iran Ali Larijani cảnh báo hành động này sẽ thổi bùng lên những căng thẳng tại Trung Đông, sẽ làm gia tăng căng thẳng trong khu vực và thế giới. Ông kêu gọi các quốc gia Hồi giáo có những biện pháp nhiêm túc hơn để phản đối Mỹ.

Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga cũng bày tỏ quan ngại, trong tuyên bố, ông lưu ý đến cam kết của Washington về vấn đề quy chế Jerusalem phải được giải quyết giữa các bên liên quan, Nhật Bản sẽ theo dõi sát sao diễn tiến của vụ việc này, Tokyo cho rằng các vấn đề tranh cãi và quy chế của Jerusalem phải được giải quyết thông qua đàm phán giữa người Israel và Palestine...

Sau Mỹ, các đồng minh của Washington cũng sẽ theo Mỹ dời Sứ quán đến Jerusalem, và scandal này sẽ còn gây tranh cãi trong tương lai.

 

                                                                                                                                               Lê Miên Tường