Doanh nhân Nguyễn Bính: Gian nan đưa bún sạch ra thị trường

Hơn 20 năm theo nghề sản xuất bún sạch

Từ năm 2019 về trước, hàng ngày, bún tươi của CTCP Sản xuất Thương mại Dịch vụ Nguyễn Bính (Nguyễn Bính) đưa ra thị trường 10 tấn. Từ khi dịch Covid-19 ập đến khiến kinh tế suy giảm, sản lượng bún tươi của Nguyễn Bính chỉ còn 50% so với trước đây.

Bà Nguyễn Thị Bính, Giám đốc Nguyễn Bính lý giải, các bếp ăn công nghiệp cho hàng ngàn công nhân đóng cửa là nguyên nhân chính khiến xưởng bún bị ảnh hưởng.

Khách giảm, việc buôn bán cũng không còn thuận lợi như trước. Các cơ sở làm bún tự phát bán giá rẻ bèo, khiến các nhà máy đầu tư bài bản cạnh tranh vất vả. TP.HCM có trên 1.000 cơ sở sản xuất bún tươi nhưng chỉ có khoảng 30-40% cơ sở được cấp phép. Chỉ cần một máy ép sợi bún đặt trong nhà là thành “xưởng bún”. Sợi bún bị gãy thì họ thêm chất kết dính, bún sạch phải ngâm 7 ngày thì họ cho thêm hóa chất để một ngày là ra bún, hoặc cho thêm hóa chất tẩy trắng để bắt mắt hơn… Một sợi bún chứa khoảng 9 loại hóa chất khiến họ không cần quan tâm đến chất lượng. Đây cũng là nguyên nhân khiến doanh thu bún Nguyễn Bính giảm đáng kể.

Bà Bính sinh năm 1970 ở Hà Tây (cũ), nay là Hà Nội. Bà Bính là truyền nhân đời thứ 7 của nhà làm bún tươi gia truyền ở làng bún Kẻ Bặt (Hà Nội). Hơn 20 năm theo nghề, bà vẫn canh cánh lời dặn của người cha về cái tâm với nghề, với người. Dù biết dùng hóa chất để nhanh ra bún và sợi bún đẹp hơn sẽ lời nhiều, nhưng bà xem đó là việc tiếp tay với cái ác.

Hiện nay, dây chuyền sản xuất bún của Nguyễn Bính (hơn 10 công đoạn) đều được tự động hóa nhờ các máy móc do chính bà thiết kế và thuê thợ cơ khí thi công. Từ nhiều năm qua, người tiêu dùng khắp TP.HCM đều ít nhiều biết tiếng bà Bính là người kiên trì lên tiếng mạnh mẽ để chống lại việc sản xuất bún có chứa hóa chất để nâng cao lợi nhuận.

Nhờ hóa chất mà các cơ sở “bún bẩn” bán sản phẩm với giá rất thấp. Theo bà Bính, với dây chuyền tự động hoàn toàn của Nguyễn Bính, mỗi kg gạo chỉ sản xuất được 1,6-1,7kg bún tươi còn cơ sở bẩn làm ra khoảng 4kg bún tươi. Bên cạnh đó, giá thành của họ chỉ khoảng 6.000 đồng/kg, còn xưởng bún tươi Nguyễn Bính phải ghi nhận khoảng 16.000 - 20.000 đồng/kg. Nhìn vào chi phí này mới thấy các cơ sở bún bẩn kiếm lời lớn cỡ nào trên sức khỏe và tính mạng người tiêu dùng.

Bên cạnh quyết tâm không dùng hóa chất, đầu năm 2024, bà Bính cũng đang nâng cấp nhà máy để nâng cao chất lượng sợi bún. Bà Bính cho biết đã thay nước sản xuất bún từ nước máy thành hệ thống nước lọc RO. Ngoài ra, dây chuyền sản xuất nui tươi cũng được lắp mới... Những nâng cấp này cũng là bước chuẩn bị cần thiết cho kế hoạch xuất khẩu sản phẩm vào Mỹ của Nguyễn Bính trong năm 2024.  

Ngoài bún tươi, Nguyễn Bính còn cung cấp các sản phẩm khác như bánh phở, hủ tiếu, nui tươi…

Bị cạnh tranh không lành mạnh

Sát dịp nghỉ lễ 30/4 và 1/5/2024, Nguyễn Bính nhận được đơn hàng cho tiệc quan trọng ở Bình Dương. Chưa hết vui mừng thì có tin báo khiến bà Bính hết sức bàng hoàng. 

Cụ thể, ngày 24/4/2024, Nguyễn Bính nhận được đơn hàng 70kg bún tươi do Công ty H.H. (Bến Cát, Bình Dương) đặt để phục vụ tiệc mừng tại một khách sạn lớn ở Bến Cát.

9h sáng ngày 25/4/2024, Nguyễn Bính nhận được cuộc gọi từ phía Công ty H.H. yêu cầu xuống ngay điểm tổ chức sự kiện để xử lý việc “bún tươi của Nguyễn Bính có chứa hóa chất”. Hết sức bất ngờ vì thông tin này, bà Bính cùng nhân viên tức tốc đến địa điểm tổ chức sự kiện.

Đến nơi, có một người phụ nữ tự xưng là “người đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm cho bữa tiệc” khẳng định, bún tươi Nguyễn Bính chứa formol và hàn the. Đây là hai chất độc hại cấm sử dụng trong thực phẩm. Bức xúc trước lời buộc tội vô căn cứ, bà Bính yêu cầu kiểm tra ngay tại chỗ.

Ngay lập tức, người phụ nữ này kêu người lấy ra bộ dụng cụ test (kiểm tra) và lấy hai gói bún Nguyễn Bính để test.

Khoảng 20 phút sau đó, 3 mẫu bún đều cho ra kết quả có hóa chất bên trong, mỗi mẫu bún chứa một loại hóa chất dù cùng một loại bún. Khi bà Bính yêu cầu mua bộ test khác thì bị người phụ nữ này cùng lực lượng bảo vệ đuổi ra ngoài. Số bún trên được niêm phong và trả về cho Nguyễn Bính.

Sáng hôm sau 26/6/2024, bà Bính đem số bún niêm phong đến Trung tâm Kỹ thuật Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng 3 (QUATEST 3) tại địa chỉ 49 Pasteur, Q.1, TP.HCM để test lại.

Đến ngày 9/5/2024, QUATEST 3 trả về kết quả: bún Nguyễn Bính không chứa bất kỳ loại hóa chất nào. Đơn vị này lấy 3 mẫu ngẫu nhiên để test và các gói bún vẫn còn niêm phong (có clip xác minh và giấy chứng nhận).

Do đó, bà Bính cho rằng vấn đề nằm ở người test (người phụ nữ) và Công ty H.H. Bà Bính cho rằng, có quá nhiều khuất tất trong quy trình test, như:

Thứ nhất, người phụ nữ này đã chuẩn bị bộ test rất nhanh. Chất lượng, nguồn gốc cũng như hạn sử dụng của bộ test không được kiểm chứng.

Thứ hai, quy trình test thiếu khách quan. Không đúng quy trình thực hiện và không có biên bản làm việc sau khi test, không được khử khuẩn dụng cụ trước khi test, không sử dụng nước tinh khiết mà sử dụng bằng nước khoáng. Quy trình lấy mẫu hoàn toàn sai.

Thứ ba, kết quả test rất đáng ngờ. Cụ thể, 3 mẫu test cho 1 mẫu sản phẩm sau 15-20 phút ra 3 loại hóa chất dù cùng một loại bún (một mẫu ra màu xanh, một mẫu ra màu trắng và một mẫu ra màu tím). 

Thứ tư, người phụ nữ kiểm tra đã mang sản phẩm bún khác vào cho bữa tiệc sử dụng mà không được kiểm tra qua test. Khi Nguyễn Bính yêu cầu test mẫu bún kia thì bị từ chối. Số bún kia sáng bóng và có mùi ôi, khả năng cao là bún cũ và chứa rất nhiều hóa chất.

Bằng kinh nghiệm hơn 20 năm sản xuất bún sạch và kết quả test của trung tâm uy tín (QUATEST 3), bà Bính nghi ngờ việc test bún hôm 25/4/2024 là một chiêu trò cạnh tranh bẩn, có sắp xếp trước để nhắm vào bún sạch Nguyễn Bính.

Là người tâm huyết hơn 20 năm với nghề bún và quyết tâm chỉ sản xuất bún sạch, bất ngờ bị buộc tội vô căn cứ khiến bà hết sức bức xúc. Bà Bính cho biết: “Đây không chỉ là nỗi lo của Nguyễn Bính mà còn là rủi ro đối với những doanh nghiệp sản xuất thực phẩm làm ăn chân chính khi bị cạnh tranh bằng chiêu trò bẩn. Rủi ro này hiện diện ngay tại Bến Cát (Bình Dương) cũng như những nơi có người tiêu dùng muốn sử dụng thực phẩm sạch trên cả nước”.

Đồng thời, bà Bính cam kết, người tiêu dùng có thể đến xưởng bún Nguyễn Bính kiểm tra chất lượng sản phẩm bất cứ lúc nào. Kinh doanh bún sạch hơn 20 năm qua, đến nay, Bún Nguyễn Bính đang cung cấp bún sạch mỗi ngày cho hàng trăm đối tác khắp khu vực TP.HCM, Đồng Nai và Bình Dương.

Thông tin thêm về formol

Formaldehyde (thường gọi là formol) trong bánh phở hay bún rất nguy hiểm với sức khỏe, nếu sử dụng liều lượng cao hoặc trong một thời gian dài. Người thường xuyên tiếp xúc với formol có nguy cơ cao mắc ung thư mũi, họng, phổi…

Cơ quan Nghiên cứu Quốc tế về Ung thư (IARC) phân loại formol thuộc nhóm chất gây ung thư cho con người dựa trên các bằng chứng dịch tễ học của người thường xuyên tiếp xúc với chất này trong môi trường công nghiệp.

Tổ chức Y tế Thế giới liệt kê formol vào loại hóa chất độc hại đối với sức khỏe con người. Một số thí nghiệm trên động vật cho thấy, formol làm chết 50% động vật thí nghiệm với liều lượng 260 - 800mg trên mỗi kg cơ thể.

Formol là chất cấm sử dụng trong chế biến thực phẩm, dù với bất cứ liều lượng nào. Ở Hoa Kỳ, đến năm 1986, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) mới cho phép dùng formol làm chất liệu diệt khuẩn trong chế biến thức ăn gia súc.

Tại Việt Nam, các cơ quan quản lý an toàn vệ sinh thực phẩm đã nhiều lần kiểm tra và phát hiện bún/bánh phở có chứa hàn the hoặc formol ở nhiều tỉnh, thành. Lực lượng chức năng cho biết, chất formol sử dụng để bảo quản bún tươi, bánh phở... rất độc hại đối với con người.

Khi sử dụng thực phẩm nhiễm formol, người ăn sẽ có biểu hiện nôn mửa ra máu, đi ngoài mất nước, đi tiểu ra máu và có thể gây tử vong trong vài phút do trụy tim mạch. Chất formol chỉ được sử dụng để ướp xác, nội tạng phục vụ nghiên cứu y khoa và trong sản xuất công nghiệp, nghiêm cấm dùng trong sản xuất, bảo quản thực phẩm.

Huỳnh quang và hàn the

Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Viện Công nghệ sinh học và Công nghệ thực phẩm, Đại học Bách Khoa Hà Nội, huỳnh quang là chất cấm, chứa nhiều tạp chất, nhất là các kim loại nặng. Nó chỉ dùng trong công nghiệp như dùng trong sơn để làm bóng sơn.

Chất này rất độc hại, tuyệt đối không được dùng trong thực phẩm nhưng nhiều nhà sản xuất vì lợi nhuận đã pha huỳnh quang vào bún để sợi bún sáng, bóng, hấp dẫn người tiêu dùng.

PGS Nguyễn Duy Thịnh cho biết, bún được làm từ gạo nguyên chất, có sợi màu trắng đục hoặc tối màu. Còn bún chứa chất huỳnh quang hay hóa chất bảo quản sẽ có màu trắng trong, sáng và sợi bún có độ bóng mẩy.

Bún chứa hàn the, sợi bún dai giòn hơn, khó đứt gãy. Bún không chứa hàn the, sợi hơi nát, dễ đứt gãy và chạm vào có cảm giác hơi dính, nhuyễn. Bún không sử dụng hàn the và hóa chất mua về để hơi lâu hoặc qua ngày sẽ bị chua và ôi thiu. Những loại bún để 2-3 ngày chưa ôi thiu, khi nhai trong miệng không có mùi vị là loại sử dụng hàn the và hóa chất quá liều lượng.

​