Mua sắm trực tuyến đã trở thành thói quen của người tiêu dùng trong trạng thái “Bình thường mới”

Tuy nhiên, diễn biến thực thế cho thấy bức tranh khá lạc quan. Báo cáo “Việt Nam: Thương mại điện tử tăng tốc sau Covid-19” của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam  công bố ngay sau đợt dịch đầu tiên từ tháng 2 đến tháng 4 cho thấy sự xuất hiện làn sóng thương mại điện tử với hai tín hiệu quan trọng. Tín hiệu thứ nhất là người tiêu dùng trực tuyến tăng lên nhanh chóng cả về số lượng và chất lượng. Tín hiệu thứ hai là số lượng thương nhân tham gia chuyển đổi số tăng mạnh.

Từ tháng 6 đến tháng 9 năm 2021, Việt Nam trải qua đợt dịch Covid-19 lần thứ tư và là một trong những đợt dịch bệnh nặng nề từ khi đất nước thống nhất. Toàn bộ hoạt động kinh tế xã hội chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của đại dịch, bao gồm thương mại điện tử.

Trong tháng 10 năm 2021, Hiệp hội thương mại điện tử Việt Nam đã khảo sát nhanh gần 60 doanh nghiệp tiêu biểu liên quan tới thương mại điện tử thuộc năm lĩnh vực, bao gồm bán lẻ trực tuyến, logistics và hoàn tất đơn hàng, thanh toán, tiếp thị số, giải pháp kinh doanh số. Giai đoạn khảo sát từ tháng 6 tới tháng 9 năm 2021.

Trong khó khăn nghiêm trọng, thương mại điện tử tiếp tục đứng vững và trải qua Làn sóng thứ hai. Trong làn sóng này, cả hai đặc điểm về người tiêu dùng và thương nhân rõ ràng hơn Làn sóng thứ nhất.

Thứ nhất, số người tiêu dùng trực tuyến mới tiếp tục tăng lên và đông đảo người mua đã trở thành người tiêu dùng thông minh, thành thạo kỹ năng mua sắm trực tuyến hơn, thậm chí một bộ phận người tiêu dùng đã ưu tiên mua sắm trực tuyến so với mua sắm truyền thống.

Thứ hai, nhiều thương nhân, đặc biệt là các doanh nghiệp thương mại điện tử, tích cực triển khai các hoạt động chuyển đổi số để thích nghi với đại dịch cũng như chuẩn bị cho hoạt động kinh doanh trong trạng thái “bình thường mới” sau đợt dịch thứ tư.4

Toàn bộ hoạt động thương mại điện tử bị tác động tiêu cực trong đợt dịch thứ tư nhưng với hai đặc điểm nổi bật trên có thể thấy Làn sóng thứ hai sẽ tạo đà cho sự phát triển của thương mại điện tử trong những tháng còn lại của năm 2021 cũng như cả giai đoạn 2021 – 2025.

Đợt dịch thứ tư ảnh hưởng nghiêm trọng tới toàn bộ kinh tế xã hội và sinh hoạt hàng ngày của người dân trên cả nước, đặc biệt tại các địa phương đông dân và là đầu tàu về kinh tế. Trong giai đoạn này mua sắm và bán hàng trực tuyến là kênh duy nhất của người tiêu dùng và thương nhân tại hai trung tâm kinh tế là Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh cũng như tại một số thành phố khác.

Các doanh nghiệp tham gia khảo sát đều lạc quan về sự thay đổi hành vi người tiêu dùng. Trong đợt dịch thứ tư xu hướng người tiêu dùng mua sắm online tăng lên và hành vi này sẽ được củng cố và duy trì trong dài hạn.

Kết quả khảo sát 4 sàn thương mại điện tử thuộc nhóm dẫn đầu Việt Nam cho thấy số lượng đơn hàng phát sinh trên sàn giai đoạn tháng 6-9 đều tăng mạnh so với cùng kỳ năm 2020 với tỷ lệ tăng trưởng trong khoảng từ 8% tới 50%. Thậm chí các đơn hàng cũng tăng từ 8% đến10% so với kế hoạch từ đầu năm.

Các sàn thương mại điện tử trở thành kênh kinh doanh bán hàng hiệu quả cho doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm những doanh nghiệp vừa và nhỏ, các doanh nghiệp siêu nhỏ hay hộ kinh doanh, cá nhân. Nhiều giải pháp kinh doanh mới trên sàn được đẩy mạnh như việc khai thác các kênh livestream, tổ chức các chương trình khuyến mại...

Do phong toả hoặc hạn chế bán hàng trực tiếp tới người tiêu dùng, nhu cầu mua hàng trực tuyến tăng cao. Dù có những giai đoạn dịch vụ giao hàng bị cấm hoặc hạn chế nhưng trong đợt dịch thứ tư phần lớn doanh nghiệp cung cấp dịch vụ chuyển phát cho thương mại điện tử đều có sự tăng trưởng về số lượng đơn hàng. Mức tăng trưởng so với cùng kỳ năm 2020 trong khoảng từ 10% tới 20%.

Theo khảo sát, có tới 86% doanh nghiệp cho biết có số đơn hàng tăng hơn so với cùng kỳ năm 2020.

Mặc dù đơn hàng tăng lên nhưng phần lớn các công ty chuyển phát chứng kiến doanh thu giảm sút hoặc hầu như không thay đổi. Lý do chính có thể do việc nhiều đơn hàng bị huỷ bỏ do không giao được tới khách hàng cuối cùng. Những doanh nghiệp sau hoạt động khá tốt trong đợt dịch thứ tư, không những duy trì được mức tăng trưởng đáng kể so với cùng kỳ năm 2020 mà thậm chí còn tăng so với kế hoạch đề ra.

Trong đợt dịch thứ tư, dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt phát triển khá tốt. Khảo sát các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ thanh toán cho thấy 56% doanh nghiệp có số lượng khách hàng tăng trưởng so với cùng kỳ năm 2020, thậm chí có tới 44% doanh nghiệp có mức tăng trưởng cao hơn kế hoạch của giai đoạn này.

Không những có sự tăng trưởng về khách hàng mà số lượng giao dịch cũng tăng trưởng tốt. Nhiều doanh nghiệp có số lượng giao dịch tăng so với cùng kỳ năm 2020, quý I năm 2021 và thậm chí cả kế hoạch giai đoạn tháng 6-9 với tỷ lệ tương ứng là 67%, 75% và 50%.

Tương tự với Làn sóng thứ nhất gắn với đợt dịch Covid-19 đầu tiên từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2020, đa số doanh nghiệp tham gia khảo sát vẫn lạc quan vào tiềm năng phát triển sau đợt dịch thứ tư. Theo đó có tới 70% doanh nghiệp tham gia khảo sát cho rằng thị trường sẽ tốt lên sau dịch. Có thể coi giai đoạn này là thời điểm để đa số doanh nghiệp tiếp cận và tiến hành chuyển đổi số để thích ứng với trạng thái "Bình thường mới".

Vì vậy,các doanh nghiệp, nhà bán hàng cần tăng cường triển khai các chiến lược kỹ thuật số để tiếp tục tiếp cận người dùng. Khi bán hàng trực tuyến trở thành một kênh doanh thu lớn hơn cho các thương hiệu và nhà bán hàng, các doanh nghiệp đã nhanh chóng thực hiện các chiến lược kỹ thuật số để tiếp tục tiếp cận người dùng trong bối cảnh giãn cách xã hội. Đây là cơ hội cho các nền tảng TMĐT để tăng cường phối hợp với các doanh nghiệp để gia tăng thu hút khách hàng và tăng cường sự hiện diện trên các nền tảng trực tuyến.