"Cạm bẫy" từ thuốc lá điện tử: Tiếp cận giới trẻ với nhiều chiêu thức tinh vi

Thời gian gần đây, trào lưu hút thuốc lá điện tử trong giới trẻ đang nở rộ. Tại các nơi công cộng, không khó để bắt gặp cảnh một học sinh, sinh viên hay thậm chí cả người trưởng thành đang hút thuốc lá điện tử.

Đáng nói, việc mua bán loại thuốc lá điện tử này cũng rất dễ dàng, được quảng cáo một cách công khai, tràn lan trên các trang mạng. Các loại tinh dầu dùng cho thuốc lá điện tử cũng được mua, bán dễ dàng nhưng hầu hết là hàng trôi nổi, không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

Thuốc lá điện tử bày bán tràn lan

Chỉ cần gõ vào thanh công cụ tìm kiếm Google hay từ khóa tìm kiếm trên Facebook sẽ cho ra hàng loạt các trang bán thuốc lá điện tử với hàng trăm mẫu mã bắt mắt và những lời quảng cáo, mời gọi hấp dẫn. Tương tự, thông tin nhóm và bán hàng về thuốc lá điện tử cũng tràn ngập khắp các trang thương mại điện tử.

Bằng một vài thao tác đơn giản tìm kiếm từ khóa “thuốc lá điện tử” hoặc “Vape”, có thể thấy được một loạt các kết quả trong đó quảng cáo công khai các sản phẩm thuốc lá điện tử. Các trang cộng đồng tạo ra cho người “chơi” Vape cũng thu hút từ vài ngàn cho tới vài chục ngàn chia sẻ những tin tức, trao đổi mua bán về thuốc lá điện tử, gồm thiết bị, mùi, giá cả, hàm lượng nicotine... Tuy nhiên, có rất ít thông tin rõ ràng, thỏa đáng về nguồn gốc của tinh dầu và các thành phần quan trọng chứa trong đó có tác động trực tiếp đến sức khỏe người dùng.

Trong các hội nhóm kín về thuốc lá điện tử trên mạng xã hội, hoạt động mua bán, trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm diễn ra liên tục, thậm chí một vài nhóm thu hút cả chục nghìn người tham gia. Từ vape (thuốc lá điện tử thông thường) đến pod (thuốc lá điện tử biến thể), vape mini, pod dùng 1 lần… có mức giá đa dạng. Thông thường một bộ đồ đầy đủ phụ kiện giá thành khoảng 120.000 đồng - dưới 1 triệu đồng, loại cao cấp hơn giá từ 1 - 3 triệu đồng. Tinh dầu để hút cũng có nhiều loại tùy vào khẩu vị từng người.

Trong vai khách có nhu cầu mua một chiếc pob nhỏ, gọn, gọi tới số điện thoại treo trên trang Facebook có tên "The vape club" đầu dây bên kia cho biết: Bên em có đẩy đủ các loại mẫu mã và tinh dầu các vị. Đối với pod một lần “cháy hàng” rất nhanh do nhu cầu lớn. Bên em đầy đủ chi nhánh bán hàng ở Hà Nội, TP HCM và Đà Nẵng, khách có thể qua trực tiếp cửa hàng để chọn thoải mái".

Bên bán cũng cho biết, các sản phẩm thuốc lá điện tử đa dạng về mẫu mã, kiểu dáng với mức giá từ vài trăm đến vài triệu đồng.

Theo anh P. T. Bình (Hoàng Mai, Hà Nội) cho biết, trước đây anh thường xuyên hút thuốc lá truyền thống. Tuy nhiên, thời gian trước có nhiều người hút thuốc lá điện tử nên đã tìm hiểu thử. Quả thực, mẫu mã và chủng loại của các loại thuốc lá điện tử vô cùng phong phú. “Lúc ban đầu, tôi cũng cứ nghĩ rằng hút thuốc lá điện tử có thể cai được nghiện thuốc lá nhưng sau một thời gian tôi thấy có những dấu hiệu rát họng, ho và mệt mỏi nên sau đó đã bỏ hút thuốc này” - anh Bình cho biết.

Trao đổi với một người đã dùng thuốc lá điện tử lâu năm, chị T. Thảo (Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết lúc đầu mới dùng vì thấy thuốc lá điện tử rất dễ hút và có nhiều hương vị rất hợp với con gái. Nhưng sau khi dùng thì không thể thiếu được: " Pod một lần như vật bất ly thân đối với tôi, mỗi khi dùng hết tôi lại đặt trên Facebook và người bán ship đến tận nhà dù là 1-2h sáng, mua càng nhiều càng rẻ nên lúc nào tôi cũng mua nhiều về dùng dần". 

Mạng xã hội vốn là nơi mọi người kết nối, cập nhật thông tin, chia sẻ hình ảnh, bắt sóng đón đầu mọi xu hướng mới nhất. Và cũng chính bởi sự tiện ích đó mà các nhà sản xuất, kinh doanh thuốc lá điện tử coi Facebook như một công cụ tiếp cận đối tượng khách hàng trẻ tuổi. Nhiều chiêu trò đánh vào tâm lý khách hàng, thu hút, cổ động giới trẻ dùng thuốc lá như: thiết kế sản phẩm bắt mắt, nhỏ gọn, giá rẻ; đăng bài quảng cáo, phát trực tuyến, sản xuất clip ngắn, tài trợ cho người nổi tiếng giới thiệu thuốc lá điện tử… Đây đều là những hành vi trái pháp luật bởi Việt Nam cấm hoàn toàn việc quảng cáo các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới dưới mọi hình thức.

Hiểm hoạ cho sức khoẻ

Vì thiếu hiểu biết, nhiều người nghĩ rằng thuốc lá điện tử nhẹ, an toàn nên vô tư sử dụng. Tuy nhiên, thuốc lá điện tử chứa hàm lượng nicotine nhất định, hút thường xuyên sẽ gây nghiện, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Một vài loại có thể chứa những thành phần nguy hiểm hơn như chất gây ung thư, hóa chất độc hại, chất kích thích thần kinh.

Do đó, thuốc lá điện tử được đánh giá là không an toàn cho thanh thiếu niên và phụ nữ mang thai. Những sản phẩm trên thị trường hiện tại đa số là hàng nhập lậu, không có sự kiểm tra, kiểm soát về mặt chất lượng.

Theo Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá, qua các nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới, trong thành phần của thuốc lá điện tử, ngoài chất nicotine gây nghiện còn hơn 7.000 chất tạo hương vị, một số chất tạo hương có chứa deacetyl, khi hít vào có thể gây viêm phế quản. Thuốc lá điện tử chứa nicotine không được đánh giá an toàn cho thanh thiếu niên, thành niên trẻ tuổi hay phụ nữ mang thai. 

Mặc dù có nhiều tác hại đến sức khỏe người dùng nhưng hiện nay, Việt Nam chưa có cơ chế chính sách quản lý thuốc lá thế hệ mới trong đó có thuốc lá điện tử, trong khi các sản phẩm này được bán và quảng cáo mạnh trên mạng xã hội. Trước những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người sử dụng nói chung và thanh thiếu niên nói riêng, thiết nghĩ, Việt Nam cần sớm có biện pháp quản lý chặt chẽ mặt hàng này.

Hiện nay thuốc lá mới nổi, thuốc lá điện tử chưa được phép lưu hành ở Việt Nam, phần lớn trôi nổi trên thị trường hoặc từ hoạt động buôn lậu.

Người bán quảng cáo thuốc lá điện tử là loại thuốc lá thay thế, và cai nghiện thuốc lá truyền thống nên khiến không ít người, nhất là giới trẻ lầm tưởng hút thuốc lá điện tử là an toàn, không gây nghiện, nhiều người sử dụng thuốc lá điện tử để tự giải phóng mình khỏi thói quen hút thuốc truyền thống mà không lường trước được nhiều mối nguy hại từ việc hút thuốc lá điện tử.

Đại diện WHO khẳng định, không có bằng chứng cho thấy thuốc lá điện tử ít gây hại hơn so với thuốc lá điếu truyền thống.

Thuốc lá điện tử là những sản phẩm thuốc lá nên chúng không thể được coi là công cụ hỗ trợ cai nghiện thuốc lá hiệu quả. Thế giới chưa có bằng chứng cho thấy thuốc lá điện tử giúp cai thuốc.

Ngược lại, bằng chứng từ các nước cho thấy người sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng vẫn có nguy cơ sử dụng thuốc lá thông thường. Trong số này có nhiều người sử dụng đồng thời cả thuốc lá điện tử và thuốc lá truyền thống.

​