TCVN 5746:2024 về phân loại đất, đá xây dựng

Cùng với sắt thép, xi măng hay cát sỏi, thì đất, đá xây dựng là vật liệu không thể thiếu trong các công trình xây dựng. Đất, đá xây dựng là tất cả các loại đất, đá nguồn gốc tự nhiên hoặc nhân tạo được sử dụng làm nền, vật liệu và môi trường xây dựng các loại công trình khác nhau.

Đất nhân tạo là đất xây dựng được hình thành do các hoạt động kinh tế, kỹ thuật của con người bằng các phương pháp khác nhau. Đá xây dựng có liên kết kiến trúc cứng bền vững dạng kết tinh và/hoặc xi măng hóa. Đá xây dựng là các loại đá tự nhiên thuộc danh mục khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường được gia công đập, nghiền, phân loại hoặc đẽo, cắt, gọt theo kích thước dùng làm cốt liệu bê tông, kè bờ, xây móng, xây tường, lát vỉa hè, lòng đường. Do mỗi loại lại đóng vai trò quan trọng trong xây dựng nên việc phân loại theo tiêu chuẩn là vô cùng quan trọng. 

Căn cứ theo Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 5746:2024 đất đá xây dựng- phân loại do Bộ Khoa học và Công nghệ công bố áp dụng để phân loại cho tất cả các loại đất, đá xây dựng, phục vụ công tác khảo sát, thiết kế và xây dựng các loại công trình dân dụng và công nghiệp thì nguyên tắc chung phải phân loại và xắp xếp theo từng nhóm như: Theo bản chất nhóm đá là các mối liên kết kiến trúc của đất, đá; nhóm đá có liên kết cứng kết tinh xi măng, nhóm đất có liên kết keo nước, vật lý.

Đất, đá xây dựng nên được phân loại theo tiêu chuẩn giúp quá trình khai thác và sử dụng được thuận lợi. Ảnh minh họa

Phụ thuộc vào mục đích sử dụng và mức độ nghiên cứu về điều kiện địa chất công trình tương ứng, đất, đá xây dựng được nhận dạng, phân chia, gọi tên và biểu diễn theo các mức độ chi tiết khác nhau như khái quát nhất là đến nhóm đất, đá và chi tiết nhất là đến dạng đất, đá. Đối với mục đích xây dựng, sử dụng làm thông số đầu vào cho thiết kế nền móng, đất, đá xây dựng cần được phân chia, gọi tên và biểu diễn đến đơn vị loại và trong nhiều trường hợp, đến đơn vị dạng đất, đá.

Nhận dạng đất, đá xây dựng có thể sơ bộ dựa trên các dấu hiệu quan sát trực tiếp ở hiện trường và sau đó chính xác hóa theo các chỉ tiêu tính chất thí nghiệm được. Ngoài ra việc nhận dạng gọi tên các đá cần dựa vào các yếu tố về nguồn gốc và tuổi như đá magma, biến chất, trầm tích...Nhận dạng đất tên và cách biểu diễn được dựa vào các đặc trưng như thành phần hạt; thành phần vật chất. Một số đặc trưng tính chất đặc biệt, trong đó, phương thức gọi tên và biểu diễn theo thành phần hạt là phương thức cơ bản, tổng quát. Các phương thức khác là các phương thức bổ sung, phụ trợ với mục đích mô tả rõ thêm các đất nghiên cứu.

Nhận dạng đất theo thành phần hạt, hầu hết đất là đất hỗn hợp được hợp thành từ nhiều nhóm hạt, trong đó nên phân biệt các nhóm hạt chính và nhóm hạt phụ. Đất được nhận dạng bằng một tập hợp các ký hiệu mô tả nhóm hạt chính và viết hoa; Ký hiệu mô tả các nhóm hạt xen kẹp bằng chữ viết thường có gạch dưới và đứng ngay sau thành phần chính.

Các đất được gọi tên theo thành phần vật chất trong trường hợp thành phần vật chất là yếu tố quyết định các tính chất xây dựng của chúng như đất hữu cơ, đất nhiễm muối. Các đất này được gọi tên theo thành phần vật chất của chúng (hữu cơ, muối) và được phân loại theo lượng chứa các thành phần vật chất của đất.

Một số đất thể hiện một số tính chất cơ lý đặc biệt, ảnh hưởng lớn tới phương thức nghiên cứu, sử dụng chúng trong thực tế xây dựng. Trong trường hợp này, chúng được gọi tên theo đặc trưng tính chất đặc biệt đó và được phân loại theo độ lớn của các đặc trưng tính chất đó. Đó là: Đất trương nở; Đất lún ướt; Đất bùn, than bùn, v.v.