Nhiều đột phá cho phát triển nhà ở xã hội

Tại tọa đàm "Đột phá để phát triển nhà ở xã hội" mới đây, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh về thực tế triển khai, trên cơ sở chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, các địa phương đã tích cực triển khai. Trên địa bàn cả nước đã quy hoạch 1.309 vị trí với quy mô 9.737 ha đất làm nhà ở xã hội.

Theo đó, hầu hết các địa phương đều dành đủ quỹ đất để phát triển nhà ở xã hội. Nhiều địa phương đã quan tâm, dành quỹ đất nhà ở xã hội tại các vị trí thuận lợi, gần các trung tâm đô thị, khu công nghiệp, đảm bảo đáp ứng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội.

Cả nước có 686 dự án nhà ở xã hội đã được triển khai với quy mô 627.867 căn, trong đó: 117 dự án hoàn thành và hoàn thành một phần, quy mô 80.811 căn; 159 dự án đã khởi công xây dựng, quy mô 135.563 căn; 416 dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư, quy mô 417.185 căn. Như vậy, số lượng dự án đã hoàn thành, khởi công xây dựng đạt 51% so với chỉ tiêu đã đặt ra tại Đề án đến năm 2025 (là 428.000 căn).

Kết quả đầu tư xây dựng nhà ở xã hội 5 tháng đầu năm 2025: Trên cả nước đã khởi công, đang triển khai đầu tư xây dựng 159 dự án, với quy mô 135.563 căn; trong đó khởi công mới 21 dự án, với quy mô 20.428 căn. Trong 5 tháng đầu năm, có 22.649 căn hộ nhà ở xã hội đã hoàn thành.

Mặc dù đã đạt một số kết quả quan trọng, tuy nhiên theo Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh việc phát triển nhà ở xã hội vẫn còn một số tồn tại, hạn chế. Một số địa phương chưa thực sự quan tâm đến công tác phát triển nhà ở xã hội; chưa đưa chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm và 5 năm của địa phương; chưa thành lập Ban Chỉ đạo phát triển nhà ở xã hội. Số lượng dự án hoàn thành chưa đạt mục tiêu. Một số dự án nhà ở xã hội đã khởi công nhưng chưa triển khai thi công hoặc triển khai thi công chậm tiến độ…

Mặc dù các địa phương đã dành quỹ đất lớn, đủ về số lượng để phát triển nhà ở xã hội, tuy nhiên “chất lượng” của quỹ đất này vẫn còn chưa đảm bảo, nhiều ô đất được quy hoạch, bố trí không phù hợp, ở những nơi xa trung tâm, thiếu kết nối về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội do vậy chưa thể đưa vào sử dụng ngay; công tác giải phóng mặt bằng chậm dẫn đến chưa bàn giao được mặt bằng cho chủ đầu tư, ảnh hưởng tiến độ dự án.

Đáng chú ý, việc triển khai các dự án đầu tư vẫn còn nhiều vướng mắc về thủ tục, trình tự phải tuân thủ như một dự án nhà ở thương mại thông thường. Các thủ tục liên quan đến xác định chủ trương đầu tư, lựa chọn chủ đầu tư, cấp phép xây dựng, xác định giá bán, lựa chọn đối tượng mua nhà vẫn còn nhiều bất cập.

Trước tình hình đó, Bộ Xây dựng đã chủ động đề xuất với Chính phủ và trình Quốc hội xem xét. Đáng chú ý, ngày 29/5/2025 vừa qua, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 201 về thí điểm cơ chế đặc thù nhằm thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội. Đây là bước đột phá quan trọng, nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong thủ tục đầu tư, từ đó đẩy nhanh tiến trình phát triển nhà ở xã hội, giải quyết các tồn tại thực tiễn.

Một trong những quyết sách đáng chú ý là việc thành lập Quỹ nhà ở quốc gia – một quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận. Cơ cấu quỹ gồm: Quỹ nhà ở trung ương do Chính phủ thành lập và Quỹ nhà ở địa phương do UBND cấp tỉnh thành lập. Mục tiêu của Quỹ nhằm tạo nguồn lực tài chính cho việc đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, phát triển hạ tầng kỹ thuật và xã hội phục vụ các dự án nhà ở xã hội; đồng thời tạo lập quỹ nhà ở xã hội để cho thuê, bao gồm cả nhà ở cho cán bộ, công chức, viên chức và người lao động.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh, một điểm đột phá đáng chú ý trong Nghị quyết là việc mạnh tay cắt giảm, cải cách thủ tục hành chính liên quan đến đầu tư xây dựng nhà ở xã hội. Cụ thể, quy trình rút gọn đã bỏ thủ tục đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư và thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo luật hiện hành, thay vào đó giao trực tiếp cho nhà đầu tư mà không qua đấu thầu. Nhờ đó, thời gian thực hiện được rút ngắn khoảng 200 ngày, tương đương 70% thời gian so với trước đây. Ngoài ra, bước lập, thẩm định và phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết cũng được lược bỏ, giúp tiết kiệm thêm khoảng 65 ngày, góp phần đáng kể đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án nhà ở xã hội.

Đồng thời, Nghị quyết cũng quy định bãi bỏ một loạt thủ tục hành chính để đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án. Cụ thể, bỏ thủ tục thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng tại cơ quan chuyên môn về xây dựng, giúp rút ngắn từ 15 đến 35 ngày so với quy định hiện hành.

Ngoài ra, nhiều thủ tục khác cũng được đơn giản hóa: không bắt buộc đấu thầu rộng rãi với các gói thầu xây dựng, thay vào đó áp dụng chỉ định thầu rút gọn; miễn giấy phép xây dựng đối với các công trình sử dụng thiết kế mẫu, thiết kế điển hình; bỏ yêu cầu thẩm định giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội tại cơ quan chuyên môn cấp tỉnh, thay vào đó giao cho chủ đầu tư tự xây dựng và phê duyệt. Bên cạnh cải cách thủ tục, Nghị quyết cũng bổ sung thêm các chính sách hỗ trợ cụ thể nhằm thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội trong thời gian tới.