Truy xuất nguồn gốc là cơ sở giúp doanh nghiệp Việt bước vào thị trường khó tính

Trong tiến trình hội nhập và cạnh tranh quốc tế ngày càng khốc liệt, truy xuất nguồn gốc sản phẩm đã trở thành điều kiện tiên quyết để hàng hóa Việt Nam bước ra thế giới. Không còn là xu hướng mang tính khuyến khích, đây đã trở thành chuẩn mực toàn cầu – yếu tố then chốt thể hiện năng lực quản trị, tính minh bạch và trách nhiệm của doanh nghiệp Việt trên trường quốc tế.

Việc áp dụng truy xuất nguồn gốc đã và đang chứng minh vai trò thiết yếu đối với năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu. Ở các thị trường như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản hay Hàn Quốc, hàng hóa muốn lưu thông hợp pháp đều phải chứng minh được nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, quy trình sản xuất minh bạch và tiêu chuẩn kiểm soát chất lượng. Những yêu cầu này không chỉ đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng, mà còn tạo môi trường thương mại công bằng và bền vững.

Truy xuất nguồn gốc là cơ sở giúp doanh nghiệp Việt bước vào thị trường khó tính.

Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp tiên phong đã nhận thấy lợi thế dài hạn từ việc đầu tư truy xuất nguồn gốc. Công ty cổ phần Nafoods Group – một trong những đơn vị xuất khẩu trái cây lớn nhất cả nước – đã áp dụng hệ thống truy xuất bằng mã QR và blockchain cho toàn bộ vùng trồng chanh leo, dứa và chanh tươi. Nhờ đó, sản phẩm của họ được thị trường châu Âu và Nhật Bản đánh giá cao về tính minh bạch và đáp ứng các tiêu chuẩn GlobalGAP, HACCP.

Trong lĩnh vực thủy sản, Tập đoàn Minh Phú đã triển khai nền tảng “Minh Phú SmartFarm” cho phép theo dõi quá trình nuôi tôm từ ao đến nhà máy. Mỗi lô tôm xuất khẩu đều có hồ sơ điện tử ghi nhận chi tiết nguồn giống, thức ăn, điều kiện nuôi và khâu chế biến. Nhờ đó, Minh Phú không chỉ giữ vững thị phần tại Mỹ và EU, mà còn trở thành hình mẫu về quản trị chuỗi cung ứng minh bạch.

Không chỉ các doanh nghiệp lớn, những đơn vị sản xuất nhỏ cũng đang hưởng lợi từ xu hướng này. HTX Sản xuất rau hữu cơ Thanh Xuân (Sóc Sơn) đã ứng dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử TraceVerified, giúp khách hàng tra cứu thông tin về nông trại, ngày thu hoạch và quy trình canh tác ngay trên điện thoại. Mô hình này giúp hợp tác xã tăng doanh thu hơn 30% và mở rộng được kênh phân phối vào chuỗi siêu thị nội địa.

Tuy nhiên, quá trình triển khai truy xuất nguồn gốc tại Việt Nam vẫn đối mặt nhiều thách thức. Hạ tầng dữ liệu còn phân tán, thiếu kết nối giữa các bộ ngành và địa phương. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa có đủ nguồn lực tài chính và nhân sự công nghệ để đầu tư hệ thống hiện đại. Không ít nơi còn coi truy xuất nguồn gốc là “thủ tục hình thức”, dẫn đến dữ liệu không được cập nhật thường xuyên, làm giảm giá trị thực tiễn của công cụ này.

Về chính sách, mặc dù Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, song cơ chế bắt buộc và chế tài xử lý vi phạm vẫn chưa đủ mạnh. Thiếu sự thống nhất về tiêu chuẩn kỹ thuật giữa các hệ thống khiến việc công nhận lẫn nhau giữa các quốc gia còn gặp khó khăn. Đây chính là rào cản khiến hàng Việt khó tận dụng ưu đãi thương mại trong các hiệp định như EVFTA hay CPTPP.

Trước thực trạng đó, giới chuyên gia cho rằng, muốn tận dụng cơ hội từ thương mại toàn cầu, Việt Nam cần một chiến lược truy xuất nguồn gốc quốc gia với tầm nhìn dài hạn. Nhà nước phải đóng vai trò kiến tạo – xây dựng hạ tầng dữ liệu mở, định danh thống nhất sản phẩm và thúc đẩy áp dụng công nghệ mới như blockchain, IoT, trí tuệ nhân tạo. Doanh nghiệp cần chủ động chuẩn hóa quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế (GS1, ISO 22005), đồng thời đầu tư đào tạo nguồn nhân lực để quản lý chuỗi dữ liệu hiệu quả.