Doanh nghiệp vừa và nhỏ thiếu vốn kinh doanh là do không có tài sản thế chấp?

Theo Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), hiện nay gần 10% doanh nghiệp Việt Nam đang trong tình trạng thiếu hụt nguồn vốn và dòng tiền kinh doanh; đặc biệt là đối với các doanh nghiệp ở quy mô vừa, nhỏ và siêu nhỏ.

Để ứng phó với tác động của đại dịch COVID-19, trong năm 2020, Chính phủ đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhằm giảm chi phí hoạt động và duy trì tình hình tài chính; trong đó bao gồm hỗ trợ các khoản nợ vay ngân hàng của doanh nghiệp, giãn nộp bảo hiểm xã hội và kinh phí công đoàn, giãn thuế... Dù những nỗ lực này được các doanh nghiệp đánh giá cao, nhưng mỗi khu vực doanh nghiệp lại đón nhận các chính sách này theo những cách rất khác nhau.

Theo VCCI, trong một cuộc điều tra mới đây với hơn 12.000 doanh nghiệp cho thấy, có tới 57% doanh nghiệp được hỏi cho biết khó tiếp cận gói chính sách hỗ trợ giảm lãi suất ngân hàng và giãn thời gian cho vay; 44% doanh nghiệp được hỏi không tiếp cận được gói hỗ trợ tạm dừng đóng bảo hiểm xã hội và gần 40% doanh nghiệp cho biết chưa đến được với chính sách gia hạn đóng thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế giá trị gia tăng... Nguyên nhân hàng đầu được các doanh nghiệp nêu ra là không thể vay vốn nếu không có tài sản thế chấp.

VCCI cũng cho biết, hơn 50% số doanh nghiệp được khảo sát cho rằng, lãi suất và các điều kiện cho vay đối với doanh nghiệp tư nhân luôn khó khăn hơn so với các doanh nghiệp nhà nước. Trong khi gần một nửa số doanh nghiệp được hỏi cho biết, thủ tục vay vốn còn rất phiền hà và các ngân hàng, các tổ chức tín dụng áp đặt điều kiện tín dụng bất lợi cho doanh nghiệp.

Chưa kể, khoảng 38% doanh nghiệp đồng ý với nhận định "việc bồi dưỡng cho cán bộ ngân hàng, tổ chức tín dụng để được vay vốn là phổ biến"; thậm chí có hiện tượng "cán bộ ngân hàng, tổ chức tín dụng cố tình bắt lỗi, kéo dài thời gian xử lý hồ sơ"...

Lý giải những kiến nghị, nguyên nhân khó tiếp cận vốn vay của các doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp mới thành lập, đại diện các ngân hàng đều cho rằng, nhiều doanh nghiệp muốn vay vốn nhưng "sức khỏe" tài chính yếu kém; chưa đáp ứng được điều kiện cho vay; chưa chứng minh được tính khả thi của dự án, hiệu quả kinh doanh và khả năng sinh lời... do đó, các ngân hàng rất thận trọng khi cho vay vốn để tránh nợ xấu.

Trên thực tế vẫn còn nhiều doanh nghiệp phản ánh chưa tiếp cận được nguồn vốn tín dụng. Nguyên nhân xuất phát từ cả phía doanh nghiệp, ngân hàng và cơ chế, chính sách. Đó là nguồn lực về vốn của các ngân hàng thương mại còn hạn chế, chi phí hoạt động còn ở mức cao; các kênh cung ứng vốn trung, dài hạn cho nền kinh tế còn nhỏ, chưa đáp ứng được nhu cầu... Trong khi đó, các doanh nghiệp chủ yếu có quy mô vốn nhỏ, năng lực tài chính hạn chế, không có bộ phận chuyên trách về pháp lý. Việc xây dựng phương án kinh doanh, báo cáo tài chính vẫn còn thiếu, chưa rõ ràng... ảnh hưởng tới việc đánh giá tính khả thi của phương án kinh doanh. Việc hạch toán thiếu chuyên nghiệp, thông tin tài chính thiếu minh bạch trong khi lại thiếu tài sản đảm bảo... cũng ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng...

Theo lãnh đạo CTCP MEECO, là doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm công nghiệp hỗ trợ, MEECO đã nhận được sự hỗ trợ tương đối tốt từ Quỹ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho vốn đầu tư vào thiết bị. Tuy nhiên, chính sách về hỗ trợ vốn lưu động, tài sản vô hình vẫn chưa được đề cập, chưa được chú trọng. Đặc biệt, trong giai đoạn khó khăn như hiện nay nếu có chính sách hỗ trợ vốn lưu động từ các tổ chức tín dụng sớm sẽ giúp doanh nghiệp vượt qua được giai đoạn này khi có vốn trả lương cho nhân viên, các chi phí thường xuyên khác như nguyên vật liệu, vật tư tiêu hao.

Đại diện Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cho rằng, vốn quyết định 45 - 50% sự thành công của doanh nghiệp, đặc biệt là đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thực tế hiện nay, tất cả các ngân hàng đều có những gói tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa vay, nhưng cũng nhiều doanh nghiệp chưa vay được. Do đó, đại diện Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam đề nghị, Ngân hàng nhà nước và Chính phủ cần có một cơ chế trên cơ sở tình hình của doanh nghiệp nhỏ và vừa để giảm điều kiện cho vay xuống, khi ấy doanh nghiệp nhỏ và vừa mới tiếp cận được vốn.

Nhằm tạo thuận lợi hơn nữa cho doanh nghiệp tiếp cận được chính sách tín dụng ưu đãi, nhiều ý kiến cho rằng, cần rà soát quy trình, điều kiện, thủ tục vay theo hướng đơn giản hơn, tháo gỡ vướng mắc trong việc tiếp cận tín dụng từ các tổ chức tín dụng. Tổ chức tín dụng cần xây dựng hệ thống quy trình thu thập, khai thác thông tin dữ liệu tín dụng, phân tích đánh giá tín nhiệm hoạt động tín dụng khách hàng đầy đủ, chính xác để tăng khả năng cho vay không có tài sản bảo đảm, hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng phương án vay vốn có tính khả thi cao...

Đồng thời, bản thân các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng phải tự hoàn thiện, tuân thủ quy định của pháp luật và chủ động cung cấp thông tin đầy đủ, trung thực để nâng cao uy tín đối với các tổ chức tín dụng; tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng kiểm soát dòng tiền và tình hình tài chính của doanh nghiệp trong quá trình vay vốn.