QCVN 12-30:2024/BCT về dây cháy chậm công nghiệp thay thế quy định cũ

Dây cháy chậm công nghiệp là một loại vật liệu nổ phụ trợ, có dạng dây nhỏ, bên trong chứa thuốc nổ và được thiết kế để cháy với tốc độ ổn định, chậm hơn đáng kể so với các loại dây nổ thông thường. Chức năng chính của dây cháy chậm là truyền lửa từ kíp nổ đến thuốc nổ chính trong những vụ nổ có kiểm soát, đảm bảo đúng trình tự và thời điểm theo tính toán kỹ thuật. Loại dây này thường được sử dụng trong các lĩnh vực như khai thác mỏ, than, đá – cả ở lộ thiên và trong hầm lò; thi công xây dựng như khoan phá đá, làm đường hầm, công trình ngầm; cũng như trong các ngành công nghiệp dầu khí, thủy điện, quốc phòng và một số ứng dụng kỹ thuật nổ đặc biệt khác.

Do liên quan trực tiếp đến quá trình kích nổ, dây cháy chậm đòi hỏi độ chính xác cao. Nếu sản phẩm cháy quá nhanh, quá chậm, bị tắt lửa giữa chừng hoặc lệch thời điểm truyền lửa, toàn bộ quá trình nổ có thể bị mất kiểm soát, dẫn đến sự cố nghiêm trọng như tai nạn lao động, thiệt hại tài sản hoặc thậm chí là gây thương vong. Vì vậy, việc kiểm soát chất lượng và tốc độ cháy ổn định của dây cháy chậm theo quy chuẩn là yếu tố sống còn trong thi công nổ mìn.

Từ ngày 1/7/2025, các doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu và sử dụng dây cháy chậm công nghiệp tại Việt Nam sẽ phải tuân thủ một loạt yêu cầu an toàn theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 12-30:2024/BCT do Bộ Công Thương ban hành. Đây là một phần trong nỗ lực tăng cường kiểm soát chất lượng và đảm bảo an toàn đối với các sản phẩm vật liệu nổ công nghiệp, góp phần bảo vệ con người, tài sản và môi trường trong các lĩnh vực có nguy cơ cao như khai thác mỏ, xây dựng, khoan phá và quốc phòng.

Dây cháy chậm công nghiệp phải đáp ứng quy chuẩn để đảm bảo an toàn. Ảnh minh họa

Quy chuẩn này thay thế cho QCVN 06:2015/BCT đã áp dụng gần một thập kỷ qua, nhằm cập nhật các quy định quản lý phù hợp với thực tiễn và công nghệ mới. Đối tượng áp dụng là tất cả các tổ chức, cá nhân có hoạt động liên quan đến sản xuất, kinh doanh, phân phối hoặc sử dụng dây cháy chậm công nghiệp tại Việt Nam. Ngoài ra, dây cháy chậm nhập khẩu cũng bắt buộc phải đáp ứng các yêu cầu quy định tại tiêu chuẩn mới này nếu muốn được lưu thông hợp pháp trong nước.

Một trong những điểm nhấn quan trọng của QCVN 12-30:2024/BCT là yêu cầu tất cả các sản phẩm dây cháy chậm trước khi đưa ra thị trường phải được chứng nhận hợp quy, gắn dấu CR (hợp quy) và dán nhãn đầy đủ theo quy định. Việc công bố hợp quy không chỉ là điều kiện bắt buộc mà còn là cơ sở để cơ quan chức năng thực hiện kiểm tra, giám sát thị trường, đồng thời nâng cao minh bạch và trách nhiệm trong sản xuất, phân phối vật liệu nổ.

Đáng chú ý, quy chuẩn mới nhấn mạnh vai trò của kiểm định độc lập và quy trình đánh giá chất lượng nghiêm ngặt. Sản phẩm phải được thử nghiệm tại các phòng thử nghiệm được chỉ định hoặc công nhận, qua đó đánh giá khả năng hoạt động ổn định và an toàn. Trong trường hợp mẫu thử không đạt yêu cầu, doanh nghiệp buộc phải kiểm tra lại toàn bộ lô sản phẩm hoặc dừng lưu thông để xử lý theo quy định.

Bên cạnh yêu cầu về chất lượng và công bố hợp quy, QCVN 12-30:2024/BCT cũng đưa ra các nguyên tắc đảm bảo an toàn trong quá trình vận hành, đo lường và thử nghiệm sản phẩm. Cụ thể, tổ chức thử nghiệm phải tuân thủ các biện pháp an toàn đặc thù đối với vật liệu nổ công nghiệp, sử dụng thiết bị đã được kiểm định, hiệu chuẩn và vận hành theo quy trình chuyên biệt. Việc này không chỉ nhằm bảo đảm độ chính xác của kết quả thử nghiệm mà còn tránh nguy cơ phát nổ trong quá trình xử lý mẫu.

Ở góc độ thực tiễn, tiêu chuẩn mới được kỳ vọng sẽ giúp siết chặt chất lượng dây cháy chậm trên thị trường – một loại vật liệu nổ công nghiệp có vai trò đặc biệt trong các hoạt động phá đá, khoan lò, khai thác mỏ hầm lò hoặc lộ thiên. Dây cháy chậm có nhiệm vụ truyền lửa từ kíp nổ đến thuốc nổ, nên bất kỳ sai sót nào trong cấu tạo, tốc độ cháy hay độ ổn định cũng có thể dẫn tới hậu quả nghiêm trọng như cháy nổ không kiểm soát, gây mất an toàn cho người lao động và công trình.

Trách nhiệm của doanh nghiệp cũng được quy định rõ trong văn bản mới. Theo đó, doanh nghiệp không chỉ phải bảo đảm chất lượng sản phẩm khi xuất xưởng mà còn phải lưu giữ hồ sơ chứng nhận, kết quả kiểm định và cung cấp cho cơ quan quản lý khi được yêu cầu. Trong khi đó, các cơ quan nhà nước như Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp (Bộ Công Thương) sẽ là đầu mối tổ chức triển khai, giám sát và xử lý vi phạm trong quá trình thực thi quy chuẩn.

Một điểm đáng lưu ý khác là lộ trình áp dụng quy chuẩn cũng đã được xác định rõ ràng. Từ ngày 1/7/2025, tất cả các sản phẩm dây cháy chậm lưu hành tại Việt Nam – dù sản xuất trong nước hay nhập khẩu – đều phải đáp ứng các yêu cầu của QCVN 12-30:2024/BCT. Các doanh nghiệp vì thế cần chủ động rà soát lại quy trình sản xuất, hệ thống thử nghiệm và hồ sơ pháp lý liên quan để chuẩn bị cho việc chuyển đổi. Việc chậm trễ trong tuân thủ có thể dẫn đến nguy cơ bị xử phạt, đình chỉ lưu hành sản phẩm, hoặc ảnh hưởng uy tín doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng vật liệu nổ công nghiệp.

Với việc ban hành QCVN 12-30:2024/BCT, Bộ Công Thương cho thấy quyết tâm nâng cao mức độ an toàn trong ngành công nghiệp nổ – lĩnh vực vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro và đòi hỏi quản lý kỹ thuật chặt chẽ. Đây không chỉ là một bước tiến trong cải cách quản lý chất lượng, mà còn là nền tảng để Việt Nam hội nhập tốt hơn với các chuẩn mực quốc tế về kiểm soát vật liệu nổ và an toàn công nghiệp.

Trong bối cảnh các ngành công nghiệp như khai khoáng, xây dựng và dầu khí vẫn đang phát triển mạnh, việc đảm bảo nguồn cung dây cháy chậm chất lượng cao, an toàn, và được giám sát chặt chẽ sẽ là yếu tố then chốt giúp duy trì hiệu quả sản xuất cũng như giảm thiểu rủi ro cho người lao động và cộng đồng.