Người anh hùng dân tộc Nùng là đội trưởng đầu tiên của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, được đặt tên cho con phố ở cửa ngõ Thủ đô

Anh Kim Đồng tên thật là Nông Văn Dền (1929 - 1943), là người dân tộc Nùng, sinh ra tại xóm Nà Mạ, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng.

Sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo yêu nước, Dền từ nhỏ đã bắt đầu tiếp xúc với các hoạt động cách mạng do các thành viên trong gia đình tham gia: mẹ là thành viên Hội phụ nữ cứu quốc; gia đình chồng chị gái là nơi đón tiếp, tổ chức các cuộc họp của cán bộ cách mạng; anh trai là đội viên giải phóng quân chiến đấu và hy sinh tại Chợ Đồn - Bắc Kạn. 

Để hỗ trợ anh trai trong hoạt động cách mạng, Dền từ khi còn 12 tuổi đã phải thay anh làm nhiều công việc gia đình và làm phu. Từ năm 1940, vùng Trường Hà, Hà Quảng đã bắt đầu có phong trào cách mạng, Dền đã giác ngộ cách mạng, theo anh trai và anh cán bộ Đức Thanh trong các công việc như canh gác, chuyển thư từ, và lắng nghe những câu chuyện về tội ác của quân giặc. Nhờ vào điều này, Dền đã sớm nhận thức được tầm quan trọng của cách mạng và trở thành một liên lạc viên đáng tin cậy cho tổ chức Đảng. Anh nhanh chóng làm quen với công việc bí mật và nhiều lần đảm nhận vai trò giao thư, chuyển thư, và hỗ trợ các cán bộ trong việc vượt qua sự càn quét và canh gác của địch.

Năm 1941, khi Mặt trận Việt Minh được hình thành cùng với nhiều hội cứu quốc khác, tại xóm Nà Mạ, Đội Nhi đồng cứu quốc (tiền thân của  Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh) đã ra đời với 5 đội viên đầu tiên, trong đó có Nông Văn Dền (bí danh Kim Đồng), Nông Văn Thàn (bí danh Cao Sơn), Lý Văn Tinh (bí danh Thanh Minh), Lý Thị Nì (bí danh Thủy Tiên) và Lý Thị Xậu (bí danh Thanh Thủy). Và anh Kim Đồng khi ấy mới chỉ 12 tuổi,đã được bầu làm đội trưởng của Đội Nhi đồng cứu quốc.

Đội Nhi đồng cứu quốc được thành lập với mục tiêu tham gia vào cuộc chiến chống pháp Tây, đuổi đánh quân Nhật và đấu tranh cho độc lập của dân tộc. Nhiệm vụ của đội bao gồm việc giao thông liên lạc, đưa đón, bảo vệ cán bộ và canh gác các cuộc họp của Đảng. Kim Đồng, với vai trò là đội trưởng, luôn mặc bộ quần áo chàm, đội mũ nồi, mang theo lồng chim hoặc cây cần câu cá. Anh rất nhanh nhẹn và sáng suốt, đảm bảo tính bí mật trong mọi hoạt động. Tất cả các thành viên trong đội đều là anh em cùng xóm, do đó, mỗi khi nhận nhiệm vụ mới, họ luôn đồng lòng và tin tưởng vào Kim Đồng.

Năm 1941, Bác Hồ trở về khu vực Pác Pó để lãnh đạo phong trào cách mạng. Tháng 8/1942, Kim Đồng có dịp gặp Bác Hồ tại hang Nộc Én trên núi sau xóm Nà Mạ, được Bác trực tiếp giao nhiệm vụ làm liên lạc  cho Bác trong thời gian Người hoạt động ở Pác Bó. Bác Hồ ca ngợi Kim Đồng là một người mưu trí, nhanh nhẹn và dũng cảm. Bác khích lệ tinh thần Kim Đồng và các thành viên trong đội phải tiếp tục giúp đỡ và bảo vệ cách mạng một cách tích cực, vừa hoạt động vừa văn hoá và chính trị để sau này khi giành được độc lập, góp phần xây dựng đất nước.

Vào năm 1943, khi khu vực Pác Pó đang chịu sự tàn phá từ bọn địch. Trong một lần đi liên lạc, Kim Đồng phát hiện một đoàn kẻ thù phục kích. Anh ủy quyền cho Cao Sơn chạy về báo tin cho các đồng chí cán bộ, trong khi mình sử dụng trí thông minh để đánh lạc hướng địch. Đối phương phát hiện và bắn theo, nhưng nhờ tiếng súng cảnh báo đó, các cán bộ ở gần đó đã kịp tránh thoát lên núi. Trong quá trình chạy trốn qua suối, Kim Đồng bị trúng đạn và hy sinh dũng cảm bên bờ suối Lê-nin. Ngày đó là ngày 15/2/1943, Kim Đồng mới vừa tròn 14 tuổi.

Nhớ ơn sự hy sinh anh dũng của Kim Đồng, Khu di tích lịch sử Kim Đồng đã được xây dựng nơi anh hy sinh tại quê hương Nà Mạ. Vào ngày 15/5/1986, nhân kỷ niệm 45 năm ngày thành lập Đội, mộ và tượng của anh hùng Kim Đồng trong bộ quần áo dân tộc Nùng đang vươn mình tung con chim sáo bay lên đã được khánh thành. Trước tượng đài, có 14 bậc đá và 14 cây lát vươn cao xanh ngắt, tượng trưng cho 14 mùa xuân của anh. 

Tên của anh cũng được đặt cho một tuyến phố của Hà Nội - phố Kim Đồng, thuộc quận Hai Bà Trưng.

Năm 1997, Kim Đồng đã được Đảng và Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang. Sau đó, vào năm 2011, Khu di tích mang tên anh đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích quốc gia. 

Tham khảo:

- Kim Đồng – Anh hùng liệt sỹ tuổi thiếu niên của quê hương Cao Bằng - Tỉnh Đoàn thanh niên Cao Bằng

- KIM ĐỒNG – NGƯỜI ANH HÙNG NHỎ TUỔI - Khu Di tích quốc gia đặc biệt Pác Bó