Kinh tế số, động lực tăng trưởng mới cho TP.HCM

Tại hội thảo khoa học “Kinh tế số – Động lực tăng trưởng mới cho TP.HCM” tổ chức ngày 12/8 vừa qua, ông Trần Minh Tuấn – Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết sau sáp nhập, tỷ trọng kinh tế số trong GRDP của TP.HCM đã đạt khoảng 21%. Thành phố đặt mục tiêu nâng con số này lên 25% vào năm 2025 và trên 40% vào năm 2030. Đây là một mục tiêu đầy tham vọng nhưng được đánh giá là hoàn toàn khả thi, nhờ vào lợi thế vượt trội về quy mô dân số, năng lực thị trường, hệ sinh thái đa dạng và tiềm lực công nghệ.

Năm 2024, TP.HCM ghi nhận hai mô hình kinh tế số tiêu biểu, được xem là bước khởi đầu quan trọng cho chiến lược chuyển đổi số toàn quốc. Tại quận Phú Nhuận (cũ), mô hình thí điểm chuyển đổi số trong lĩnh vực bán lẻ và dịch vụ ăn uống đã giúp ngành F&B giảm 16% chi phí, đồng thời tăng lợi nhuận từ 15% đến 30%. Các cửa hàng bán lẻ áp dụng chuyển đổi số cũng tiết kiệm được 25% chi phí vận hành, đồng thời thu hút thêm 25% đến 35% khách hàng mới.

Trong lĩnh vực sản xuất, nhà máy Orion Vina (trước đây thuộc Bình Dương) đã triển khai mô hình sản xuất thông minh với kết quả rất tích cực: tăng 30% công suất, giảm 68% thời gian dừng máy và tiết kiệm đến 50% chi phí kiểm tra. Tổng hiệu quả đạt được ước tính lên đến 19 triệu USD chỉ trong vòng 8 tháng. Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết sẽ nghiên cứu để nhân rộng hai mô hình này trên phạm vi toàn quốc.

PGS-TS Phạm Khánh Nam – Hiệu trưởng Trường Kinh tế, Luật và Quản lý nhà nước (UEH) đã đề xuất khung 6 trụ cột phát triển kinh tế số gồm: dữ liệu, kết nối, trung tâm dữ liệu, phát triển nền, trí tuệ nhân tạo và ứng dụng. Trong đó, TP.HCM được khuyến nghị nên ưu tiên ba trụ cột trọng yếu để tạo nền tảng đột phá.

Cụ thể, trụ cột dữ liệu cần tập trung vào xây dựng hệ thống dữ liệu dùng chung, mở dữ liệu công, thúc đẩy triển khai IoT và đảm bảo an toàn dữ liệu cá nhân. Trụ cột phát triển nền đòi hỏi đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo nhân lực CNTT, thu hút nhân tài, hình thành cộng đồng đổi mới sáng tạo và hỗ trợ các doanh nghiệp công nghệ phát triển theo định hướng “Make in Vietnam”. Trong khi đó, trụ cột ứng dụng cần được phát triển toàn diện trên cả ba mô hình: B2B (doanh nghiệp với doanh nghiệp), B2C (doanh nghiệp với người tiêu dùng) và B2G (doanh nghiệp với chính phủ), tạo ra hệ sinh thái số sâu rộng, lan tỏa đến mọi lĩnh vực của đời sống và sản xuất.

Một đề xuất nổi bật khác từ PGS-TS Phạm Khánh Nam là việc TP.HCM cần xây dựng bộ chỉ số kinh tế số riêng, cập nhật theo thời gian thực để phục vụ công tác quản lý, điều hành chính sách hiệu quả. Bộ chỉ số này sẽ dựa trên các nhóm trụ cột như: hạ tầng số, doanh nghiệp số, dịch vụ công số, nhân lực số và đổi mới sáng tạo số.

Nguồn nhân lực – một trong những yếu tố quyết định thành bại của quá trình chuyển đổi số, hiện đang là điểm nghẽn lớn mà TP.HCM cần sớm tháo gỡ. TS Thái Kim Phụng – Phó Hiệu trưởng Trường Công nghệ và Thiết kế UEH – cho rằng TP.HCM trước sáp nhập có lực lượng nhân lực lớn và chất lượng tương đối tốt, nhưng lại thiếu kỹ năng chuyên sâu. Trong khi đó, Bình Dương tuy mạnh về hạ tầng nhưng yếu về nhân lực số, còn Bà Rịa – Vũng Tàu có tỷ lệ lao động trình độ cao khá ổn định nhưng kỹ năng số vẫn còn hạn chế.

Để khắc phục, ông đề xuất trong ngắn hạn cần tổ chức đào tạo lại, bồi dưỡng kỹ năng số cho lực lượng lao động hiện có. Về dài hạn, TP.HCM nên chủ động đầu tư và xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo và kỹ năng số vùng tại ba địa điểm: TP.HCM, Thủ Dầu Một và Vũng Tàu. Các trung tâm này sẽ đóng vai trò là đầu mối đào tạo, nghiên cứu và thực hành công nghệ số quy mô vùng, phục vụ cả khu vực phía Nam.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu đầy tham vọng về kinh tế số, TP.HCM vẫn phải đối mặt với hàng loạt thách thức. Trong đó, đáng chú ý là hệ thống chính sách và thể chế chưa thật sự đồng bộ; trình độ chuyển đổi số giữa các ngành, các địa phương còn chênh lệch; việc thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao còn gặp nhiều khó khăn. Ngoài ra, vấn đề an toàn – an ninh mạng vẫn chưa được quan tâm đúng mức, và tư duy, văn hóa số trong tổ chức – doanh nghiệp vẫn còn nhiều rào cản.

Phát biểu tại hội thảo, GS-TS Sử Đình Thành – Giám đốc UEH nhấn mạnh: “Xác định kinh tế số là động lực tăng trưởng mới, điều quan trọng là phải làm rõ sản phẩm số nào thực sự tạo giá trị gia tăng cho kinh tế TP.HCM.” Theo ông, chuyển đổi số chỉ có ý nghĩa khi sản phẩm số tạo ra năng suất mới, chất lượng mới và giá trị mới, thay vì chỉ là sự thay đổi về hình thức.

Rõ ràng, kinh tế số không chỉ là một xu hướng, mà đã trở thành yêu cầu tất yếu trong quá trình phát triển của TP.HCM. Với chiến lược bài bản, lộ trình cụ thể và sự phối hợp đồng bộ giữa chính quyền – doanh nghiệp – nhà trường, TP.HCM hoàn toàn có thể vươn lên trở thành trung tâm kinh tế số hàng đầu khu vực Đông Nam Á trong thập kỷ tới.