TCVN 14394‑1:2025 và TCVN 14394‑2:2025 về van ngăn cháy cho hệ thống phân phối không khí

Trong các công trình hiện đại, hệ thống phân phối không khí đóng vai trò quan trọng trong điều hòa không khí, thông gió và kiểm soát môi trường bên trong tòa nhà. Tuy nhiên, đây cũng là một trong những yếu tố nguy cơ cao trong việc lan truyền cháy, đặc biệt ở các tòa nhà cao tầng, trung tâm thương mại hay các khu công nghiệp lớn. Khi xảy ra sự cố cháy, khói và lửa có thể lan truyền qua hệ thống dẫn khí nhanh chóng, gây nguy hiểm cho con người và tài sản.

Thực tế tại Việt Nam cho thấy nhiều dự án xây dựng và cải tạo chưa thực sự quan tâm đến việc lựa chọn van ngăn cháy đúng tiêu chuẩn. Van không đạt chất lượng, lắp đặt không đúng cách hoặc không được kiểm định định kỳ sẽ làm giảm hiệu quả ngăn cháy, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Một số vụ cháy gần đây cũng minh chứng rằng việc van ngăn cháy không hoạt động hoặc hoạt động trễ khiến lửa lan nhanh hơn, khiến công tác cứu hỏa gặp nhiều khó khăn và làm tăng nguy cơ thiệt hại.

Vai trò của van ngăn cháy là thiết yếu: khi xảy ra cháy, van phải tự động hoặc theo điều kiện đóng lại, ngăn chặn lửa và khói lan truyền, tạo thời gian cần thiết cho người thoát hiểm và lực lượng chữa cháy. Chính vì lý do đó, việc van ngăn cháy đáp ứng tiêu chuẩn quốc gia không chỉ đảm bảo an toàn mà còn giúp các doanh nghiệp thiết bị phòng cháy chữa cháy (PCCC), chủ đầu tư và nhà thầu tuân thủ pháp luật, nâng cao uy tín và giảm rủi ro.

Yêu cầu kỹ thuật cho van ngăn cháy cơ khí và trương phồng nên đảm bảo tiêu chuẩn. Ảnh minh họa

Bộ Khoa học và Công nghệ mới đây đã công bố Bộ tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14394:2025 gồm 2 phần gồm TCVN 14394‑1:2025 và TCVN 14394‑2:2025, quy định rõ ràng phương pháp thử nghiệm và yêu cầu kỹ thuật đối với van ngăn cháy cơ khí và van ngăn cháy trương phồng cho hệ thống phân phối không khí. Việc phân loại thành hai phần nhằm phù hợp với đặc tính và cơ chế hoạt động khác nhau của từng loại van, đồng thời tạo cơ sở pháp lý, kỹ thuật cho việc lựa chọn, sản xuất, lắp đặt và kiểm định.

Đáp ứng tiêu chuẩn này giúp nâng cao hiệu suất phòng cháy, bảo vệ tính mạng con người, giảm thiệt hại tài sản và tuân thủ các quy định pháp luật về PCCC. Đồng thời, tiêu chuẩn cũng hỗ trợ các doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế, đồng bộ với xu hướng sản xuất và xây dựng an toàn.

Yêu cầu kỹ thuật TCVN 14394‑1:2025 – Van ngăn cháy cơ khí

TCVN 14394‑1:2025 áp dụng cho van ngăn cháy cơ khí dùng trong hệ thống phân phối không khí. Tiêu chuẩn hướng dẫn chi tiết về phạm vi thử nghiệm, yêu cầu kỹ thuật, vật liệu, hiệu suất và phương pháp đánh giá. Cách kiểm tra khả năng chịu nhiệt và ngăn cháy của van ngăn cháy, nhằm đánh giá xem van có thể ngăn lửa và khói lan từ khu vực cháy sang khu vực khác thông qua hệ thống thông gió hoặc phân phối không khí hay không.

Phương pháp thử được áp dụng cho van ngăn cháy trương phồng – loại van có vật liệu đặc biệt sẽ nở ra khi gặp nhiệt độ cao, giúp bịt kín đường dẫn không khí và ngăn lửa lan truyền. Qua quá trình thử nghiệm, van sẽ được phân loại theo cấp độ chịu lửa EI, trong đó “E” thể hiện khả năng ngăn lửa và “I” thể hiện khả năng cách nhiệt.

Tiêu chuẩn không áp dụng cho các loại van ngăn cháy chỉ dùng trong hệ thống kiểm soát khói, hoặc các thiết bị phòng cháy chữa cháy có chức năng riêng biệt, chỉ kết nối với ứng dụng dẫn không khí (áp suất thấp, không có ống nối cố định). Ngoài ra, tiêu chuẩn này không áp dụng cho van ngăn cháy lắp trên trần treo, bởi cách lắp đặt và kết cấu trần có thể ảnh hưởng đến hiệu quả chịu lửa, và cần dùng phương pháp thử khác để đánh giá.

Van phải được thử nghiệm chịu lửa, xác định khả năng ngăn lửa và khí nóng lan truyền qua hệ thống dẫn khí. Phương pháp thử nghiệm bao gồm đặt van trong môi trường mô phỏng cháy, kiểm soát áp suất và nhiệt độ theo chu trình tiêu chuẩn. Van cơ khí được phân loại theo thời gian chịu lửa, ví dụ EI30, EI60, đảm bảo độ kín và độ bền cơ học trong suốt thời gian chịu lửa.

Yêu cầu kỹ thuật TCVN 14394‑2:2025 – Van ngăn cháy trương phồng

TCVN 14394‑2:2025 áp dụng cho van ngăn cháy trương phồng (intumescent) trong hệ thống phân phối không khí. Van trương phồng hoạt động bằng cách nở ra khi gặp nhiệt độ cao, ngăn lửa và khói lan truyền.

Tiêu chuẩn này quy định phương pháp xác định khả năng chịu nhiệt và ngăn cháy của van ngăn cháy, nhằm đánh giá khả năng của van trong việc ngăn chặn sự lan truyền của lửa và khói từ khu vực xảy ra cháy sang các khu vực khác thông qua hệ thống phân phối hoặc thông gió không khí.

Phương pháp thử nêu trong tiêu chuẩn được áp dụng cho van ngăn cháy trương phồng – loại van sử dụng vật liệu đặc biệt có khả năng nở ra khi gặp nhiệt độ cao, giúp bịt kín đường dẫn khí để ngăn lửa và khói lan sang khu vực khác. Kết quả thử nghiệm dùng để phân loại van theo nhóm EI, trong đó “E” thể hiện khả năng ngăn lửa và “I” thể hiện khả năng cách nhiệt trong thời gian chịu lửa xác định.

Tuy nhiên, van ngăn cháy trương phồng không thể được xếp loại nhóm “S” (liên quan đến khả năng chống rò rỉ khói ở điều kiện nhiệt độ bình thường) nếu không có sự hỗ trợ của van cơ khí, vì nhóm “S” yêu cầu van phải hạn chế rò rỉ khí ngay cả khi chưa có cháy xảy ra.

Tiêu chuẩn này không áp dụng cho các loại van ngăn cháy chỉ dùng trong hệ thống kiểm soát khói, hoặc cho việc thử nghiệm các thiết bị phòng cháy chữa cháy chỉ được thiết kế cho ứng dụng dẫn không khí (tức dòng khí di chuyển ở áp suất thấp, không kết nối với ống dẫn). Ngoài ra, van ngăn cháy lắp trên trần treo cũng không nằm trong phạm vi áp dụng của tiêu chuẩn này, vì việc lắp đặt van và ống dẫn có thể ảnh hưởng đến khả năng chịu lửa của trần, do đó cần được đánh giá bằng phương pháp thử riêng.

Việc thực hiện đồng bộ các yêu cầu của TCVN 14394‑1:2025 và TCVN 14394‑2:2025 sẽ nâng cao hiệu quả van ngăn cháy trong hệ thống phân phối không khí, góp phần quan trọng trong việc ngăn lan truyền cháy và khói, bảo vệ tính mạng con người và tài sản. Chủ đầu tư, nhà thầu và doanh nghiệp sản xuất thiết bị PCCC cần cập nhật, tuân thủ và triển khai kịp thời để đảm bảo chất lượng, an toàn và tuân thủ pháp luật.