Kiểm soát dịch thành công và phục hồi kinh tế

Báo động về một viễn cảnh không sáng

 Cả nền kinh tế đang bị tổn thất nặng nề vì đại dịch Covid-19. Kinh tế tăng trưởng chậm lại, GDP quý III âm 6,17%. Liệu dịch bệnh còn có di hại nào nữa?GDP năm nay có thể đạt mức nào?

Năm nay, có thể tăng trưởng chỉ 3%, chưa bằng nửa mục tiêu kế hoạch năm đặt ra. Nếu như vậy thì đây là năm thứ hai liên tiếp không đạt được mục tiêu đề ra, nhất là về tăng trưởng, việc làm và các nhiệm vụ cải cách phát triển.

Ở các nước phát triển, tốc độ tăng GDP giảm, thậm chí âm, nhưng thu nhập/người dân không giảm, và thu nhập khả dụng tăng, vì họ không thể chi tiêu trong đại dịch. Vì vậy, khi dịch kết thúc, hay giảm thì cầu bùng nổ, và là yếu tố cơ bản thúc đẩy phục hồi nhanh và cao.

Việt Nam hoàn toàn khác,  không thể phục hồi nhanh và cao được vì đang yếu cả bên cung và bên cầu,  nhiều triệu lao động mất việc làm, mất thu nhập và đã tiêu đi phần lớn, thậm chí tiêu hết tiền tiết kiệm và một số ngành dịch vụ đã tê liệt hai năm liên tiếp.

Đại dịch không những làm mất mát về vật chất, mà cả tinh thần, năng lực sản xuất, cung ứng dịch vụ.v.v…

Cơ cấu kinh tế, lao động, phân bố nguồn lực đang bị đảo lộn. Năng lực và nguồn lực đã bị sói mòn nghiêm trọng. Các động lực tăng trưởng chủ yếu (trừ xuất khẩu) đã yếu đi một cách đáng kể. Ba vùng động lực vốn đã mất động lưc, nay lại thiệt hại nghiêm trọng.

 Ông dự báo khả năng phục hồi thế nào?

Khó khăn, tổn hại còn kéo dài nhưng thời gian tới vẫn có nhiều điểm sáng, đó là dịch bệnh đang dần được kiểm soát. Sản xuất, kinh doanh và dịch vụ đang dần mở cửa lại. Kinh tế vĩ mô tiếp tục ổn định. Các cân đối lớn của nền kinh tế cơ bản được giữ vững. Khi được mở cửa trở lại, sản xuất, kinh doanh, đầu tư và tiêu dùng mấy tháng nay bị kìm nén sẽ bật tăng trở lại, theo đó, tăng trưởng kinh tế sẽ phục hồi. Nhiều dự báo tin rằng trong quý IV kinh tế sẽ hồi phục.

Chương trình phục hồi và đẩy nhanh phát triển kinh tế giai đoạn 2022-2023 đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư tham vấn ý kiến các chuyên gia. Khi được tham vấn, ông đã có ý gì muốn nhấn mạnh?

Dịch bệnh gây tổn hại nặng nề như chúng ta vừa nói đến, vì vậy nếu không có thay đổi đột biến, đột phá thực sự bằng chương trình phục hồi và tăng tốc phát triển, thì kết quả đạt được ở nhiệm kỳ này sẽ xấu hơn nhiều so với nhiệm kỳ 2016-2020, tăng trưởng sẽ thấp xa mục tiêu đặt ra.

 Tôi muốn báo động rằng nếu không có được sự phục hồi và tăng tốc phát triển kinh tế, chúng ta sẽ có một viễn cảnh không sáng.

Mọi kế hoạch, giải pháp đều phải trông vào dư địa chính sách, khoảng dư địa này thế nào?

So sánh với 1999-2011, dư địa chính sách của ta bây giờ tốt hơn rất nhiều và còn rất nhiều. Lạm phát thấp và ổn định. Hệ thống tài chính, tuy còn rủi ro, nhưng vững và tốt hơn rất nhiều. Bội chi ngân sách, và nợ công vẫn trong ngưỡng cho phép. Cán cân đối ngoại tốt hơn nhiều, dự trữ ngoại tệ trên 100 tỷ USD…  Tôi cho rằng ta có thể nới trần nợ công, tăng bội chi để thực hiện các giải pháp phục hồi kinh tế.

Phải đặt mục tiêu cao hơn mục tiêu trong kế hoạch 5 năm

Trong dự thảo có 8 nhóm giải pháp phục hồi kinh tế. Vậy theo ông cần lưu ý gì?

Có mấy điểm đáng lưu ý. Đó là tiếp tục tổ chức sản xuất, cuộc sống xã hội và quản lý nhà nước an toàn, thích ứng linh hoạt với dịch bệnh. Sinh kế và sinh mạng là hai mặt của một vấn đề, bổ sung, củng cố cho nhau, không tách rời nhau.

Đồng thời nhanh chóng phục hồi lại, củng cố vững chắc các động lực tăng trưởng của nền kinh tế. Và phải sử dụng nguồn lực đúng mục đích, đúng đối tượng, và hiệu quả.

Giải pháp cần cụ thể, khả thi và có thể thực hiện được ngay và nhanh với trong thời hạn đã định.

Kế hoạch phục hồi cần đưa ra mục tiêu cụ thể hơn. Trong đó một số chỉ tiêu phải cao hơn mục tiêu đã đặt ra trong kế hoạch 5 năm 2021-2025. Như vậy mới đạt được mục tiêu của cả nhiệm kỳ.

 Giải pháp cũng phải mạnh hơn những giải pháp đã có và tập trung vào 4 nhóm sau đây: 1. Tăng cường năng lực, nâng cao hiệu quả kiểm soát an toàn dịch bệnh để mở lại nền kinh tế.

• Hỗ trợ doanh nghiệp, Hợp tác xã và hộ kinh doanh vượt qua đại dịch.
• Kích cầu đầu tư và tiêu dùng.
• Hỗ trợ an sinh xã hội và đào tạo lại lao động.

Chính phủ đã nhấn mạnh thông điệp chuyển hướng từ “Zero F0” sang “thích ứng an toàn, linh hoạt và kiểm soát an toàn dịch bệnh”. Ông có gợi ý gì để các biện pháp chống dịch không làm hạn chế các hoạt động của đời sống và sản xuất kinh doanh?

Chúng ta cần giải pháp chống dịch mới kiểm soát dịch hiệu quả nhưng cũng tạo điều kiện cho các hoạt động kinh tế được quay trở lại.

Trong đó, cần tăng cường năng lực, nâng cao hiệu quả kiểm soát an toàn dịch bệnh để mở lại nền kinh tế với một số giải pháp cụ thể. Tiêm vaccine nhanh nhất có thể. Tăng cường năng lực hệ thống y tế trong phòng chống dịch, nhất là hệ thống y tế cấp cơ sở. 

Đồng thời ban hành quy định mới về các tiêu chí, tiêu chuẩn an toàn dịch bệnh để áp dụng đối với các hoạt động sản xuất, kinh doanh, các hoạt động đời sống xã hội và quản lý nhà nước. Các quy định, tiêu chí, tiêu chuẩn phải cụ thể, dễ tuân thủ, áp dụng thống nhất và được giám sát bởi công nghệ và các công cụ thích hợp. 

Nguyên tắc xuyên suốt ở đây là không đặt thêm quy định xin-cho, không tạo thêm thủ tục hành chính.

 Ông vừa nói cần sớm ban hành quy định mới về các tiêu chí, tiêu chuẩn an toàn dịch bệnh, ông có gợi ý gì về các tiêu chí tiêu chuẩn này?

Trước hết là Bộ Y tế phải  tham mưu đưa ra các quy định về thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19 để vừa chống dịch hiệu quả, vừa phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và tiêu chí đánh giá cấp độ dịch.

Các hướng dẫn chuyên môn phải có mục tiêu, yêu cầu, tiến độ cụ thể, rõ ràng trong xét nghiệm, cách ly, điều trị. Hướng dẫn cụ thể đối với người đã tiêm đủ 2 mũi vắc-xin. Hỗ trợ các địa phương xây dựng phương án phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội sau khi dịch COVID-19 được kiểm soát…

Đồng thời cần có lộ trình và quy chuẩn về thích ứng an toàn, linh hoạt, hiệu quả khôi phục các hoạt động sản xuất, kinh doanh, trong đó quán triệt quan điểm sản xuất phải an toàn.

Thực tế đang rất cần bộ tiêu chí đánh giá hoạt động an toàn trong phòng, chống dịch COVID-19 cho các cơ sở sản xuất, cho các cơ sở, trung kinh doanh thương mại, cho các trợ, các công sở…

Cảm ơn ông đã trả lời phỏng vấn.

(Bài/ loạt bài tuyên truyền thực hiện Nghị quyết số 84/NQ - CP ngày 29/5/2020 của Chính phủ).