Hang động niên đại 10.000 năm nằm trên vịnh biển đẹp nhất thế giới của Việt Nam, từng là nơi sinh sống của người Việt cổ thuộc nền văn hoá Soi Nhụ

Nằm tại hòn Cái Tai, khu vực đảo Hang Trai, cách cảng tàu du lịch Tuần Châu khoảng 18km về phía Đông Nam, động Tiên Ông không chỉ là một kỳ quan thiên nhiên độc đáo của Vịnh Hạ Long mà còn là nơi lưu giữ dấu tích của nền văn hóa Soi Nhụ, có niên đại từ 8.000 - 10.000 năm trước. Hang động này từng là nơi cư trú của người Việt cổ trong giai đoạn sơ kỳ Đá mới, đánh dấu một thời kỳ quan trọng trong lịch sử tiền sử của Việt Nam.

Theo đó, động Tiên Ông, còn được gọi là hang Rền hay hang Đục, nổi tiếng với những măng đá kỳ vĩ. Ba măng đá bên trong hang có hình dáng giống ba ông Tiên với khuôn mặt phúc hậu, râu tóc dài, từ đó mà người dân địa phương đã đặt tên cho hang là Tiên Ông. 

Còn tên gọi "hang Đục" được nhà khảo cổ học người Thụy Điển J.G. Andersson đặt vào năm 1937-1938 khi ông phát hiện ra một chiếc đục đá trong quá trình khảo sát hang động. 

Động có chiều dài khoảng 156m, nằm ở độ cao 5m so với mực nước biển, với cửa hang rộng 50m, cao 13m, quay về hướng Tây Bắc. Không gian trong hang được chia làm hai phần bởi một khối thạch nhũ lớn. Phần ngoài được chiếu sáng rực rỡ, phủ đầy trầm tích nhuyễn thể, trong khi phần bên trong lại khá bằng phẳng và yên tĩnh.

Không chỉ mang giá trị cảnh quan thiên nhiên kỳ thú, Động Tiên Ông còn ẩn chứa những giá trị khảo cổ đặc biệt. Năm 2007, Viện Bảo tàng Lịch sử Quốc gia đã tiến hành khai quật tại đây. Qua quá trình khai quật, các nhà khảo cổ đã mở bốn hố khai quật và một hố thám sát với tổng diện tích 42m2, thu thập được nhiều di vật quan trọng như đồ đá, đồ xương và đồ gốm. Những di vật này cho thấy cư dân nguyên thủy nơi đây đã sử dụng các kỹ thuật chế tác đá khá tinh vi như ghè một mặt và hai mặt, kết hợp với kỹ thuật chặt bẻ và mài. Điều này minh chứng cho sự khéo léo và khả năng thích nghi với môi trường sống của cư dân Tiên Ông thời tiền sử. 

Bên cạnh đó, các nhà khảo cổ cũng phát hiện cư dân ở đây còn sử dụng cả cuội, thạch nhũ, vỏ nhuyễn thể để chế tác công cụ, dù số lượng không nhiều nhưng đã cho thấy sự linh hoạt trong cách con người nơi đây thích ứng với thiên nhiên để sinh tồn.

Dấu tích của cuộc sống người Việt cổ không chỉ thể hiện qua các công cụ đá mà còn qua lớp vỏ nhuyễn thể nước ngọt được tìm thấy dọc theo vách hang. Những vỏ ốc nước ngọt này có kích thước lớn hơn nhiều so với các vỏ ốc tìm thấy ở hang Mê Cung và hang Trống, cho thấy vào thời kỳ cư dân Tiên Ông sinh sống, khí hậu mát mẻ và lượng mưa dồi dào đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phong phú của nguồn thức ăn.

Ngoài việc khai thác các sản vật từ sông suối, cư dân tiền sử nơi đây còn làm quen với việc khai thác nguồn tài nguyên từ biển, mở ra nền tảng cho sự phát triển của các nền văn hóa biển tiếp theo như văn hóa Cái Bèo và văn hóa Hạ Long.

Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị khảo cổ của Động Tiên Ông, từ tháng 8/2017, Ban Quản lý Vịnh Hạ Long đã phối hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam và Bảo tàng Quảng Ninh xây dựng mô hình trưng bày khảo cổ ngay trong động.

Đây là một bảo tàng tại chỗ, nơi du khách có thể khám phá không chỉ vẻ đẹp thiên nhiên mà còn tìm hiểu về một nền văn hóa tiền sử từng tồn tại trên Vịnh Hạ Long. Đồng thời tạo cơ hội cho du khách tìm hiểu sâu hơn về văn hóa Soi Nhụ.

Vịnh Hạ Long là điểm đến du lịch nổi tiếng hàng đầu Việt Nam. Vịnh biển này cũng đã được UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới và là thành viên của Worldbays - Câu lạc bộ (CLB) những vịnh biển đẹp nhất thế giới.