Đề xuất khôi phục cách tính tiền sử dụng đất theo tỷ lệ phần trăm: Giảm gánh nặng tài chính cho hộ dân

Trong dự thảo sửa đổi Nghị định 103 về tiền sử dụng đất, tiền thuê đất vừa trình Chính phủ, Bộ Tài chính đưa ra hai phương án tính tiền sử dụng đất đối với hộ gia đình, cá nhân chuyển mục đích sử dụng đất từ nông nghiệp sang đất ở. Bên cạnh phương án giữ nguyên quy định hiện hành – tức phải nộp toàn bộ phần chênh lệch giá theo bảng giá đất mới – Bộ đề xuất áp dụng lại cơ chế tính theo tỷ lệ phần trăm như trước đây.

Cụ thể, với các trường hợp đất vườn, ao nằm trong cùng thửa đất có nhà ở, hoặc có nguồn gốc liền kề nhà ở nhưng bị tách thửa kỹ thuật từ trước năm 2004, Bộ Tài chính kiến nghị thu tiền sử dụng đất ở mức 30% phần chênh lệch giữa giá đất ở và đất nông nghiệp nếu diện tích nằm trong hạn mức giao đất ở. Đối với phần vượt hạn mức, mức thu sẽ là 50%.

Theo Bộ Tài chính, nhóm đất vườn, ao liền kề nhà ở vốn được xem là “đất dự trữ để ở”, thường phát sinh khi người dân có nhu cầu tách hộ, xây dựng nhà mới nhưng chưa được công nhận là đất ở. Trước khi Luật Đất đai 2024 có hiệu lực, nhóm đối tượng này được hưởng cơ chế tính tiền sử dụng đất ưu đãi, giúp giảm chi phí chuyển đổi mục đích sử dụng.

Tuy nhiên, kể từ khi luật mới được áp dụng, cơ chế này bị bãi bỏ. Người dân phải nộp toàn bộ phần chênh lệch giữa giá đất ở và đất nông nghiệp, áp dụng trên toàn bộ diện tích chuyển đổi và thời gian sử dụng còn lại – không phân biệt nguồn gốc sử dụng hay đặc điểm kỹ thuật thửa đất.

Trong bối cảnh bảng giá đất tại nhiều địa phương được xây dựng tiệm cận giá thị trường, tiền sử dụng đất sau chuyển mục đích có thể tăng gấp nhiều lần so với trước đây. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến người dân ở khu vực nông thôn, vùng ven đô thị – nơi nhu cầu tách hộ, hợp thức hóa đất ở là rất lớn.

Bộ Tài chính đánh giá, việc khôi phục cách tính theo tỷ lệ phần trăm sẽ góp phần giảm áp lực tài chính cho người dân, đồng thời vẫn bảo đảm nguyên tắc tài chính đất đai và tính khả thi trong thực hiện do đã từng áp dụng ổn định trước đây.

Dù vậy, cơ chế đề xuất chỉ áp dụng đối với các trường hợp đất vườn, ao liền kề hoặc trong cùng thửa đất có nhà ở. Đối với đất nông nghiệp thuần túy như đất trồng trọt, canh tác, việc chuyển đổi sang đất ở vẫn phải nộp toàn bộ phần chênh lệch theo bảng giá mới, không thuộc diện ưu đãi.

Để có cơ sở đánh giá tác động, Bộ Tài chính đã gửi văn bản đề nghị các địa phương báo cáo tình hình thực tế. Nhiều địa phương bày tỏ sự đồng thuận với đề xuất áp dụng lại cơ chế cũ, cho rằng phương án này vừa giúp người dân giảm nghĩa vụ tài chính, vừa không ảnh hưởng đến công tác quản lý đất đai.

Hiện Chính phủ đang xem xét các phương án để quyết định ban hành trong thời gian tới. Đồng thời, Bộ Tài chính cũng kiến nghị cơ quan soạn thảo Luật Đất đai bổ sung quy định này vào luật, nhằm đảm bảo tính thống nhất giữa các văn bản quy phạm pháp luật và phù hợp với thực tiễn sử dụng đất tại địa phương.