Chủ nhân bức tượng Phật Quan âm bằng ngọc mạ vàng duy nhất Việt Nam: Có hơn 30 năm sưu tầm đồ cổ với khoảng 5.000 hiện vật có niên đại lên đến 2.500 năm tuổi

Đến với đồ cổ bằng cái tâm

Nhắc đến người sưu tầm đồ cổ, khắp từ Bắc chí Nam không ai không biết đến cái tên Trần Thái Bình (sinh năm 1973, trú phường Vinh Tân, thành phố Vinh, Nghệ An). Người ta biết đến ông không chỉ bởi danh tiếng của một nhà sưu tầm mà còn nể phục bởi tâm hồn phóng khoáng, sẵn sàng cho đi hoặc hiến tặng cổ vật quý.

Nhà sưu tầm Trần Thái Bình (sinh năm 1973) đến với công việc sưu tầm hiện vật bằng sự yêu thích, hoàn toàn ngẫu nhiên. Gần 30 năm gắn bó, dù không được học nhiều về lĩnh vực này nhưng không ít người cùng niềm đam mê rất nể phục, xem ông là “giám định viên,” bởi vốn hiểu biết phong phú, khả năng thẩm định chính xác

Mặc dù đã bước sang tuổi 80, bác Trương Tuấn Nga (phường Quang Trung, thành phố Vinh), thường đến chơi cùng nhà sưu tầm Trần Thái Bình do có chung niềm đam mê sưu tầm đồ cổ.

“Chúng tôi luôn chia sẻ, học hỏi lẫn nhau trong đời sống cũng như niềm yêu thích của mình. Đã lâu rồi ở Nghệ An mới có một bộ sưu tập đồ sộ và đáng quý như thế này. Nói về cổ vật là chứa đựng giá trị văn hóa, lịch sử từng thời kỳ của dân tộc, cần bảo tồn và phát triển nó. Nhà sưu tầm Trần Thái Bình là một người có “tâm,” lựa chọn sưu tầm cổ vật để góp phần gìn giữ những giá trị văn hóa của dân tộc,” bác Trương Tuấn Nga cho biết.

Ông Bình chia sẻ ai đến với nghiệp sưu tầm đồ cổ từng gặp thất bại hoặc ít nhất một lần mua phải hàng giả, hàng nhái. Ông không ít lần gặp phải tình huống này. Nhờ niềm đam mê với hiện vật, ông tự tìm hiểu các lĩnh vực về văn hóa, khoa học, lịch sử; quan trọng hơn, ông học được nhiều từ các chuyến đi trải nghiệm thực tế.

Tượng Phật ngọc quý hiếm và ‘kho báu’ cổ vật đồ sộ

Hiện nay, ông Trần Thái Bình đang có khoảng hơn 5000 hiện vật cổ xưa, đa chủng loại và chất liệu. Trong đó, một trong những bộ cổ vật quý giá nhất là bộ 120 pho tượng cổ bằng các chất liệu vàng, ngọc, đồng, đá sa thạch, gỗ, gốm, có niên đại từ 100-1.000 năm. Danh sách này có nhiều pho tượng có giá trị nghệ thuật cao như: tượng phật A Di Đà sơn son, thiếp vàng niên đại 200 năm, tượng thần Shiva bằng đá sa thạch nặng 80kg, niên đại thế kỷ 11...

Đặc biệt, trong bộ sưu tập này có bức tượng Phật Quan âm ngọc mạ vàng mà theo chủ nhân của nó, hiện chưa có bức tượng thứ hai. Bức tượng Phật ngọc mạ vàng nặng 8kg được tìm thấy trong một hang đá tại huyện Quế Phong (Nghệ An) vào giữa năm 2023.

"Đây thuộc loại cổ vật cất giấu, tức là chủ nhân của nó đã mang vào các hang đá hẻo lánh trong rừng sâu để cất giữ, tránh bị thất lạc. Theo đánh giá, bức tượng Phật ngọc này có niên đại khoảng 300 năm", ông Bình nhận định.

Ông Bình nói: "Đồ cổ cũng có nhiều loại, chỉ những món đồ là "độc bản", "độc bình" hay đồ sản xuất có giới hạn thì mới đắt giá. Còn sản xuất đại trà như bát, tô cho thường dân thì giá không cao…".

Bức tượng Phật Quan âm được tạo tác từ ngọc có màu xanh lục, mạ bên ngoài một lớp vàng, đường nét tinh xảo. Theo chứng thư giám định đá quý của Viện nghiên cứu đá quý và vàng VINAGEMS, đây là Serpentine tự nhiên, trọng lượng 3,65kg.

"Với giá trị về văn hóa, lịch sử của món cổ vật này, tôi đang có kế hoạch làm hồ sơ đề nghị công nhận bức tượng Phật ngọc mạ vàng này là bảo vật quốc gia", ông Trần Thái Bình cho biết.

Bên cạnh đó còn là bộ sưu tập chuông, chiêng cổ với 151 hiện vật chất liệu đồng xuất xứ tại Việt Nam, Chăm Pa, Lào có niên đại từ 100 năm đến 300 năm, trong đó, có nhiều chuông quý hiếm như chuông cổ Chăm Pa nặng 70kg.

Nhà sưu tầm Trần Thái Bình còn có nhiều cổ vật quý như bộ sưu tập bát, nồi đồng cổ xuất xứ Hán, Việt, niên đại 100 đến 2.500 năm; bộ sưu tập trang sức, binh khí bằng đồng với số lượng 519 hiện vật (vòng tay, bao tay, bao chân, khuyên tai, gương đồng, trâm cài đầu, trống đồng, dao găm, rìu đồng); bộ sưu tập hiện vật thời kỳ đồ đá, bộ sưu tập gốm sứ với 2.800 hiện vật niên đại từ 2.000 đến 100 năm.

Nói về bộ sưu tập của mình, ông Trần Thái Bình cho biết nhiều người hỏi ông giá trị bộ sưu tập và chính ông không thể định giá được. Với ông, đó là những cổ vật “vô giá” vì nó gắn bó với ông trong hành trình của nửa đời người. Có những cổ vật ông phải bán đi nhiều tài sản của gia đình mới mua được, nhưng cũng có những cổ vật đến với ông bằng cái duyên.

Vừa qua, nhà sưu tầm Trần Thái Bình được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam xác lập, tôn vinh là nhà sưu tầm có bộ sưu tập tượng cổ và bộ sưu tập đồ đồng nhiều nhất Việt Nam. Đây là sự ghi nhận xứng đáng sau hành trình hơn 30 năm sưu tầm, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Việt Nam.