Tăng cường phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử trong học đường

Len lỏi bằng cách nào?

TLĐT gồm hai loại chính: Tinh dầu cao cấp, đắt tiền, có thể ít gây hại, loại còn lại cực kỳ nguy hiểm gọi là “pod chill”.

Những người bán thường đưa ma túy vào các loại TLĐT để lưu hành với tên gọi “pod chill”. Tinh dầu trong TLĐT “pod chill” là hóa chất chứa ma túy, tạo ảo giác, tăng kích thích, hưng phấn.

Tinh dầu cao cấp có giá khá cao, từ 300.000 đồng đến 3 triệu đồng. Ngược lại, những loại tinh dầu giá rẻ dưới 100.000 đồng thường loãng như nước, bị pha thêm phụ gia hoặc làm hoàn toàn từ hóa chất, khi hút vào dễ gây đau ngực.

Với đặc tính lan truyền nhanh, tiếp cận dễ dàng và mức độ kiểm soát thấp, các nền tảng mạng xã hội đã trở thành kênh phân phối không chính thống nhưng hiệu quả cho mặt hàng này kéo dài nhiều năm. Sau khi có lệnh cấm,  trên các chợ và hội nhóm mạng xã hội, hoạt động buôn bán TLĐT hiện đã giảm sút rõ rệt. Nhiều hội nhóm từng sôi động với hàng loạt bài đăng rao bán mặt hàng TLĐT trong những năm trước, nay chỉ còn lác đác vài bài viết được đăng tải trong gần nửa năm qua.

Tuy nhiên, ghi nhận trên một số trang mạng cho thấy vẫn còn nhiều bình luận hỏi mua hàng, đặc biệt trong thời gian sau khi Nghị quyết 173/2024/QH15. Thêm vào đó, tại một số nhóm, dù không còn bài đăng mới nào kể từ năm 2025, nhưng người bán vẫn âm thầm hoạt động. Họ vẫn tương tác với các bài viết cũ bằng cách “chấm”, bình luận hoặc để lại lời mời liên hệ mua hàng.

Khi phóng viên liên hệ với một người bán TLĐT, người này cho biết, có tới ba nhóm kín chuyên bán TLĐT tại Zalo, trong đó hai nhóm đã kín người, chỉ còn nhóm thứ ba với hơn 100 thành viên. Sau khi tham gia vào nhóm, phóng viên nhận thấy người bán đăng bài thường xuyên với nhiều loại tinh dầu điện tử, giá cả đa dạng, từ vài trăm nghìn.

Cần “hàng rào” bảo vệ học sinh 

Bộ Tài chính đề xuất hai phương án thu thuế thuốc lá:

1/ Giữ nguyên thuế suất 75% và bổ sung thuế tuyệt đối bắt đầu từ 2.000 đồng/bao vào năm 2026, tăng dần lên 10.000 đồng/bao vào năm 2030.

2/ Giữ nguyên thuế suất 75% và bổ sung thuế tuyệt đối bắt đầu từ 5.000 đồng/bao vào năm 2026, tăng dần lên 10.000 đồng/bao vào năm 2030.

Dù các kênh bán công khai đang dần biến mất, nhưng hoạt động kinh doanh TLĐT hiện vẫn âm ỉ diễn ra trong các nhóm kín và vẫn âm thầm len lỏi vào học đường, khiến không ít học sinh tò mò thử nghiệm. Cô Ngọc Vân - giáo viên một trường THPT tại Hà Nội, cho biết: “TLĐT được ngụy trang dưới hình thức đồ chơi, dụng cụ học tập, son môi... nhằm thu hút giới trẻ và “che mắt” cha mẹ, thầy cô. Vì vậy, để bảo vệ học sinh trước những cám dỗ này, nhà trường và phụ huynh cần xây dựng một “hàng rào bảo vệ ba lớp” gồm giáo dục - giám sát - can thiệp để phát hiện sớm, có những biện pháp hỗ trợ kịp thời nếu có học sinh đã và đang sử dụng TLĐT.

Gần đây, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành công điện yêu cầu các Bộ, ngành và địa phương tăng cường kiểm soát việc sử dụng và buôn bán TLĐT, thuốc lá nung nóng, các sản phẩm đang gia tăng nhanh chóng trong giới trẻ và tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe; Tuyên truyền, giáo dục cộng đồng về tác hại của TLĐT, kiểm tra, xử lý tình trạng buôn lậu, tiêu thụ trái phép, đẩy mạnh truyền thông, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Theo ông Lê Đại Hải, Phó vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế (Bộ Tư pháp), việc ngăn chặn học sinh, sinh viên sử dụng thuốc lá đã có quy định đầy đủ, tuy nhiên cần có lực lượng chuyên trách thực thi xử lý vi phạm. Mặt khác, hành lang pháp lý cho sản phẩm cần song hành với việc thực thi xử phạt.  

CẦN TĂNG THUẾ TIÊU THỤ ĐẶC BIỆT VỚI THUỐC LÁ

“Nếu Việt Nam không sớm áp thuế tiêu thụ đặc biệt thật cao đối với thuốc lá điện tử (TLĐT) như các nước phát triển đang làm (thuế suất hơn 70%), thì nguy cơ bùng phát dịch bệnh liên quan đến nicotine ở thế hệ trẻ sẽ rất nghiêm trọng”, theo các chuyên gia.

Thực trạng giá bán và thu thuế thuốc lá tại Việt Nam

Giá bán: Thuốc lá tại Việt Nam đang bán với giá rẻ nhất khu vực ASEAN (chưa đến 1 USD/gói) khiến thuốc lá dễ tiếp cận với nhiều người, bao gồm cả giới trẻ.

Tỷ lệ thuế thuốc lá: So với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới, thuế thuốc lá của Việt Nam đang ở mức thấp với thuế suất tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) là 75% tính trên giá xuất xưởng (giá do nhà máy bán ra, chưa gồm thuế GTGT). Do giá xuất xưởng rất thấp so với giá bán lẻ, nên thuế TTĐB khi quy ra giá bán lẻ chỉ chiếm khoảng 38,8% - rất xa so với khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), vốn muốn thuế TTĐB chiếm ít nhất 70% giá bán lẻ để kiểm soát tiêu thụ thuốc lá.

So sánh với Singapore và Thái Lan: Tỷ lệ thuế thuốc lá tại Thái Lan chiếm khoảng 69% và 70% giá bán lẻ tương ứng. Tại Malaysia, tỷ lệ thuế chiếm 47% giá bán lẻ .

Hướng giải quyết

Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị Việt Nam tăng thuế thuốc lá bằng cách bổ sung một khoản thuế cụ thể vào mức thuế hiện tại. Điều này sẽ làm cho giá thuốc lá tăng lên để có thể hạn chế người sử dụng thuốc lá và khuyến khích mọi người bỏ thuốc.

- Cần chiến lược toàn diện và quyết liệt hơn từ các cơ quan chức năng, bao gồm việc đẩy mạnh đánh thuế thuốc lá và thuốc lá điện tử để giảm sức hấp dẫn của các sản phẩm này.

- Thắt chặt quy định về bán hàng trực tuyến, tăng cường giáo dục sức khỏe cho giới trẻ.

- Việc huy động sự tham gia của các tổ chức xã hội và cộng đồng trong công tác phòng chống thuốc lá cũng là yếu tố then chốt trong việc thay đổi thói quen và nhận thức của giới trẻ.

CÁC NƯỚC CẤM THUỐC LÁ ĐIỆN TỬ RA SAO?

Úc: Cấm quảng cáo thuốc lá điện tử trên mọi nền tảng

Úc quy định cấm hoàn toàn quảng cáo thuốc lá điện tử, bất kể hình thức (trực tuyến, ngoài trời, truyền hình, mạng xã hội). Việc bán thuốc lá điện tử có nicotine cũng chỉ được thực hiện qua nhà thuốc, dưới sự kê đơn của bác sĩ. Các hành vi quảng bá ngầm, tài trợ sự kiện, hoặc sử dụng người nổi tiếng để gián tiếp quảng bá vape đều bị xử lý rất nặng.

Mỹ: Cấm hương vị hấp dẫn

Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cấm quảng cáo vape hướng đến thanh thiếu niên hoặc sử dụng hình ảnh trẻ trung, năng động. Cấm các loại vape có hương vị hấp dẫn như xoài, bạc hà, vani.

Pháp: Tăng cường kiểm soát bán hàng và môi trường quảng cáo

Cấm quảng cáo vape trên truyền hình, báo in, mạng xã hội và áp phích ngoài trời... Cấm bán thuốc lá điện tử cho người dưới 18 tuổi trên toàn quốc, bất kể sản phẩm có chứa nicotine hay không.

Kiểm tra định kỳ các điểm bán lẻ, xử phạt nghiêm các hành vi bán hàng không kiểm soát độ tuổi hoặc trưng bày sản phẩm vape một cách lôi cuốn.

Thái Lan: Cấm sử dụng thuốc lá trong trường học

Bộ Giáo dục Thái Lan vừa ban hành việc tổ chức các chiến dịch giáo dục nhằm nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá điện tử đối với học sinh, giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục. Đặt biển báo cấm sử dụng thuốc lá điện tử tại tất cả các trường học và văn phòng thuộc Bộ. Tăng cường giám sát và ngăn chặn việc sử dụng, buôn bán hoặc sở hữu thuốc lá điện tử trong khuôn viên trường học và văn phòng. Áp dụng các biện pháp kỷ luật đối với giáo viên, nhân viên giáo dục hoặc cán bộ quản lý vi phạm quy định về thuốc lá điện tử.