Vai trò thiết yếu của Kaizen trong ngành chế tạo

Với triết lý “mọi thứ đều có thể cải tiến” và tinh thần “mọi người đều có thể đóng góp ý kiến”, Kaizen còn gắn kết chặt chẽ với những công cụ quản lý như chu trình PDCA (Plan – Do – Check – Act), 5S (Sàng lọc – Sắp xếp – Sạch sẽ – Săn sóc – Sẵn sàng), Kanban, JIT,… Nhờ đó, Kaizen không chỉ là mô hình áp đặt từ trên xuống, mà là quá trình đồng hành hàng ngày với thực tiễn sản xuất.

Mỗi thao tác đều ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất, chi phí và chất lượng sản phẩm

Trong ngành chế tạo, nơi mỗi giây và mỗi thao tác đều ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất, chi phí và chất lượng sản phẩm, Kaizen đóng vai trò như một trụ cột vận hành, giúp doanh nghiệp duy trì lợi thế cạnh tranh trong dài hạn. Không giống như các dự án cải tiến lớn, tốn kém và rủi ro cao, Kaizen tập trung vào những thay đổi nhỏ, cụ thể, nhưng liên tục, từ đó tích tiểu thành đại, tạo ra bước tiến bền vững mà ít gây gián đoạn đến hoạt động sản xuất hiện tại.

Kaizen giúp doanh nghiệp chế tạo nhận diện và loại bỏ các lãng phí (muda) – một khái niệm trung tâm trong tư duy sản xuất tinh gọn (Lean), bao gồm: thời gian chờ đợi, thao tác dư thừa, vận chuyển không cần thiết, sản xuất thừa, tồn kho dư thừa, sai lỗi, và việc khai thác không hiệu quả nguồn lực con người. Ví dụ, khi công nhân phải di chuyển vài bước không cần thiết để lấy dụng cụ, hay khi máy móc dừng hoạt động vì thiếu nguyên liệu – đây đều là những lãng phí có thể cải thiện nhờ Kaizen.

Một vai trò then chốt khác là chuẩn hóa và ổn định hóa quy trình sản xuất. Trong Kaizen, mỗi cải tiến sau khi được chứng minh hiệu quả sẽ được ghi chép, chuẩn hóa thành quy trình mới. Việc này giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian đào tạo nhân viên mới, giảm sai sót trong vận hành, dễ dàng mở rộng quy mô mà không làm giảm chất lượng.

Ngoài ra, Kaizen tạo điều kiện để người lao động tham gia trực tiếp vào quá trình cải tiến, từ đó phát huy trí tuệ tập thể – một nguồn lực quý giá vốn thường bị bỏ quên trong mô hình quản lý truyền thống. Một công nhân đứng máy hàng ngày có thể phát hiện ra điểm nghẽn trong thao tác mà kỹ sư hoặc quản lý không thấy. Khi được trao quyền, đào tạo và khuyến khích, họ sẽ chủ động đề xuất thay đổi giúp giảm thời gian thao tác, nâng cao hiệu quả và an toàn lao động.

Kaizen đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao tinh thần làm việc và trách nhiệm cá nhân trong tổ chức. Khi mỗi công nhân hiểu rằng đóng góp của họ dù nhỏ cũng được lắng nghe và ghi nhận, họ trở nên gắn bó hơn với công việc, chủ động hơn trong vận hành, có tinh thần trách nhiệm cao hơn với sản phẩm và thương hiệu.

Tối ưu hóa quy trình sản xuất

Tại Việt Nam, có nhiều doanh nghiệp thành công với việc áp dụng công cụ cải tiến Kaizen, một điển hình cụ thể là Công ty Bosch Rexroth Việt Nam với một nhà máy sản xuất ở TP. HCM, chuyên cung cấp các thiết bị truyền động, điều khiển và tự động hóa cho ngành chế tạo, đã áp dụng phương pháp Kaizen để không ngừng cải tiến quy trình sản xuất, giảm thiểu lãng phí và tối ưu hóa hiệu quả công việc.

Không ngừng cải tiến quy trình sản xuất, giảm thiểu lãng phí

Đơn vị đã áp dụng Kaizen vào quy trình gia công chi tiết các bộ phận cơ khí. Ban đầu, công nhân phải di chuyển giữa các khu vực máy móc để lấy dụng cụ hoặc kiểm tra vật liệu, điều này gây lãng phí thời gian và giảm hiệu suất công việc. Nhận thấy vấn đề này, một nhóm công nhân cùng với bộ phận quản lý đã tổ chức một cuộc họp Kaizen và quyết định thay đổi cách bố trí khu vực làm việc.

Cải tiến đầu tiên là di chuyển các vật tư và dụng cụ cần thiết đến gần các máy gia công. Điều này giúp giảm thiểu khoảng cách đi lại của công nhân, rút ngắn thời gian tìm kiếm dụng cụ, và đồng thời giảm thiểu sự chậm trễ trong quá trình sản xuất. Sau khi thử nghiệm và ghi nhận kết quả, cải tiến này được chuẩn hóa và áp dụng rộng rãi trong toàn bộ nhà máy. Kết quả là, năng suất làm việc của các công nhân gia công đã tăng lên 12% trong suốt quá trình thử nghiệm, sau một thời gian cải tiến này đã giúp Bosch Rexroth tiết kiệm hơn 5% chi phí vận hành.

Tạo ra một môi trường sản xuất an toàn

Kaizen không chỉ tập trung vào các cải tiến quy trình sản xuất mà còn hướng đến việc cải thiện môi trường làm việc. Tại Bosch Rexroth, việc áp dụng phương pháp 5S (Sàng lọc, Sắp xếp, Sạch sẽ, Săn sóc, Sẵn sàng) đã giúp cải thiện không gian làm việc của các công nhân, giảm thiểu thời gian tìm kiếm dụng cụ và vật liệu, cũng như tạo ra một môi trường sản xuất an toàn hơn.

Một điểm mạnh khác trong việc áp dụng Kaizen tại Bosch Rexroth là sự tham gia của toàn bộ nhân viên trong việc đóng góp ý tưởng cải tiến. Công ty khuyến khích tất cả các nhân viên, từ cấp quản lý đến công nhân sản xuất, đóng góp ý tưởng về các vấn đề mà họ gặp phải trong công việc hàng ngày.

Ví dụ, trong một cuộc họp Kaizen, một công nhân đã đề xuất việc thay đổi thiết kế một loại máy cắt tự động, giúp giảm thời gian thao tác và cải thiện độ chính xác trong quá trình cắt. Sau khi thử nghiệm thành công, ý tưởng này đã được triển khai trong toàn bộ dây chuyền sản xuất, giúp tiết kiệm thời gian làm việc và giảm tỷ lệ lỗi sản phẩm. Điều này không chỉ giúp tăng năng suất mà còn nâng cao tinh thần làm việc của nhân viên, khi họ cảm thấy rằng ý tưởng của mình được tôn trọng và có thể tạo ra sự khác biệt thực sự trong công việc.

Kaizen cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cải tiến quy trình kiểm soát chất lượng tại Bosch Rexroth. Trước khi áp dụng Kaizen, quy trình kiểm tra chất lượng sản phẩm đôi khi gặp phải sự chậm trễ do việc kiểm tra thủ công, dẫn đến tình trạng sản phẩm bị tồn đọng hoặc cần phải chỉnh sửa nhiều lần. Để khắc phục điều này, công ty đã cải tiến quy trình kiểm tra và áp dụng phương pháp Kaizen để tối ưu hóa các bước kiểm tra và xử lý lỗi.

Nhờ vào việc áp dụng phương pháp Kaizen, Bosch Rexroth đã có thể đạt được nhiều kết quả ấn tượng trong việc tăng năng suất, cải thiện chất lượng sản phẩm và giảm thiểu chi phí vận hành. Trong vòng một năm, công ty đã giảm được 14% chi phí sản xuất, đồng thời tăng 15% hiệu suất làm việc trên mỗi ca sản xuất. Hơn nữa, những cải tiến này đã giúp giảm tỷ lệ lỗi sản phẩm từ 8% xuống còn 2%, nâng cao độ hài lòng của khách hàng và gia tăng uy tín thương hiệu.

Bosch Rexroth là một ví dụ điển hình cho việc áp dụng Kaizen trong ngành chế tạo. Việc triển khai Kaizen không chỉ mang lại lợi ích trực tiếp cho quy trình sản xuất mà còn giúp công ty xây dựng một văn hoá làm việc hiệu quả, bền vững, và luôn hướng tới cải tiến trong mọi lĩnh vực.

Tăng trưởng kinh tế

Theo Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), ngành công nghiệp, đặc biệt là công nghiệp chế biến chế tạo là động lực chính của tăng trưởng kinh tế Việt Nam những năm qua. Hiện nay, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có nền kinh tế phát triển năng động nhất trên thế giới với tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đạt khoảng 6-8%. Quy mô GDP năm 2024 đạt 476,3 tỷ USD; GDP bình quân đầu người năm 2024 đạt khoảng 4.700 USD.

Sự đóng góp đáng kể của ngành chế biến, chế tạo

Theo đó, Việt Nam trở thành nền kinh tế có mức độ hội nhập toàn cầu rất cao khi trở thành đối tác thương mại lớn thứ 22 toàn cầu với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2024 đạt 786 tỷ USD, thu hút lượng đầu tư lớn từ nước ngoài đạt 38,23 tỷ USD. Một trong những động lực chính dẫn đến tăng trưởng GDP là sự tăng trưởng chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) trong đó có sự đóng góp đáng kể của ngành chế biến, chế tạo. Chỉ số sản xuất công nghiệp năm 2024 tăng 8,4% so với năm 2023.

Trong đó, ngành chế biến, chế tạo tăng 9,6%, đóng góp 8,4 điểm phần trăm vào mức tăng của GDP trong năm 2024; tổng vốn đầu tư nước ngoài vào ngành công nghiệp chế biến, chế tạo đạt gần 25,58 tỷ USD, chiếm 66,9% tỷ USD, chiếm 66,9% tổng vốn đầu tư nước ngoài đăng ký. Giá trị gia tăng của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo của Việt Nam đang có xu hướng tăng trưởng tích cực, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Năm 2023, ngành này đóng góp 3,62% vào tăng trưởng giá trị tăng thêm của toàn nền kinh tế. Điều đó cho thấy khu vực công nghiệp (đặc biệt là sản xuất chế tạo) giữ vai trò xương sống trong tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm, đồng thời là nguồn chính tạo ra chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại.

 Nguồn lực xã hội cần tập trung vào việc xây dựng và nâng cao năng lực

Thông tin với báo chí, TS. Phạm Văn Quân, Phó Cục trưởng, Cục Công nghiệp cho biết, doanh nghiệp công nghiệp bao gồm khối FDI và doanh nghiệp trong nước được xem là trụ cột quan trọng trong tiến trình công nghiệp hóa. Việt Nam hiện là cơ sở sản xuất điện thoại thông minh lớn thứ 2 thế giới (sau Trung Quốc), với xuất khẩu điện thoại & linh kiện đạt 53,9 tỷ USD năm 2024. Nhiều tập đoàn công nghiệp với nhà máy quy mô lớn, công nghệ hiện đại đã xuất hiện, từ khu tổ hợp Samsung (điện tử) ở Bắc Ninh, Thái Nguyên đến nhà máy VinFast (ô tô) ở Hải Phòng, hay Hòa Phát (thép) ở Dung Quất. Một số doanh nghiệp nội địa như Thaco, Vinamilk, Masan... đã vươn tầm khu vực.

Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa ký Quyết định số 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025 ban hành danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược.Theo quyết định của Thủ tướng, danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược có 11 nhóm công nghệ chiến lược với 32 nhóm sản phẩm công nghệ chiến lược. Theo lãnh đạo Cục Công nghiệp, hiện Cục Công nghiệp cúng đang xây dựng dự thảo Luật công nghiệp nền tảng với các cơ chế ưu đãi đặc thù về ngành hàng bao gồm: Công nghiệp hỗ trợ; công nghiệp công nghệ cao; Công nghiệp vật liệu, luyện kim; Công nghiệp điện tử; Công nghiệp cơ khí chế tạo; Công nghiệp thực phẩm và sinh học; Công nghiệp dệt may, da - giày; Các ngành công nghiệp khác theo định hướng phát triển kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ.

Để duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế, tránh bẫy thu nhập trung bình, Việt Nam cần tiếp tục theo đuổi mục tiêu công nghiệp hóa lấy công nghiệp chế biến chế tạo làm trọng tâm. Vì vậy, nguồn lực xã hội cần tập trung vào việc xây dựng và nâng cao năng lực, năng suất cho các doanh nghiệp công nghiệp trong nước, hình thành và phát triển các doanh nghiệp công nghiệp mạnh, các chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị trong nước (bao gồm cả hoạt động sản xuất và dịch vụ trên toàn chuỗi), có đủ năng lực cạnh tranh toàn cầu; tạo môi trường đầu tư, kinh doanh thông thoáng, thuận lợi để các doanh nghiệp công nghiệp trong nước có thể lớn mạnh, tạo ra giá trị gia tăng trong nước lớn hơn, kết nối được với khu vực đầu tư nước ngoài, và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Kaizen giúp các doanh nghiệp duy trì lợi thế cạnh tranh lâu dài trong một thị trường toàn cầu hóa, nơi mỗi chi tiết nhỏ có thể tạo ra sự khác biệt lớn. Khi các công ty chế tạo như Bosch Rexroth Việt Nam ứng dụng Kaizen thành công, họ không chỉ gia tăng hiệu suất và giảm chi phí mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế quốc gia. Chính vì vậy, Kaizen không chỉ là một công cụ quản lý, mà là chìa khóa để xây dựng một tương lai mạnh mẽ, hiệu quả và đầy tiềm năng cho ngành chế tạo, cũng như cho nền kinh tế Việt Nam nói chung.