Hiện nay có nhiều phương pháp sấy thực phẩm phổ biến trong chế biến và sản xuất thực phẩm như: sấy nóng, lạnh, chân không, đông khô, năng lượng mặt trời… Đối với những sản phẩm có giá trị, đòi hỏi yêu cầu cao, sấy đông khô là một phương pháp tiềm năng nhất.
Sấy đông khô là quá trình thăng hoa nước trong thực phẩm ở nhiệt độ và áp suất thấp. Do đó, các chất dinh dưỡng và hương vị được giữ đến 95%, duy trì được màu sắc và hình dạng ban đầu. Bên cạnh đó, việc loại bỏ khoảng 90 - 95% độ ẩm giúp bảo quản thực phẩm lâu ở nhiệt độ phòng; dễ vận chuyển do trọng lượng nhẹ. Sấy đông khô có thể áp dụng trên nhiều đối tượng: dược phẩm (đông trùng hạ thảo, nhân sâm, vacxin, huyết thanh), thực phẩm (trái cây, rau củ quả, hải sản, ngũ cốc…), sinh học (chiết xuất sắc tố thực vật như chất diệp lục và các sắc tố tự nhiên khác, mặt nạ, kem nền…)...
Theo ông Victor Tú - Giám đốc Công ty TNHH Công nghệ Thực phẩm Bear, thị trường thực phẩm sấy đông khô trên thế giới dự kiến khoảng hơn 222 tỷ USD vào năm 2031. Ở Việt Nam dự kiến đạt 440 triệu USD vào năm 2024 và tỷ lệ tăng trưởng bình quân khoảng 7,61% trong giai đoạn 2024 – 2028.
Ông Tú cho rằng, Việt Nam có nhiều điểm mạnh để phát triển thị trường sản phẩm sấy đông khô như có vùng nguyên liệu tươi dồi dào để sấy, nhiều ưu đãi cho đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp. Tuy nhiên, máy móc thiết bị sấy đông khô ở Việt Nam chủ yếu còn lạc hậu và quy mô nhỏ. Các nhà sản xuất còn đang loay hoay, chưa ứng dụng đúng công nghệ vào nguồn tài nguyên sẵn có.
Hiện nay, có nhiều công nghệ sấy khô đa dạng được áp dụng trên thế giới để xử lý và bảo quản nông sản; giúp các doanh nghiệp và cơ sở sản xuất có thêm lựa chọn để áp dụng vào quy trình sản xuất. Từ đó, nâng cao chất lượng và khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường. Một số công nghệ phổ biến như:
Sấy khô bằng không khí nóng: Đây là phương pháp truyền thống, sử dụng không khí nóng để hấp thụ hơi nước từ nông sản. Nhiệt độ và độ ẩm của không khí được kiểm soát để đảm bảo quá trình sấy diễn ra hiệu quả.
Sấy khô bằng sóng siêu âm: Công nghệ này sử dụng sóng siêu âm để kích thích phân tử nước trong sản phẩm nông nghiệp và chuyển chúng thành hơi nước, giúp sản phẩm khô nhanh chóng.
Sấy đông lạnh: Trái ngược với sấy khô bằng nhiệt độ cao, sấy đông lạnh sử dụng lạnh đông để lấy nước từ nông sản. Phương pháp này thường được sử dụng cho các loại nông sản nhạy cảm với nhiệt độ cao.
Sấy khô bằng chân không: Trong phương pháp này, không khí được loại bỏ từ không gian xung quanh sản phẩm để tạo ra áp suất thấp, khiến cho nước trong sản phẩm bay hơi nhanh chóng.
Sấy khô bằng tia cực tím (UV): Công nghệ này sử dụng tia UV để hấp thụ nước từ nông sản. UV cũng có thể diệt khuẩn và vi khuẩn, giúp nông sản được bảo quản lâu hơn.
Sấy khô bằng hạt siêu lạnh: Công nghệ này sử dụng hạt lạnh để làm giảm nhiệt độ của nước trong sản phẩm, khiến cho nước chuyển thành tinh thể lạnh và dễ dàng loại bỏ.
Sấy khô bằng hơi nước áp suất cao (HACCP): Phương pháp này sử dụng áp suất cao để tạo ra nhiệt độ cao, giúp loại bỏ nước từ nông sản.
Những công nghệ trên đều có ưu điểm và nhược điểm riêng, và sự lựa chọn phụ thuộc vào loại nông sản, yêu cầu về chất lượng và ngân sách của doanh nghiệp.