Tạo lợi thế cạnh tranh bền vững

Trong nền sản xuất hiện đại, khái niệm năng suất không chỉ dừng lại ở số lượng sản phẩm làm ra, mà còn gắn liền với yếu tố chất lượng từ gốc, làm đúng ngay từ lần đầu tiên, không sai sót, không lãng phí, không tồn kho dư thừa.

Cốt lõi của JIT là sản xuất và cung ứng đúng sản phẩm, đúng số lượng, đúng thời điểm

Just-In-Time, viết tắt là JIT, chính là công cụ góp phần hiện thực hóa mục tiêu đó. Được khởi nguồn và phát triển mạnh mẽ từ hệ thống sản xuất của Toyota Nhật Bản từ những năm 1970, JIT đến nay đã trở thành một trong những phương pháp sản xuất tinh gọn hiệu quả nhất trên thế giới, được áp dụng rộng rãi từ các tập đoàn đa quốc gia cho tới doanh nghiệp vừa và nhỏ.

JIT (Vừa đúng lúc) có nghĩa là chỉ cung cấp những gì thực sự cần thiết, khi được yêu cầu. Mục đích là đáp ứng nhu cầu của khách hàng với ít lãng phí hơn và giữ lượng hàng tồn ở mức tối thiểu. Cốt lõi của JIT là sản xuất và cung ứng đúng sản phẩm, đúng số lượng, đúng thời điểm. Điều này đồng nghĩa với việc loại bỏ tối đa mọi hình thức lãng phí, từ nguyên vật liệu, thời gian, không gian lưu kho đến năng lượng nhân sự để tạo ra một chuỗi cung ứng và sản xuất linh hoạt, mượt mà, đồng bộ, nhịp nhàng.

Khi được triển khai đúng cách, JIT có thể tạo ra những cải tiến rõ rệt trong hiệu suất sản xuất, chất lượng sản phẩm, khả năng phản ứng nhanh với biến động thị trường và giảm chi phí tồn kho. Nói cách khác, doanh nghiệp không cần đầu tư thêm dây chuyền sản xuất mới, không cần mở rộng kho bãi hay tăng số lượng nhân công, mà vẫn có thể tăng sản lượng, nâng chất lượng và giảm chi phí sản xuất một cách đáng kể.

Bước ngoặt cho doanh nghiệp Việt

Một trong những doanh nghiệp áp dụng thành công phương pháp Just-In-Time (JIT) để nâng cao năng suất, đột phá chất lượng sản phẩm là Công ty Cổ phần Chè Thái Nguyên. Đơn vị là một doanh nghiệp lâu năm chuyên xuất khẩu chè sang Trung Đông và EU, đã từng bước áp dụng phương pháp sản xuất Just-In-Time để thay đổi toàn diện chuỗi sản xuất, nâng cao chuỗi cung ứng của mình.

Trước đây, công ty thường sản xuất hàng loạt theo dự báo thị trường và lưu kho chờ bán, việc này dẫn đến tình trạng tồn kho kéo dài, sản phẩm giảm chất lượng do thời gian bảo quản, đặc biệt là với các dòng chè cao cấp như chè móc câu, chè tôm nõn, vốn đòi hỏi độ tươi và hương vị tự nhiên cao nhất. Chưa kể, khi khách hàng thay đổi yêu cầu về mẫu mã hoặc tiêu chuẩn đóng gói, công ty lại phải xử lý hàng tồn cũ hoặc tốn thêm chi phí tái chế, gây lãng phí nghiêm trọng.

Từ năm 2021, khi thị trường xuất khẩu bắt đầu có yêu cầu khắt khe hơn, đặc biệt về tính truy xuất nguồn gốc và độ tươi mới của sản phẩm, công ty đã bắt đầu triển khai mô hình sản xuất theo đơn hàng theo phương pháp JIT. Cụ thể, việc thu hái chè nguyên liệu được gắn liền trực tiếp với lịch sản xuất từng lô hàng. Hệ thống quản lý đơn hàng mới được tích hợp cùng bộ phận sản xuất, giúp việc chế biến, sấy, đóng gói chỉ diễn ra khi có đơn hàng xác thực và các thông tin kỹ thuật được định hình đầy đủ.

Để đảm bảo JIT hiệu quả, trong ngành chè vốn có yếu tố mùa vụ, công ty đã xây dựng mối liên kết bền vững với các vùng nguyên liệu theo mô hình liên kết “trồng theo đặt hàng”. Nông dân chỉ thu hái khi được thông báo và nguyên liệu được đưa ngay vào nhà máy trong vòng dưới 8 tiếng kể từ khi hái, đảm bảo độ tươi tối ưu cho chất lượng chè thành phẩm. Đặc biệt, quy trình phân loại, kiểm tra chất lượng được đưa lên hàng đầu trong JIT. Các lô chè không đạt chuẩn theo yêu cầu kỹ thuật đầu vào sẽ bị loại ngay từ khâu nhập, tránh phát sinh lỗi trong dây chuyền sau đó. Việc kiểm soát chất lượng liên tục tại từng công đoạn giúp giảm tỉ lệ lỗi sản phẩm đầu ra, đồng thời tăng sự nhất quán về màu sắc, hương vị và độ ẩm chè thành phẩm.

Nhờ triển khai JIT, Công ty Cổ phần Chè Thái Nguyên đã giảm được hơn 35% chi phí lưu kho thành phẩm chỉ trong năm đầu áp dụng. Quan trọng hơn, thời gian từ khi khách đặt hàng đến lúc giao hàng được rút ngắn từ 10 ngày xuống còn 5 ngày, giúp tăng lợi thế cạnh tranh khi đấu thầu đơn hàng xuất khẩu. Một số đối tác từ EU đã tăng lượng đặt hàng nhờ sự linh hoạt này, và công ty cũng mở rộng thêm 3 mã sản phẩm chè đặc sản với yêu cầu đóng gói riêng biệt cho từng thị trường.

Từ một doanh nghiệp sản xuất theo kinh nghiệm, theo mùa vụ, Chè Thái Nguyên đang từng bước chuyển mình thành một đơn vị sản xuất theo nhu cầu thị trường, đúng lúc, đúng lượng, đúng tiêu chuẩn. Đây không chỉ là câu chuyện về một công cụ quản lý, mà là bước chuyển về tư duy sản xuất, trong đó chất lượng và thời gian là hai yếu tố then chốt tạo nên giá trị thương hiệu.

Thành công của JIT không nằm ở công nghệ hay thiết bị, mà bắt đầu từ tư duy quản trị: làm đúng ngay từ đầu, giảm lãng phí triệt để và hướng đến khách hàng. Đây là hành trình đòi hỏi sự kiên trì, đồng bộ từ lãnh đạo đến nhân viên, và sự chuyển mình về văn hóa doanh nghiệp – từ tư duy “sản xuất càng nhiều càng tốt” sang tư duy “sản xuất thông minh, đúng lúc, đúng nhu cầu”.

Giữa thời đại mà tốc độ và sự chính xác quyết định thành bại, sản xuất đúng lúc ,JIT không còn là lựa chọn, mà là đòi hỏi tất yếu nếu doanh nghiệp muốn đi xa và đi bền vững. Và chính từ những hành động nhỏ như tối ưu dòng nguyên liệu, giảm tồn kho hay phản hồi lỗi kịp thời mà bước đột phá lớn về chất lượng và hiệu quả sẽ hình thành.

Với các doanh nghiệp Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi số và hội nhập sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu, JIT không chỉ là một công cụ quản trị, mà là một chiến lược cạnh tranh. Khi được áp dụng đúng cách và phù hợp với đặc thù doanh nghiệp, JIT có thể trở thành đòn bẩy mạnh mẽ để nâng cao năng suất, tiết kiệm chi phí, cải thiện chất lượng và tạo dấu ấn trên thị trường nội địa lẫn quốc tế.