Khi 5S trở thành công cụ chiến lược để nâng cao chất lượng và hiệu quả sản xuất hạt điều

Phương pháp 5S gồm Sàng lọc, Sắp xếp, Sạch sẽ, Săn sóc và Sẵn sàng, có nguồn gốc từ Nhật Bản, ban đầu là một hệ thống quản lý nơi làm việc đơn giản, nhưng đã chứng minh hiệu quả vượt bậc trong ngành sản xuất. Khi được triển khai bài bản, 5S giúp doanh nghiệp tổ chức không gian làm việc khoa học, loại bỏ những lãng phí không cần thiết, giảm sai sót, tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu suất thiết bị.

Đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn ổn định

Trong ngành chế biến hạt điều rang muối, một lĩnh vực yêu cầu cao về vệ sinh, an toàn thực phẩm và độ chuẩn xác trong quy trình việc nhà xưởng được tổ chức ngăn nắp không chỉ giúp công nhân làm việc hiệu quả hơn mà còn đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn ổn định.

Thực tiễn từ nhiều doanh nghiệp sản xuất ở miền Nam cho thấy: sau khi triển khai 5S, thời gian sản xuất rút ngắn từ 10–20%, tỷ lệ lỗi sản phẩm giảm, năng suất trung bình trên mỗi công nhân tăng lên từ 15–25%. Với đặc thù hạt điều rang muối thường trải qua nhiều công đoạn như làm sạch, rang, tẩm muối, đóng gói, mỗi phút tiết kiệm được đều mang lại hiệu quả kinh tế đáng kể.

Không chỉ nâng cao năng suất, 5S còn là công cụ mạnh mẽ giúp kiểm soát chất lượng đầu ra. Một dây chuyền sạch sẽ, thiết bị được bảo trì định kỳ, khu vực nguyên liệu và khu đóng gói tách biệt rõ ràng,  tất cả đều góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm nguy cơ nhiễm chéo hay sai sót trong quy trình. Bên cạnh đó, văn hóa làm việc theo 5S cũng giúp đội ngũ lao động hình thành tác phong công nghiệp, chủ động hơn trong kiểm tra, phát hiện sự cố, và đề xuất cải tiến. Khi chất lượng trở thành trách nhiệm của từng cá nhân thay vì chỉ là yêu cầu từ quản lý, sản phẩm làm ra sẽ ổn định và đáng tin cậy hơn nhiều.

Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ đã bắt đầu áp dụng 5S như một hướng đi để gia tăng lợi thế cạnh tranh. Tuy nhiên, hành trình này không ít thử thách, không ít doanh nghiệp ban đầu xem 5S chỉ là việc dọn dẹp cho sạch. Sự thiếu cam kết từ lãnh đạo, hoặc việc đào tạo sơ sài khiến nhân viên thực hiện đối phó, không duy trì được thói quen. Bên cạnh đó tính toán chi phí thiết kế lại nhà xưởng, mua kệ để hàng, đến việc bố trí thời gian đào tạo, giám sát cũng là một trở ngại với nhiều doanh nghiệp.

5S như một hướng đi để gia tăng lợi thế cạnh tranh

Tuy vậy, những đơn vị dám đầu tư nghiêm túc đã gặt hái thành công rõ rệt, điển hình là HTX Sen Núi, ở xã Trà Tân, tỉnh Lâm Đồng. Hợp Tác Xã Sen Núi muốn mang thương hiệu đặc sản đến với mọi vùng miền đất nước. Sở hữu Ban lãnh đạo trình độ cao, giàu kinh nghiệm và đội ngũ nhân viên năng động, nhiệt huyết, sáng tạo đó cũng chính là lợi thế để đưa ra chính chiến kinh doanh táo bạo, hiệu quả cao đưa  mô hình Hợp Tác xã ngày càng tân tiến hiện đại. 

Thông tin với báo chí, ông Trần Đức Tuấn - Giám đốc HTX Sen Núi, xã Trà Tân chia sẻ, đơn vị đã áp dụng mô hình 5S vài năm trước, nâng cao năng suất, chất lượng. “Hạt điều rang muối Sen Núi” đã được UBND huyện Đức Linh (cũ) công nhận sản phẩm tiêu chuẩn OCOP 3 sao, góp mặt ở khá nhiều nơi, nhất là thị trường phía Bắc, thông qua các đại lý, công ty liên kết HTX trong kinh doanh, phân phối sản phẩm. Thành công của những đơn vị như Sen Núi là minh chứng cho thấy, khi 5S được áp dụng không chỉ trên giấy, mà thực sự đi vào văn hóa tổ chức, doanh nghiệp sẽ có bước tiến vượt bậc về cả năng suất lẫn chất lượng.

Hạt điều rang muối Sen Núi của HTX Sen Núi áp dụng thành công 5S và doanh nghiệp đã đưa sản phẩm vươn xa khắp các thị trường đến với người tiêu dùng

Theo ông Tuấn, giá trị cốt lõi với ba yếu tố chính: chất lượng – con người – xã hội. Xuất thân từ giáo viên đã công tác ngành giáo dục 15 năm khi ông bước sang làm HTX khó khăn đầu tiên là vướng mắc về kinh tế, tài chính, nhân lực đó là điều khó khăn nhất khi bắt đầu khởi nghiệp. Nhưng với bản chất của người giáo là ham học hỏi khi đi vận động và nói chuyện đó là một thế mạnh, luôn luôn trong khó khăn Sen Núi tìm những giải pháp để cải thiện và giải quyết khó khăn, thiếu vốn thì sẽ huy động vốn, thiếu nhân sự thì sẽ kêu gọi nhân sự đặc biệt là nhân sự trẻ, nếu thiếu kiến thức thì nhờ chuyên gia về kinh tế. Sen Núi luôn nhận ra những cái mà mình còn thiếu để khắc phục.

 Đối với Sen Núi quan điểm ngay từ đầu là trồng trọt đi đôi với chế biến và thương mại do đó những sản phẩm Sen Núi không dừng lại ở một sản phẩm. Hợp tác xã Sen Núi xác định rõ tầm nhìn mong muốn trở thành đơn vị hàng đầu Việt Nam về lĩnh vực về chế biến nông sản. Hướng đến mục tiêu nâng cao giá trị và cuộc sống của khách hàng, mang đến những sản phẩm nông sản sạch, rõ nguồn gốc cùng với chất lượng cao, Giám đốc hợp tác xã Sen Núi cho biết thêm.

Điều quan trọng nhất khi triển khai 5S chính là sự liên tục và cam kết từ trên xuống dưới. Lãnh đạo cần xem đây là một chiến lược lâu dài, đầu tư cả về tài chính và thời gian. Đồng thời, người lao động cần được đào tạo kỹ lưỡng, hiểu vì sao mình phải thay đổi và thay đổi để làm gì. Hệ thống đánh giá, khen thưởng, các buổi kiểm tra định kỳ, chia sẻ kinh nghiệm giữa các bộ phận là yếu tố không thể thiếu để duy trì 5S hiệu quả. Một số doanh nghiệp đã tổ chức các cuộc thi 5S, tuần lễ vệ sinh và sắp xếp, qua đó tạo động lực thực hiện cho người lao động một cách tự nhiên và bền vững hơn.

Theo bà Mai Thanh Nga, Phó Giám đốc Sở KH&CN tỉnh Lâm Đồng, hiện nay đã có nhiều cơ sở, HTX đang áp dụng phương pháp 5S một cách phù hợp vào mô hình sản xuất, kinh doanh. Phương pháp giúp tạo ra môi trường làm việc hiệu quả, cải thiện tổ chức và năng suất; giảm thiểu lãng phí trong quá trình sản xuất, kinh doanh; cải thiện chất lượng sản phẩm, dịch vụ, tạo ra giá trị cao hơn cho khách hàng.

Công cụ 5S dù là một phương pháp đơn giản nhưng lại là bước khởi đầu đầy sức mạnh trong hành trình chuyển mình của sản phẩm OCOP tại Lâm Đồng. Khi mỗi cơ sở sản xuất bắt đầu thay đổi từ cách sắp xếp dụng cụ, giữ gìn khu vực làm việc sạch sẽ, xây dựng thói quen chuyên nghiệp, thì hiệu quả về năng suất, chi phí và thương hiệu sẽ sớm được ghi nhận.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khối lượng điều xuất khẩu tháng 6/2025 ước đạt 70 nghìn tấn với giá trị đạt 475,4 triệu USD, đưa tổng khối lượng và giá trị xuất khẩu điều 6 tháng đầu năm 2025 đạt 346,8 nghìn tấn và 2,36 tỷ USD, giảm 2,7% về khối lượng nhưng tăng 20,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024.

Ông Bạch Khánh Nhựt, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS), cho biết, có nhiều thị trường tiềm năng cho ngành điều Việt Nam, trong đó, trước hết là những thị trường lớn và ổn định như Trung Quốc, EU, Australia… Đặc biệt, 2 thị trường đang tăng mạnh về nhập khẩu hạt điều trong một năm qua là Trung Đông và Hà Lan. Ngành điều Việt Nam hoàn toàn có thể đẩy mạnh xuất khẩu hạt điều sang những thị trường này. Để đạt mục tiêu xuất khẩu, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho rằng, cần khai thác cả thị trường truyền thống và tiềm năng khác. Theo đó, các doanh nghiệp cần xúc tiến, quyết liệt việc mở thị trường mới, điều chỉnh kế hoạch xuất khẩu, hướng đến thị trường tiềm năng có nhu cầu cao nhưng thị phần còn thấp như Trung Đông (UAE, Ả rập Xê út).

Cũng theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, xuất khẩu điều vào EU tăng trưởng tốt những năm gần đây, là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba sau Hoa Kỳ và Trung Quốc. Khó khăn trong việc tiếp cận thị trường này là có nhiều quy định về sản phẩm phải sản xuất bền vững, không có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, quy định không gây mất rừng trong sản xuất hạt điều. Tuy nhiên, những năm gần đây, xu hướng tiêu dùng các sản phẩm chế biến từ các loại hạt, ngũ cốc tăng cao nên có khả năng gia tăng thị phần xuất khẩu nhóm sản phẩm này tại thị trường EU. Tích cực triển khai việc minh bạch nguồn gốc sản phẩm, truy xuất dữ liệu số, đầu tư vào chế biến sâu và xây dựng thương hiệu quốc gia cho ngành điều tại thị trường này cũng cần được đẩy mạnh.