TCVN 14198:2024 yêu cầu kỹ thuật trong thiết kế hệ thống tưới tiêu ngầm cho cây trồng

Ngành nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, tuy nhiên, nó đang đối mặt với nhiều thách thức như: nguồn nước khan hiếm, tình trạng thiếu lao động và năng suất cây trồng thấp. Hệ thống tưới tiêu ngầm trong nông nghiệp nổi lên như một giải pháp tiềm năng để giải quyết những vấn đề này. Nó có vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì sự phát triển và sinh trưởng của các loại cây trồng. 

Hệ thống tưới tiêu ngầm là giải pháp sử dụng các ống dẫn nước được chôn dưới mặt đất, giúp cung cấp nước trực tiếp cho các rễ cây. Phương pháp này hạn chế tối đa việc bay hơi nước và giúp duy trì độ ẩm ổn định cho cây trồng. Hệ thống tưới ngầm rất phù hợp cho các khu vực có diện tích lớn hoặc các loại cây cần tưới nước lâu dài, như cây lâu năm hoặc cây trồng trong các vùng khô cằn.

Tuy nhiên yêu cầu kỹ thuật về lắp đặt hệ thống tưới tiêu ngầm cần sự chính xác trong việc xác định vị trí, chọn thiết bị và đảm bảo hệ thống hoạt động hiệu quả. Vì vậy khi thiết kế và lắp đặt hệ thống này nên tuân theo Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14198:2024 về hệ thống tưới tiêu- kỹ thuật tiêu ngầm do Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng Quốc gia thẩm định, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

Yêu cầu hệ thống tưới tiêu ngầm nên đáp ứng các yêu cầu theo tiêu chuẩn. Ảnh minh họa

Tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu kỹ thuật trong thiết kế hệ thống tiêu ngầm cho cây trồng. Tiêu chuẩn này chỉ áp dụng cho tiêu nước trong tầng đất canh tác nhằm rút nước làm khô ruộng, cải tạo môi trường và điều kiện canh tác nông nghiệp, không áp dụng cho tiêu nước mặt.

Về kỹ thuật tiêu ngầm là sử dụng các công trình thủy lợi nội đồng (cống thoát nước, máy bơm, hệ thống ống thu nước ngầm, hố ga thu nước,vv...) nhằm hạ thấp mực nước ngầm để cải tạo đất và thuận tiện cho canh tác nông nghiệp. 

Theo đó để đảm bảo hệ thống tiêu nước ngầm phát huy hiệu quả, thì hệ thống tiêu thoát nước mặt phải chủ động được việc tiêu thoát nước mặt đồng thời hoặc trước khi tiêu thoát nước ngầm.

Điều kiện áp dụng cho tiêu ngầm, về địa hình và tài liệu để tính toán thiết kế hệ thống tiêu ngầm gồm bản đồ địa hình phân vùng tiêu nước; Bản đồ địa hình khu tiêu ngầm; Sơ đồ bố trí hệ thống ống tiêu và các công trình trên hệ thống tiêu; Tài liệu về hướng tiêu và nơi nhận nước tiêu; Độ dốc tuyến ống, mực nước yêu cầu tiêu tự chảy cho từng ống và hệ thống ống chính, nhánh;  Mực nước ngầm khu vực cần tiêu; Tài liệu mưa khu vực thiết kế hệ thống tiêu ngầm. Tùy thuộc giai đoạn lập dự án và thiết kế để xác định thành phần, khối lượng khảo sát địa hình theo quy định tại TCVN 8478.

Yêu cầu về địa hình khu tiêu ngầm phải khá bằng phẳng, chênh lệch cao độ giữa khu thấp nhất và cao nhất không được lớn hơn 50 cm. Độ dốc của ống tiêu chính không nhỏ hơn 4‰. Cụ thể được xác định thông qua tính toán, so sánh kinh tế - kỹ thuật. Địa hình khu vực tiêu ngầm thuận lợi tiêu thoát nước tự chảy ra khu vực cần tiêu.

Yêu cầu đặc điểm cơ lý của đất nơi bố trí hệ thống tiêu ngầm có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thấm nước trong tầng đất xuống kênh tiêu ngầm cũng như khả năng thấm nước xuống tầng sâu của khu vực. Tính chất đất là một trong những căn cứ để lựa chọn loại kênh và hình dạng mặt cắt kênh tiêu ngầm phù hợp. Vì vậy để đảm bảo số liệu cho thiết kế hệ thống tiêu ngầm, yêu cầu về thổ nhưỡng của đất cần thu thập, khảo sát gồm: loại đất, độ rỗng đất, tính chất thấm hút của đất, hệ số thấm của đất, độ sâu tầng đất canh tác.

Thông thường hệ thống ống tiêu nước ngầm được chia thành 4 cấp ống, gồm: ống chính, ống nhánh cấp I, ống nhánh cấp II, ống thu (ống cấp III). Tùy thuộc quy mô và điều kiện thực tế của khu tiêu, có thể đầy đủ hoặc không đầy đủ 4 thành phần cấp ống nêu trên.

Nguyên tắc và trình tự các bước thiết kế hệ thống nước ngầm, căn cứ vào yêu cầu tài liệu cho tính toán thiết kế tiêu ngầm, phân loại tính toán xác định diện tích phụ trách tiêu ngầm và cao độ khống chế tiêu của từng tuyến ống; tính toán lưu lượng cần tiêu vào từng tuyến ống, đoạn ống và đầu ra của hệ thống tiêu ngầm tuân theo quy định tại tiêu chuẩn này.

Việc khảo sát mực nước ngầm nên sử dụng bằng thiết bị đo mực nước ngầm tự động. Đây là một loại thiết bị được sử dụng để đo đạc và ghi lại những dao động của mực nước ngầm một cách liên tục và tự động. Số liệu ghi đo mực nước sẽ được lưu vào bộ nhớ trong của thiết bị và được tải về bằng phần mềm hoặc có thể thu thập bằng ứng dụng Smartphone, bộ truyền dữ liệu từ xa hoặc bộ ghi đo tự động.