VCCI kiến nghị bỏ rào cản cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo

Một trong những nội dung gây tranh cãi là yêu cầu thương nhân phải sở hữu kho chứa thay vì được thuê như trước. VCCI cho rằng điều này không cần thiết nếu doanh nghiệp vẫn đảm bảo vận hành đúng và đủ năng lực dự trữ. Việc bắt buộc họ phải sở hữu kho bị xem là can thiệp vào quyền tự do kinh doanh.

Theo VCCI, quy định bắt buộc thương nhân phải sở hữu kho chứa thóc, gạo (không cho phép thuê) tại Nghị định 107/2018/NĐ-CP là không phù hợp.

Theo VCCI, quy định thương nhân xuất khẩu gạo phải sở hữu kho chứa thóc, gạo làm gia tăng đáng kể chi phí gia nhập thị trường cho các doanh nghiệp mới và các doanh nghiệp nhỏ. Quy định như vậy sẽ hạn chế sự tham gia của các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Điều này ảnh hưởng đến tính cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu gạo, từ đó ảnh hưởng đến thu nhập của người nông dân, tính bền vững của chuỗi giá trị lúa gạo.

Cũng theo VCCI, cơ quan soạn thảo cho rằng thương nhân thuê kho không phải đầu tư chi phí ban đầu xây dựng giúp giá thành cạnh tranh hơn các thương nhân sở hữu kho.

Các thương nhân thuê kho phải chi trả tiền thuê kho, một loại chi phí kinh doanh hợp pháp, và phải tính vào cấu thành giá sản phẩm. Hơn nữa, việc giá thành của doanh nghiệp này cạnh tranh hơn doanh nghiệp khác, nếu không có yếu tố cạnh tranh không lành mạnh, là điều bình thường trong nền kinh tế thị trường mà Nhà nước không nên can thiệp.

Vì vậy, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bỏ quy định phải sở hữu kho chứa thóc gạo.

Cơ quan này cũng đề nghị bỏ quy định thương nhân mới phải đảm bảo dự trữ tối thiểu 1.250 tấn gạo sau 45 ngày được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh, và duy trì cho đến khi có thành tích xuất khẩu gạo.

"Quy định này sẽ gia tăng đáng kể điều kiện gia nhập thị trường với các doanh nghiệp mới. Trong giai đoạn chưa ký được hợp đồng xuất khẩu, yêu cầu phải nhập và dự trữ một lượng lớn gạo sẽ khiến doanh nghiệp phải huy động vốn lớn, chịu chi phí lưu kho, bảo quản, từ đó gia tăng chi phí không cần thiết", VCCI lý giải.

Cùng đó, VCCI đề nghị bãi bỏ quy định cấm doanh nghiệp chưa có giấy phép ủy thác xuất khẩu cho doanh nghiệp đã được cấp phép trong Nghị định 01/2025/NĐ-CP, vì quy định này làm giảm khả năng tận dụng năng lực sản xuất và cơ hội tiếp cận thị trường nước ngoài của nhiều doanh nghiệp trong nước.

Chẳng hạn, nhiều doanh nghiệp có năng lực sản xuất ra gạo đạt tiêu chuẩn nhưng chưa có điều kiện xin cấp giấy phép vì điều kiện kinh doanh tương đối cao. Có trường hợp, doanh nghiệp còn phải tính đến phương án “đẩy” khách hàng sang mua gạo của các thị trường lân cận có điều kiện kinh doanh xuất khẩu thông thoáng hơn như Campuchia, Thái Lan, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu gạo Việt Nam. 

Ngoài ra, VCCI không đồng tình với quy định thu hồi giấy phép nếu doanh nghiệp không nộp báo cáo dự trữ gạo trong vòng 45 ngày kể từ khi có văn bản đôn đốc.

Việc cơ quan quản lý yêu cầu doanh nghiệp cung cấp số liệu để phục vụ việc điều hành là hoàn toàn thỏa đáng và cần thiết. Tuy nhiên, việc thu hồi giấy phép khi doanh nghiệp không báo cáo là quá nặng so với tính chất của hành vi vi phạm.

"Về bản chất, hành vi này là hành vi vi phạm hành chính, và do đó chỉ nên xử phạt vi phạm hành chính, trong trường hợp cần thiết có thể sử dụng mức phạt cao. Việc thu hồi giấy phép chỉ nên áp dụng với các trường hợp không đáp ứng điều kiện kinh doanh, do đó không còn đủ tư cách thực hiện kinh doanh", theo VCCI.

Theo Hải quan, trong 4 tháng đầu năm, Việt Nam đã xuất khẩu hơn 3,43 triệu tấn gạo, thu về gần 1,77 tỷ USD. So với cùng kỳ năm ngoái, sản lượng tăng 8,1% nhưng kim ngạch giảm 13,3% do giá bình quân chỉ đạt 515 USD một tấn, thấp hơn 19,8% so với cùng kỳ năm ngoái.

Theo công bố mới nhất của Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), cả nước hiện có 152 thương nhân đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo và được cấp Giấy chứng nhận.

Trong đó, TP. HCM dẫn đầu với 35 doanh nghiệp. Tiếp theo là Cần Thơ với 33 doanh nghiệp. Long An có 20 doanh nghiệp. Đồng Tháp, An Giang và Hà Nội hiện có lần lượt 14, 13 và 11 doanh nghiệp.