Ma trận Pugh là “bước ngoặt vàng” giúp doanh nghiệp gốm sứ Hà Nội bứt phá năng suất và chất lượng

Ma trận Pugh là gì?

Theo các chuyên gia năng suất, Ma trận Pugh/ Ma trận quyết định được sử dụng để so sánh một số phương án thay thế và tìm ra giải pháp tốt nhất bằng cách kiểm tra theo các tiêu chí chính.

Công cụ này hỗ trợ người dùng xác định giải pháp phù hợp nhất so với nghiên cứu trường hợp (hình minh họa)

Đây là công cụ liên quan đến tập trung vào khách hàng, với một phương pháp mạnh mẽ được sử dụng trong kỹ thuật và quyết định để đánh giá và so sánh nhiều lựa chọn với một bộ tiêu chí. Được gọi là ma trận quyết định, nó được phát triển bởi Stuart Pugh để giúp các đội đánh giá có hệ thống các điểm mạnh yếu của mỗi lựa chọn. Mục tiêu chính của công cụ này là hỗ trợ người dùng xác định giải pháp phù hợp nhất so với nghiên cứu trường hợp.

Về cơ bản, Ma trận Pugh cho phép người dùng đánh giá từng lựa chọn với các tiêu chí được định trước và hình dung cách chúng xếp hạng với nhau. Không giống như các phương pháp khác, nó thường bao gồm một lựa chọn chuẩn hoặc tham chiếu làm tiêu chuẩn so sánh để so sánh các phương án thay thế một cách rõ ràng.

Trong hành trình đổi mới năng suất, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã tìm đến các công cụ quản trị tiên tiến nhằm tối ưu quá trình sản xuất, giảm phế phẩm và nâng cao chất lượng sản phẩm. Trong số đó, ma trận Pugh được xem như một phương pháp lựa chọn giải pháp hiệu quả, đặc biệt phù hợp với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nơi mỗi quyết định đầu tư hay cải tiến đều mang tính sống còn.

Thay vì tranh luận cảm tính giữa các bộ phận kỹ thuật, sản xuất hay kinh doanh, Ma trận Pugh buộc tất cả cùng ngồi lại, đánh giá từng phương án trên cùng một thước đo, chi phí, thời gian, chất lượng, độ khả thi. Kết quả là phương án tối ưu được chọn ra một cách minh bạch, có cơ sở dữ liệu hỗ trợ và hạn chế tối đa sai lầm. Khi được áp dụng đúng cách, Ma trận Pugh trở thành “bộ lọc thông minh” giúp doanh nghiệp giảm rủi ro đầu tư, tối ưu nguồn lực và nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm một cách bền vững.

Sức mạnh thực tiễn

Ở những xưởng gốm Hà Nội, đặc biệt là làng nghề Bát Tràng, việc ứng dụng Pugh đã chứng minh sức mạnh thực tiễn. Bát Tràng vốn nổi tiếng với các sản phẩm gốm tinh xảo, mang giá trị văn hóa và nghệ thuật cao, song trong quá trình sản xuất hàng loạt, bài toán nan giải nhất lại nằm ở sự đồng đều của sản phẩm, tỷ lệ phế phẩm sau nung và thời gian hoàn thiện.

Một số doanh nghiệp tại Bát Tràng bắt đầu kết hợp tư duy quản trị hiện đại với kinh nghiệm thủ công

Những năm gần đây, một số doanh nghiệp tại Bát Tràng bắt đầu kết hợp tư duy quản trị hiện đại với kinh nghiệm thủ công, trong đó ma trận Pugh trở thành “cây cầu” kết nối giữa sáng tạo và hiệu quả kinh tế. Cụ thể, Công ty TNHH Gốm sứ Quang Vinh, là một trong những doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực sản xuất và kinh doanh gốm sứ mỹ nghệ tại Việt Nam, là sản phẩm OCOP 5 sao cấp quốc gia.

Giải pháp quan trọng đầu tiên của đơn vị là thay thế công nghệ và thiết bị lò nung, từ than củi sang khí gas hóa lỏng. Quang Vinh là đơn vị mạnh dạn đi tiên phong, nhập 1 lò nung bằng gas 4m3 công nghệ cao của Đài Loan. So với lò đốt củi trước đây, lò gas này có ưu việt về năng suất, chất lượng sản phẩm.

Các sản phẩm tiêu biểu của Công ty TNHH Gốm sứ Quang Vinh

Doanh nghiệp từng gặp vấn đề với tỷ lệ sản phẩm nứt vỡ sau nung lên tới hơn 4%. Đội ngũ kỹ thuật và quản lý đã cùng nhau xây dựng Ma trận Pugh để phân tích nguyên nhân và chọn giải pháp. Năm phương án được đưa ra thay đổi tỷ lệ cao lanh, điều chỉnh chế độ nung, thêm công đoạn sấy, cải tiến khuôn và đầu tư lò mới. Các tiêu chí đánh giá gồm chi phí, khả năng thực hiện, hiệu quả chất lượng, tác động môi trường và thời gian hoàn vốn.

Kết quả cho thấy phương án kết hợp giữa điều chỉnh tỷ lệ nguyên liệu, thay đổi chương trình nung và cải tiến khuôn là tối ưu nhất. Sau một thời gian triển khai, tỷ lệ phế phẩm giảm gần một nửa, thời gian chu kỳ sản xuất rút ngắn, đồng thời men gốm lên màu ổn định hơn. Hiệu quả đến với Quang vinh, khi năng suất tăng, lãng phí giảm và quan trọng hơn, tinh thần làm việc của đội ngũ được nâng lên nhờ thấy rõ kết quả của quy trình khoa học.

Từ việc đổi mới, áp dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến, các công cụ tăng năng suất như Ma trận Pugh cho đến nay các mặt hàng gốm sứ mỹ nghệ của Quang Vinh đã rất đa dạng về chủng loại, mẫu mã, nổi bật hàng gốm sứ nội thất như: Âu men, những hàng giả cổ có phong cách từ thế kỷ XV, XVI, XVII đã được khách hàng các thị trường Nhật, Mỹ, Đài Loan, Đan Mạch, Ru-ma-ni, Tiệp Khắc rất ưa chuộng, đáng chú ý khách hàng Mỹ và các nước Tây Âu rất thích đặt hàng chậu hoa cảnh, các đồ trang trí nội thất. Từ sự tiên phong này, hàng trăm lò nung gas khác được sử dụng tại làng gốm Bát Tràng.

Từ một tổ hợp chỉ gồm 6 lao động chính, đến nay Quang Vinh đã trở thành một công ty xuất khẩu gốm sứ với hơn 400 lao động, trong đó hơn 85% là lao động nữ. Hai nhà máy sản xuất với tổng số vốn đầu tư trên 30 tỷ đồng với diện tích mặt bằng khoảng 35.000 m2. Các sản phẩm của Quang Vinh hiện đã có mặt ở hơn 20 thị trường trên khắp các châu lục, trong đó có các thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản, châu Âu…

Trải qua hơn 30 năm hình thành và phát triển, Gốm sứ Quang Vinh đã không ngừng nỗ lực, vượt qua nhiều khó khăn, thách thức để đạt được những thành tựu đáng kể: Giai đoạn hình thành và phát triển ban đầu (1989-1994): Từ một tổ hợp nhỏ, Quang Vinh tập trung vào sản xuất các sản phẩm gốm sứ mỹ nghệ xuất khẩu, từng bước khẳng định chất lượng sản phẩm trên thị trường.

Giai đoạn thành lập công ty và mở rộng sản xuất (1994-2001): Năm 1994, Công ty TNHH Gốm sứ Quang Vinh chính thức được thành lập, đánh dấu bước chuyển mình quan trọng. Để đáp ứng nhu cầu thị trường ngày càng tăng, năm 2001, Quang Vinh đã đầu tư xây dựng nhà máy tại Mạo Khê, Đông Triều, Quảng Ninh, mở rộng quy mô sản xuất. Giai đoạn phát triển và khẳng định thương hiệu (2001 đến nay): Với hai cơ sở sản xuất, Quang Vinh tiếp tục đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường tiêu thụ trong nước và quốc tế. Công ty đã đạt được nhiều thành tựu, được vinh danh với nhiều giải thưởng uy tín.

Gốm sứ Quang Vinh chuyên sản xuất các sản phẩm gốm sứ trang trí nội thất và bộ đồ ăn, bao gồm: Gốm sứ mỹ nghệ: Lọ hoa, bình gốm, tượng gốm, tranh gốm… được chế tác tinh xảo, mang đậm nét văn hóa truyền thống Việt Nam. Đồ gia dụng: Bát đĩa, ấm chén, ly tách… với mẫu mã đa dạng, chất lượng cao, an toàn cho người sử dụng.

Các sản phẩm của Quang Vinh được sản xuất từ nguồn nguyên liệu cao lanh chất lượng cao từ Phú Thọ, trải qua quy trình sản xuất nghiêm ngặt, từ khâu lựa chọn nguyên liệu, tạo hình, nung đốt đến trang trí, đảm bảo chất lượng và tính thẩm mỹ cao. Đặc biệt, các sản phẩm sứ mỹ nghệ còn được nung đốt khử, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho sức khỏe người sử dụng.

Gốm sứ Quang Vinh luôn chú trọng đầu tư vào công nghệ sản xuất hiện đại, kết hợp với bí quyết chế tác gốm sứ truyền thống của Bát Tràng. Công ty đã áp dụng các công nghệ tiên tiến vào quy trình sản xuất, từ khâu tạo hình, nung đốt đến trang trí, giúp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và giảm thiểu tác động đến môi trường.

Pugh giúp doanh nghiệp duy trì bản sắc thủ công truyền thống nhưng vẫn đạt chuẩn công nghiệp

Ma trận Pugh không chỉ là công cụ chọn giải pháp, mà còn là phương pháp gắn kết con người trong cùng một hệ thống tư duy. Khi người thợ, kỹ sư và nhà quản lý cùng ngồi lại, mỗi người mang đến góc nhìn khác nhau, chính sự tổng hợp ấy tạo nên quyết định cân bằng nhất giữa kỹ thuật, thẩm mỹ và chi phí. Từ đó, Pugh giúp doanh nghiệp duy trì bản sắc thủ công truyền thống nhưng vẫn đạt chuẩn công nghiệp – điều mà các xưởng gốm Bát Tràng đang hướng tới khi vươn ra thị trường quốc tế.

Tuy nhiên, con đường áp dụng Ma trận Pugh không phải không có thử thách. Trong nhiều doanh nghiệp gốm, văn hóa “tay nghề” vẫn chiếm ưu thế, khiến việc đưa công cụ khoa học vào đôi khi vấp phải tâm lý e dè. Người thợ nhiều năm kinh nghiệm có thể cảm thấy bị “kiểm soát” hoặc nghi ngờ tính khả thi của việc chấm điểm, so sánh. Bên cạnh đó, dữ liệu về tỷ lệ lỗi, chi phí vật liệu hay thời gian chu kỳ sản xuất thường chưa được ghi chép đầy đủ, khiến việc lượng hóa tiêu chí ban đầu gặp khó khăn.

Ngoài ra, một số giải pháp tối ưu trên ma trận lại yêu cầu vốn đầu tư mới, chẳng hạn lò nung có kiểm soát nhiệt độ bằng cảm biến hoặc hệ thống sấy cải tiến. Với doanh nghiệp nhỏ, đây là bài toán khó, đòi hỏi kết hợp giữa lựa chọn phương án ngắn hạn (ít vốn, hiệu quả nhanh) và định hướng dài hạn (đầu tư công nghệ, chuyển đổi quy trình). Do đó, sự linh hoạt trong sử dụng ma trận, cùng với tầm nhìn của người lãnh đạo, là yếu tố quyết định thành công.

Kinh nghiệm cho thấy, để Ma trận Pugh phát huy tác dụng, doanh nghiệp cần bắt đầu từ một dự án cụ thể và dễ đo lường, chẳng hạn giảm phế phẩm cho một dòng sản phẩm nhất định trong ba tháng. Sau đó, các nhóm thực hiện cần xác định tiêu chí rõ ràng, ưu tiên tiêu chí gắn với năng suất, chất lượng và chi phí. Khi các kết quả bước đầu được chứng minh bằng dữ liệu thực tế, niềm tin nội bộ sẽ tăng, và việc nhân rộng công cụ cho toàn bộ quy trình trở nên tự nhiên.

Một khi công cụ này được vận hành nhuần nhuyễn, lợi ích mang lại là rất lớn như thời gian ra quyết định rút ngắn, chi phí thử nghiệm giảm, các phòng ban phối hợp tốt hơn và quan trọng nhất là doanh nghiệp có thể tự tin mở rộng quy mô mà không đánh mất bản sắc thủ công. Đây cũng chính là hướng đi mà nhiều doanh nghiệp gốm Hà Nội đang lựa chọn trong kỷ nguyên chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Với Ma trận Pugh, người quản lý không còn phải “đoán” xem phương án nào tốt hơn, mà có thể chứng minh bằng số liệu. Người thợ không chỉ làm theo thói quen, mà hiểu vì sao cần thay đổi tỷ lệ nguyên liệu hay quy trình nung. Và doanh nghiệp vốn từng loay hoay trong vùng chồng chéo giữa nghệ thuật và công nghiệp, nay tìm thấy lối đi cân bằng, vững chắc và bền vững hơn.

Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, việc sản xuất thủ công không còn chỉ là câu chuyện của kỹ năng cá nhân, mà là bài toán tối ưu toàn hệ thống. Ma trận Pugh vì thế không chỉ là công cụ, mà còn là “tư duy mới” giúp doanh nghiệp gốm Việt Nam chuyển mình từ làng nghề truyền thống sang mô hình sản xuất tinh gọn, chất lượng cao. Từ bàn tay nghệ nhân đến bàn tính của nhà quản trị, tất cả cùng hướng tới mục tiêu chung: một sản phẩm đẹp hơn, đồng đều hơn, và mang lại giá trị cao hơn cho cả thị trường lẫn người làm nghề.

Có thể nói, sự xuất hiện của Ma trận Pugh chính là “bước ngoặt vàng” đối với nhiều doanh nghiệp gốm Hà Nội. Khi truyền thống được kết hợp với khoa học, khi cảm xúc được nâng đỡ bằng lý tính, đó chính là lúc năng suất trở thành nghệ thuật, và nghệ thuật lại trở thành sức mạnh cạnh tranh của thời đại mới. Suy cho cùng, điều làm nên giá trị bền vững của một doanh nghiệp không chỉ nằm ở công nghệ hay vốn đầu tư, mà chính là tư duy quản trị biết thay đổi và học hỏi. Việc Gốm sứ Quang Vinh áp dụng Ma trận Pugh không đơn thuần là ứng dụng một công cụ kỹ thuật, mà đó còn là kim chỉ nam cho mọi doanh nghiệp Việt đang tìm đường bứt phá.