Địa đạo bộ đội Trường Sơn từng trú ẩn, là nơi đặt bàn thờ vị tướng hiếm hoi của Việt Nam được phong quân hàm vượt cấp từ Đại tá lên Trung tướng

Năm 1966, do bị địch đánh bom, bắn phá, Sở chỉ huy tiền phương Tổng cục Hậu cần, Bộ Tư lệnh Đoàn 559 và Đoàn 500 đã quyết định di chuyển từ huyện Minh Hóa (Quảng Bình) về đóng quân tại xã Hương Đô, huyện Hương Khê (Hà Tĩnh).

Theo đó, khu vực này rộng khoảng 5.000m2, được xây dựng bằng hệ thống đường hầm, hào, địa đạo dưới lòng đất để làm nơi làm việc và trú ẩn của Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên cùng các đồng chí lãnh đạo của các đơn vị đóng quân.

Chiến tranh kết thúc, nơi làm việc của ba đơn vị trên được chính quyền phục dựng, làm mới một số hạng mục. Năm 2013 quần thể được Bộ Văn hóa Thông Tin, nay là Bộ Văn Hóa thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia đặc biệt, nằm trong hệ thống di tích lịch sử đường Trường Sơn - tức đường mòn Hồ Chí Minh xưa.

Khu di tích lịch sử kháng chiến quốc gia Sở chỉ huy Tiền phương Tổng cục Hậu cần, Bộ Tư lệnh Đoàn 559 và Đoàn 500 có nhiều hạng mục gồm ngôi nhà cấp bốn là Sở chỉ huy Bộ tư lệnh Bộ đội Trường Sơn. Nhà có hai gian, trong chiến tranh làm bằng gỗ, lợp tranh, vách phên nứa.

Ngoài ra, hầm chữ A ở dưới địa đạo cao hơn 1m, dài khoảng 5m, rộng 3m. Trong hầm đặt chiếc chõng tre mà bộ đội từng sử dụng hàng chục năm trước để làm việc. Còn hội trường sinh hoạt của các đơn vị quân độ rộng khoảng 75m2, giống như một căn hầm, thấp hơn 1m so với mặt đường.

Bên cạnh đó, nơi đây còn có hệ thống hầm trú ẩn với 3 cửa để tránh bom, đạn. Đây là nơi diễn ra những cuộc họp quan trọng của các chỉ huy, tướng lĩnh. Hầm cao 2m, rộng hơn 10m2, nay được xây bao bằng xi măng.

Đặc biệt, bàn thờ Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên cũng được đặt trong nhà chỉ huy do người dân, chính quyền địa phương lập từ tháng 4/2019 - khi ông mất.

Được biết, Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên tên thật là Nguyễn Hữu Vũ (1923-2019), tại huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình. Tướng Nguyên là vị tư lệnh của Binh đoàn Trường Sơn trong thời gian lâu nhất (1967-1975), và là một trong hai vị tướng Quân đội Nhân dân Việt Nam được phong quân hàm vượt cấp từ Đại tá lên Trung tướng.

Sau chiến tranh, ông tiếp tục đảm nhiệm nhiều cương vị quan trọng khác như Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Giao thông vận tải, Phó Thủ tướng...Tên tuổi của ông đi cùng với những kỳ tích như người tổ chức thế trận giao thông liên hoàn, giăng lưới lửa trên đỉnh Trường Sơn, hệ thống "trận đồ bát quái" ở Trường Sơn... Ông cũng là người đề xuất xây dựng nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn vào năm 1974, khi chiến tranh còn chưa kết thúc.

Khu di tích ngày nay đã đi vào lịch sử và là biểu tượng của sức mạnh Việt Nam. Nơi đây là chốn hành hương hướng về cội nguồn của cán bộ và chiến sĩ bộ đội Trường Sơn anh hùng và là niềm tự hào của nhân dân cả nước tìm về mỗi năm.