Nâng tầm hàng hóa Việt Nam thông qua truy xuất nguồn gốc và minh bạch thông tin

Phát biểu khai mạc Hội nghị, ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Uỷ ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia cho biết, trong 5 năm qua, triển khai Đề án 100 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, hoạt động truy xuất nguồn gốc đã chuyển mình mạnh mẽ. Từ những bước đi ban đầu mang tính thí điểm, đến nay, hệ thống truy xuất nguồn gốc(TXNG) đã từng bước hình thành cơ sở hạ tầng dữ liệu thống nhất,  kết nối nhiều bộ ngành, lan tỏa tới các địa phương và doanh nghiệp trong cả nước.

Ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Uỷ ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia phát biểu khai mạc hội nghị sơ kết

Bước sang giai đoạn hội nhập sâu rộng, đặc biệt là khi các thị trường lớn như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản áp dụng các quy định mới về thiết kế sinh thái, hộ chiếu số sản phẩm, truy xuất nguồn gốc bắt buộc, Việt Nam càng cần khẳng định vị thế bằng các tiêu chuẩn tiên tiến, hệ thống dữ liệu tin cậy và năng lực kết nối chuỗi cung ứng mở – bền vững – số hóa. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội để hàng hóa Việt Nam bước nhanh hơn, vững vàng hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Định hướng nhiệm vụ giai đoạn 2026–2030, đặt mục tiêu đưa truy xuất nguồn gốc trở thành công cụ trọng yếu trong quản lý chất lượng, chuyển đổi số quốc gia và phát triển kinh tế tuần hoàn”.

Ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) cho biết, trong môi trường cạnh tranh ngày càng quyết liệt và đầy biến động, năng lực truy xuất nguồn gốc không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là thước đo phản ánh trình độ phát triển của một quốc gia. Việt Nam không thể đứng ngoài xu thế đó. Muốn nâng tầm giá trị hàng hóa, củng cố thương hiệu quốc gia và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế, cần phải xây dựng được một nền tảng quản trị hiện đại, số hóa, dữ liệu hóa và có khả năng kết nối xuyên biên giới.

Ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam

Do đó, Quyết định 100 của Thủ tướng Chính phủ là quyết sách có ý nghĩa chiến lược, tạo nền tảng để chúng ta xây dựng một hệ thống truy xuất nguồn gốc hiện đại – thống nhất – vận hành hiệu quả; thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số trong sản xuất, kinh doanh; đồng thời nâng cao niềm tin của người tiêu dùng trong và ngoài nước. Có thể nói, truy xuất nguồn gốc chính là “tấm hộ chiếu số” bảo chứng cho uy tín và chất lượng của hàng hóa Việt Nam khi tham gia vào các chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

Ông Bùi Bá Chính - Giám đốc Trung tâm Mã số mã vạch quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết; ngay sau khi Đề án 100 của Thủ tướng Chính phủ ban hành có hiệu lực, việc triển khai truy xuất nguồn gốc hàng hoá tại địa phương đã có nhiều chuyển biến tích cực.

Hiện toàn bộ 34 tỉnh/thành phố mới (sau khi sắp xếp từ 63 đơn vị hành chính cũ) đã xây dựng Kế hoạch thực hiện Đề án “Triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc” trên địa bàn tỉnh. 100% địa phương đã xác định nhóm sản phẩm chủ lực hoặc sản phẩm OCOP làm trọng tâm triển khai áp dụng truy xuất nguồn gốc (TXNG); trên 25.000 doanh nghiệp áp dụng hệ thống TXNG.

Ông Bùi Bá Chính - Giám đốc Trung tâm Mã số mã vạch quốc gia

Các địa phương đã triển khai nhiều hình thức hỗ trợ thiết thực, trong đó phổ biến nhất là cấp tem, mã QR, hỗ trợ chi phí áp dụng và hỗ trợ kỹ thuật. Tổng lượng tem, mã TXNG được cấp vượt 20 triệu tem, phản ánh quy mô hỗ trợ lớn và nhu cầu ứng dụng TXNG ngày càng tăng. Tại các địa phương có thế mạnh công nghiệp 7 và dịch vụ, sự hỗ trợ được triển khai ở quy mô lớn hơn. TP. Hà Nội đã hỗ trợ hơn 3.000 doanh nghiệp sản xuất, chế biến triển khai hệ thống TXNG, TP.HCM đã phối hợp, hỗ trợ với hơn 500 doanh nghiệp và hàng nghìn hợp tác xã, hộ kinh doanh triển khai TXNG trong các lĩnh vực nông sản, thực phẩm chế biến và dược phẩm.

Về tiêu chuẩn quốc gia, cho đến nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đã công bố 35 tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) về truy xuất nguồn gốc và mã truy vết, định danh sử dụng trong truy xuất nguồn gốc. Bao gồm các nhóm tiêu chuẩn về: mã truy vết, định danh; tiêu chuẩn quy định chung cho hệ thống truy xuất nguồn gốc; tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm thịt gia súc, gia cầm, sữa và các sản phẩm từ sữa, thủy sản… Các tiêu chuẩn này đã bao phủ hầu hết các nhóm sản phẩm chủ lực cũng như yêu cầu đối với hệ thống. Đây là bước tiến quan trọng trong việc xây dựng nền tảng kỹ thuật, giúp các địa phương triển khai thống nhất, đồng bộ.

Phát biểu định hướng cho việc triển khai Đề án 100 trên phạm vi cả nước, Lê Xuân Định, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ nhấn mạnh: Sau 5 năm triển khai, Đề án 100 đã chứng minh tính đúng đắn của một chủ trương lớn. 5 năm qua là hành trình nỗ lực không ngừng của các cơ quan quản lý, các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp, các chuyên gia và đội ngũ các nhà khoa học.

Từ chỗ truy xuất nguồn gốc còn là khái niệm tương đối mới mẻ, đến nay Việt Nam đã xây dựng được nền tảng chính sách, mô hình triển khai và hệ thống kết nối tương đối đồng bộ góp phần minh bạch thông tin sản phẩm và bảo vệ người tiêu dùng và nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hoá Việt Nam.

Ông Lê Xuân Định, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ phát biểu định hướng tại Hội nghị sơ kết

“Thế giới đang dịch chuyển rất nhanh, nhiều thị trường xuất khẩu lớn yêu cầu tiêu chuẩn bắt buộc về thông tin, về môi trường và tính bền vững. Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã đặt khoa học công nghệ đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số là một trong những đột phá chiến lược. Điều đó tạo ra cơ hội to lớn để chúng ta đưa truy xuất nguồn gốc trở thành xương sống của quản lý chất lượng, là động lực phát triển của hệ sinh thái sản xuất kinh doanh hiện đại” -ông Lê Xuân Định nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng Bộ khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định cũng nêu 5 điểm mấu chốt cần phải thực hiện trong thời gian tới.

Thứ nhất là phải xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc quốc gia đạt mức chuẩn hoá dữ liệu liên thông đa ngành, kết nối quốc tế, ứng dụng mạnh mẽ AI, Blockchain, IOT và tích hợp các nền tảng số quốc gia.

Thứ hai là phải đảm bảo mọi ngành hàng chủ lực từ nông nghiệp, công nghiệp, dược phẩm tới hàng tiêu dùng…đều phải đều phải áp dụng truy xuất nguồn gốc theo chuẩn quốc gia thống nhất.

Thứ ba là những định hướng này cần phải được triển khai nhanh hơn, quyết liệt hơn và đồng bộ hơn.

Thứ tư là trong thời gian tới Đề án 100 phải chuyển từ triển khai sang đột phá và chuyển từ thí điểm sang chuẩn hoá.

Thứ năm là cần phải chuyển từ kết nối kỹ thuật sang liên thông dữ liệu quốc gia. Nếu không có sự liên thông, không đảm bảo sự liên thông của dữ liệu lớn thì không thể kết nối với quốc tế. Do đó cần phải lan toả để tất cả các ngành hàng đều có cơ hội tham gia vào truy xuất sản phẩm hàng hoá. Đặc biệt phải kiến tạo được hệ thống truy xuất mà ở đó doanh nghiệp phải cảm thấy có lợi ích để họ tham gia vào.