Các nhóm giải pháp trọng tâm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026–2030

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, có hiệu lực từ ngày 1/7/2024, là dấu mốc quan trọng trong tiến trình hoàn thiện thể chế, khẳng định quan điểm của Đảng và Nhà nước về việc lấy người dân – người tiêu dùng làm trung tâm của phát triển. Luật đã mở ra một giai đoạn mới với nhiều quy định mang tính đột phá, tạo hành lang pháp lý đồng bộ hơn, rõ trách nhiệm hơn và thích ứng tốt hơn với những biến động của thị trường hiện đại.

Nhằm cụ thể hóa các chủ trương lớn đó, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 2724/QĐ-BCT về việc phê duyệt “Đề án Phát triển hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026–2030” với các nội dung chuyên sâu về hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực thực thi, hỗ trợ người tiêu dùng và phát huy vai trò xã hội hóa.

Đề án là cơ sở để cơ quan nhà nước tiếp tục triển khai các nhiệm vụ tại Nghị quyết số 82/NQ-CP của Chính phủ: Ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và trách nhiệm quản lý của Nhà nước đối với công tác bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, cũng như triển khai toàn diện Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023.

Mục tiêu xuyên suốt của Đề án là nâng cao hiệu quả toàn diện công tác bảo vệ người tiêu dùng tại Việt Nam, trên cơ sở thể chế đồng bộ, tổ chức thống nhất, công nghệ hiện đại và sự tham gia của toàn xã hội. Đề án cũng hướng tới mục tiêu xây dựng niềm tin thị trường và văn hóa tiêu dùng văn minh, nơi người tiêu dùng được bảo vệ – doanh nghiệp được khuyến khích kinh doanh có trách nhiệm – và cơ quan quản lý vận hành hiệu quả, minh bạch, hiện đại. Đề án đặt ra các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, thể hiện quyết tâm hiện đại hóa công tác bảo vệ người tiêu dùng như sau:

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế, chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước

Trọng tâm hàng đầu là xây dựng, hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách pháp luật đồng bộ, thống nhất, phù hợp với thực tiễn phát triển và hội nhập quốc tế. Các bộ, ngành, địa phương cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan, bảo đảm tính đồng bộ giữa Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 và các lĩnh vực liên quan như: thương mại điện tử, quảng cáo, cạnh tranh,...

Cùng với đó, cần cụ thể hóa các cơ chế phối hợp liên ngành, làm rõ trách nhiệm, quyền hạn của từng cơ quan quản lý nhà nước, nhất là giữa Bộ Công Thương – cơ quan đầu mối – và các Bộ, ngành, địa phương. Đề án cũng nhấn mạnh việc tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm minh các hành vi xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng, bảo đảm tính răn đe, minh bạch và công bằng của thị trường.

Thứ hai, phát triển hạ tầng công nghệ, cơ sở dữ liệu và đẩy mạnh chuyển đổi số

Một trong những điểm đột phá của Đề án là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại và chuyển đổi số trong toàn bộ hoạt động bảo vệ người tiêu dùng. Bộ Công Thương chủ trì xây dựng, quản lý và vận hành Cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo vệ người tiêu dùng, tích hợp với Hệ thống Tổng đài 1800.6838 và các nền tảng phản ánh, khiếu nại điện tử của các địa phương.

Hệ thống này được định hướng trở thành trung tâm kết nối, chia sẻ và phân tích dữ liệu tập trung, giúp nâng cao hiệu quả tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị của người tiêu dùngvà cảnh báo sớm rủi ro thị trường. Đồng thời, Đề án đặt mục tiêu phát triển cổng thông tin trực tuyến và nền tảng AI (chatbot) để tự động hỗ trợ tư vấn, phân loại và theo dõi phản ánh, góp phần tạo dựng một môi trường tương tác mở, minh bạch và thân thiện với người tiêu dùng.

Việc chuẩn hóa và liên thông dữ liệu giữa các Sở Công Thương, Hội bảo vệ người tiêu dùng và Bộ Công Thương sẽ hình thành mạng lưới số thống nhất, hỗ trợ giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động và phục vụ hoạch định chính sách theo thời gian thực.

Thứ ba, đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật và giáo dục người tiêu dùng

Bên cạnh thể chế và công nghệ, nhận thức của người tiêu dùng, doanh nghiệp và xã hội là nền tảng quan trọng để Đề án thành công. Các hoạt động truyền thông sẽ được triển khai đồng bộ, sáng tạo, đa nền tảng, tập trung vào các nhóm nội dung như: Quyền và nghĩa vụ của người tiêu dùng theo Luật năm 2023; Kỹ năng tiêu dùng thông minh, an toàn, có trách nhiệm; Cảnh báo sớm các hành vi gian lận, lừa đảo thương mại; Thúc đẩy tiêu dùng xanh, tiêu dùng bền vững và ủng hộ sản phẩm thân thiện môi trường.

Các nhóm giải pháp trọng tâm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026–2030 (Ảnh minh họa)

Bộ Công Thương phối hợp cùng các Bộ, ngành, địa phương, tổ chức xã hội và cơ quan báo chí duy trì các chuyên trang, chuyên mục tuyên truyền thường xuyên, đồng thời tổ chức các sự kiện, cuộc thi, chiến dịch truyền thông quy mô lớn gắn với Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam (15/3 hằng năm). Mục tiêu là hình thành văn hóa tiêu dùng mới, trong đó người tiêu dùng hiểu quyền – thực hiện nghĩa vụ – và chủ động tham gia giám sát, góp phần xây dựng thị trường minh bạch và trách nhiệm.

Thứ tư, nâng cao năng lực đội ngũ thực thi và phát huy vai trò của các tổ chức xã hội tham gia bảo vệ người tiêu dùng

Đề án nhấn mạnh việc tiếp tục đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ thực thi ở cả Trung ương và địa phương, đặc biệt là kỹ năng tiếp nhận, xử lý phản ánh, ứng dụng công nghệ thông tin và giao tiếp với người tiêu dùng. Đồng thời, phát huy vai trò của các tổ chức xã hội, đặc biệt là các Hội bảo vệ người tiêu dùng trong công tác tư vấn, hòa giải, giám sát và tuyên truyền. Các tổ chức này cần được hỗ trợ về kinh phí, cơ chế phối hợp và năng lực truyền thông để thực sự phát huy vai trò của tổ chức xã hội trong việc bảo vệ người tiêu dùng tại cơ sở.

Thứ năm, tăng cường hợp tác quốc tế và huy động nguồn lực

Đối với hoạt động hợp tác quốc về bảo vệ người tiêu dùng, Bộ Công Thương sẽ mở rộng hợp tác song phương và đa phương, tham gia các mạng lưới khu vực ASEAN, APEC, OECD…, trao đổi thông tin, kinh nghiệm và xây dựng cơ chế phối hợp trong xử lý tranh chấp xuyên biên giới – đặc biệt trong lĩnh vực thương mại điện tử.

Với năm nhóm nhiệm vụ trọng tâm nêu trên, Đề án không chỉ nhằm hoàn thiện hệ thống bảo vệ người tiêu dùng, mà còn là bước đi chiến lược trong tiến trình chuyển đổi mô hình quản lý, xây dựng niềm tin thị trường và phát triển nền kinh tế Việt Nam hiện đại, minh bạch, lấy con người làm trung tâm.