Rô bốt cho môi trường công nghiệp là những thiết bị tự động hoặc bán tự động được lập trình để thực hiện các thao tác trong dây chuyền sản xuất, thay thế hoặc hỗ trợ con người trong các công việc lặp đi lặp lại, nặng nhọc, hoặc đòi hỏi độ chính xác cao.
Các rô bốt này thường hoạt động trong môi trường công nghiệp như nhà máy, khu chế xuất, dây chuyền lắp ráp, hàn, sơn, đóng gói, vận chuyển vật liệu…Chúng được thiết kế có khả năng chịu được nhiệt độ, độ rung, bụi bẩn, tiếng ồn và các yếu tố khắc nghiệt khác đặc trưng của sản xuất công nghiệp. Do đó, việc tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia giúp rô bốt công nghiệp hoạt động hiệu quả, an toàn và tương thích với các thiết bị trong cùng dây chuyền.
Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 13230:2025 Rô bốt cho môi trường công nghiệp tương đương với ISO 11593:2022 do Bộ Khoa học và Công nghệ vừa công bố. Đây là bước tiến quan trọng nhằm thống nhất ngôn ngữ kỹ thuật và tạo hành lang chuẩn hóa trong lĩnh vực rô bốt công nghiệp tại Việt Nam. TCVN 13230:2025 thay thế hoàn toàn phiên bản 2020, cập nhật và mở rộng nhiều khái niệm kỹ thuật phù hợp với công nghệ tự động hóa hiện đại.
Việc công bố TCVN 13230:2025 không chỉ là bước tiến về kỹ thuật mà còn là nền tảng cho phát triển bền vững ngành rô bốt. Ảnh minh họa
Tiêu chuẩn này định nghĩa các thuật ngữ và khái niệm liên quan đến hệ thống đổi khâu tác động cuối được sử dụng trong rô bốt công nghiệp theo tiêu chuẩn an toàn TCVN 13229-2 (ISO 10218-2). Mục tiêu của tiêu chuẩn là thống nhất cách hiểu, giúp nhà sản xuất, đơn vị tích hợp, nhà nghiên cứu và cơ quan quản lý áp dụng đồng bộ trong thiết kế, chế tạo và kiểm định rô bốt.
Trong đó, nhiều thuật ngữ chủ chốt được chuẩn hóa như: hệ thống thay đổi tự động khâu tác động cuối (bộ phận cho phép thay đổi dụng cụ hoặc cơ cấu tác động cuối của rô bốt một cách tự động), bộ phận gắn trên rô bốt và bộ phận gắn trên dụng cụ, là hai thành phần cơ bản giúp quá trình lắp ghép và tách dụng cụ được diễn ra nhanh chóng, chính xác. Các hành động như lắp, tháo, khóa, mở khóa cũng được mô tả chi tiết, tạo nền tảng cho thiết kế và vận hành an toàn. Tiêu chuẩn còn quy định rõ về định tuyến cáp, kích thước mặt-tới-mặt, cùng các thông số đo lường hiệu năng như thời gian khóa, thời gian thay đổi, thời gian vận chuyển, nhằm đánh giá chính xác độ linh hoạt của hệ thống.
Việc chuẩn hóa từ vựng mang lại nhiều lợi ích thực tế cho ngành công nghiệp chế tạo. Trước hết, nó giúp tăng cường khả năng giao tiếp kỹ thuật giữa các bên liên quan từ nhà sản xuất thiết bị, nhà tích hợp, đến các cơ quan quản lý. Khi cùng sử dụng chung một ngôn ngữ kỹ thuật, quá trình thiết kế, sản xuất và bảo trì hệ thống rô bốt sẽ minh bạch, giảm nhầm lẫn và sai sót. Bên cạnh đó, tiêu chuẩn giúp nâng cao chất lượng thiết kế và tích hợp hệ thống, khi các thông số kỹ thuật như kích thước lắp ghép hay định tuyến cáp được quy định thống nhất, cho phép dự đoán trước sai số và đảm bảo tính tương thích giữa các bộ phận.
Đặc biệt, trong bối cảnh công nghiệp hóa và chuyển đổi số mạnh mẽ, việc áp dụng tiêu chuẩn này sẽ góp phần thúc đẩy phát triển chuỗi cung ứng nội địa và hội nhập quốc tế. Khi hệ thống rô bốt tại Việt Nam sử dụng thuật ngữ và thông số tương thích ISO, việc hợp tác với các đối tác quốc tế, tiếp nhận công nghệ tiên tiến hay xuất khẩu thiết bị sẽ thuận lợi và minh bạch hơn.
So với phiên bản cũ, TCVN 13230:2025 cập nhật toàn diện từ nội dung đến cách trình bày. Phiên bản này bổ sung nhiều khái niệm mới, đặc biệt là “định tuyến cáp” – một yếu tố thiết yếu trong môi trường sản xuất tự động, nơi rô bốt cần thao tác liên tục với nhiều dụng cụ khác nhau. Các thuật ngữ được điều chỉnh chính xác hơn, đảm bảo tính thống nhất với tiêu chuẩn an toàn ISO 10218-2 và tiêu chuẩn hiệu năng ISO 9283.
Dù đã được ban hành, việc áp dụng TCVN 13230:2025 vào thực tiễn sản xuất vẫn còn là thách thức. Nhiều doanh nghiệp trong nước chưa quen với việc sử dụng tiêu chuẩn kỹ thuật quốc tế, dẫn đến thiếu nhất quán trong thiết kế và tài liệu kỹ thuật. Để khắc phục, các doanh nghiệp cần chủ động nghiên cứu, mua và tham khảo bản tiêu chuẩn đầy đủ thông qua Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng , đồng thời tổ chức đào tạo nội bộ để đội ngũ kỹ sư và kỹ thuật viên hiểu và áp dụng đúng các thuật ngữ. Cơ quan quản lý và hiệp hội ngành rô bốt cũng cần tăng cường phổ biến, hướng dẫn áp dụng tiêu chuẩn, khuyến khích doanh nghiệp thực hiện chứng nhận tương thích nhằm tạo lợi thế trong chuỗi cung ứng.
Việc công bố TCVN 13230:2025 không chỉ là bước tiến về kỹ thuật mà còn là nền tảng cho phát triển bền vững ngành rô bốt Việt Nam. Chuẩn hóa từ vựng và định nghĩa kỹ thuật sẽ giúp giảm chi phí thiết kế, nâng cao năng lực chế tạo, đồng thời mở đường cho việc chuyển giao công nghệ và phát triển tự động hóa thông minh. Trong xu thế công nghiệp 4.0, tiêu chuẩn này chính là “ngôn ngữ chung” giúp rô bốt Việt Nam hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu.