Tiêu chuẩn hóa: Chìa khóa kết nối chất lượng và phát triển xanh

Phát triển xanh đang trở thành xu hướng tất yếu trong chiến lược tăng trưởng của các quốc gia, trong đó tiêu chuẩn đóng vai trò như một công cụ kỹ thuật cốt lõi giúp định hướng, đo lường và đảm bảo tính bền vững của các hoạt động sản xuất, thương mại và tiêu dùng.

Phát triển xanh – xu thế tất yếu của thời đại

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, phát triển xanh đã trở thành xu thế không thể đảo ngược trên toàn cầu. Các quốc gia đều hướng tới mô hình tăng trưởng dựa trên hiệu quả sử dụng tài nguyên, giảm phát thải khí nhà kính, và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Tại Việt Nam, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030 đã xác định rõ: phát triển xanh không chỉ là yêu cầu bảo vệ môi trường, mà còn là động lực đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Để hiện thực hóa mục tiêu đó, một trong những công cụ then chốt chính là hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật – nền tảng bảo đảm cho quá trình sản xuất, thương mại và tiêu dùng diễn ra bền vững, hiệu quả và có trách nhiệm với môi trường.

Tiêu chuẩn – nền tảng của sản xuất xanh

Trong tiến trình phát triển đất nước theo hướng bền vững, tiêu chuẩn hóa đang trở thành một công cụ kỹ thuật không thể thiếu, góp phần hiện thực hóa các chính sách về tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn và chuyển đổi năng lượng. Nếu coi thể chế là khung khổ pháp lý của phát triển, thì tiêu chuẩn chính là “ngôn ngữ chung” để kết nối giữa nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng khoa học công nghệ.

Những năm gần đây, hoạt động tiêu chuẩn hóa của Việt Nam được định hướng gắn chặt với các mục tiêu quốc gia về bảo vệ môi trường, giảm phát thải khí nhà kính và ứng phó biến đổi khí hậu. Các tiêu chuẩn Việt Nam không chỉ là những quy định kỹ thuật khô khan, mà còn là công cụ để cụ thể hóa các chính sách về phát triển bền vững, hướng dẫn doanh nghiệp chuyển đổi sản xuất, tiêu dùng và thương mại theo hướng xanh, minh bạch và hiệu quả.

Tiêu chuẩn hóa: Chìa khóa kết nối chất lượng và phát triển xanh

Tiêu chuẩn tạo ra bộ tiêu chí đo lường và đánh giá, giúp định hướng sản xuất, thương mại hóa sản phẩm xanh, thúc đẩy đổi mới công nghệ và sản xuất sạch hơn. Thông qua đó, doanh nghiệp có cơ sở để tiếp cận các cơ chế thị trường mới như tín chỉ carbon, dán nhãn sinh thái, hay đánh giá ESG..., những yếu tố ngày càng quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Hiện nay, hệ thống tiêu chuẩn Việt Nam đạt hơn 14.200 tiêu chuẩn, trong đó trên 400 tiêu chuẩn liên quan trực tiếp đến tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Tỷ lệ hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế đạt khoảng 65%, phản ánh nỗ lực mạnh mẽ trong hội nhập và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Các lĩnh vực ưu tiên gồm quản lý môi trường, năng lượng tái tạo, nông nghiệp hữu cơ, kinh tế tuần hoàn, đô thị thông minh và giao thông xanh.

Trong nhóm tiêu chuẩn môi trường và khí nhà kính, Việt Nam đã ban hành hàng chục tiêu chuẩn Việt Nam dựa trên bộ ISO 14000 và ISO 14064, giúp doanh nghiệp thiết lập hệ thống quản lý môi trường, kiểm kê phát thải và xây dựng báo cáo bền vững. Đây cũng là nền tảng kỹ thuật cho việc hình thành thị trường carbon trong nước - một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Chiến lược Tăng trưởng xanh.

Lĩnh vực năng lượng đang được tiêu chuẩn hóa mạnh mẽ với hơn 40 tiêu chuẩn Việt Nam về sử dụng năng lượng hiệu quả, trong đó có 37 tiêu chuẩn Việt Nam quy định hiệu suất năng lượng cho hầu hết các loại thiết bị gia dụng, thương mại và công nghiệp. Các tiêu chuẩn này được xây dựng trên cơ sở tham khảo tài liệu quốc tế, kết hợp thử nghiệm và khảo sát thực tế hoạt động của doanh nghiệp tại Việt Nam. Cùng với bộ tiêu chuẩn tiêu chuẩn Việt Nam ISO 50001 và các tiêu chuẩn liên quan, hệ thống tiêu chuẩn Việt Nam đã góp phần định hình khung quản lý năng lượng trong công nghiệp, thúc đẩy đổi mới công nghệ, nâng cao hiệu suất và tiết kiệm tài nguyên năng lượng.

Cùng với đó, năng lượng tái tạo cũng là lĩnh vực được chuẩn hóa sâu rộng, với 34 tiêu chuẩn Việt Nam về điện gió, 40 tiêu chuẩn Việt Nam về điện mặt trời, 18 tiêu chuẩn Việt Nam về pin lưu trữ và 7 tiêu chuẩn Việt Nam về pin nhiên liệu. Các tiêu chuẩn này được hài hòa với bộ IEC 61400 và IEC 62933, cung cấp khung kỹ thuật cho đánh giá an toàn, thử nghiệm, vận hành và kết nối lưới điện. Hệ thống tiêu chuẩn này không chỉ bảo đảm tính đồng bộ và an toàn cho hạ tầng năng lượng tái tạo, mà còn góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng, giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và mở rộng ứng dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng trong sản xuất - tiêu dùng.

Không chỉ dừng ở lĩnh vực công nghiệp, tiêu chuẩn còn lan tỏa mạnh mẽ vào nông nghiệp và tiêu dùng. Hệ thống tiêu chuẩn Việt Nam về nông nghiệp hữu cơ, VietGAP và truy xuất nguồn gốc giúp người sản xuất nâng cao giá trị nông sản, đồng thời đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường quốc tế. Các tiêu chuẩn về thiết kế bao bì xanh, ghi nhãn môi trường hay tái chế chất thải cũng góp phần hình thành mô hình kinh tế tuần hoàn, giảm thiểu rác thải nhựa và khuyến khích tiêu dùng bền vững.

Một điểm nhấn khác là nhóm tiêu chuẩn về đô thị thông minh. Đến nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đã công bố 32 tiêu chuẩn Việt Nam, trong đó nhiều tiêu chuẩn tương đương với bộ ISO 37100 - 37125, làm cơ sở đánh giá và quy hoạch phát triển đô thị xanh, thông minh, thích ứng biến đổi khí hậu. Tương tự, nhóm tiêu chuẩn về xe điện, pin lưu trữ và thiết bị sạc (ISO 6469, ISO 15118...) giúp bảo đảm an toàn và đồng bộ hạ tầng giao thông xanh.

Trong khi đó, lĩnh vực hydro và nhiên liệu xanh mới đang được Việt Nam nghiên cứu hài hòa với các bộ tiêu chuẩn quốc tế của ISO/TC197 và IEC TC105. Dù còn mới mẻ, nhưng đây sẽ là nền tảng quan trọng cho phát triển năng lượng sạch và nền kinh tế carbon thấp trong tương lai.

Tiêu chuẩn là công cụ kỹ thuật nền tảng giúp đo lường, định hướng và đảm bảo cho quá trình phát triển xanh diễn ra bền vững và hiệu quả. Tại Việt Nam, việc xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn xanh không chỉ góp phần thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, mà còn giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế toàn cầu hóa.

Trong giai đoạn tới, tiêu chuẩn cần được xem như động lực chiến lược để kết nối khoa học công nghệ, quản trị doanh nghiệp và chính sách công, hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn và trung hòa carbon.