Tiêu chuẩn RoHS, REACH và TCVN 14462:2025 - Kiểm soát chất gây hại từ sản phẩm điện tử

Trong xu hướng hội nhập toàn cầu và phát triển bền vững, các tiêu chuẩn quốc tế RoHS, REACH của Liên minh châu Âu cùng với tiêu chuẩn quốc gia TCVN 14462:2025 ngày càng giữ vai trò then chốt trong ngành sản xuất và xuất khẩu sản phẩm điện tử tại Việt Nam. Những quy định này tập trung kiểm soát nghiêm ngặt các chất gây hại trong linh kiện và thiết bị điện tử, nhằm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng cũng như môi trường sống. Việc tuân thủ đồng bộ các tiêu chuẩn không chỉ nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn mở rộng cơ hội xuất khẩu vào những thị trường khó tính, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững và thân thiện môi trường của ngành công nghiệp điện tử Việt Nam.

Đặc biệt, trong bối cảnh tiêu dùng xanh và yêu cầu khắt khe về an toàn hóa chất ngày càng phổ biến, việc đáp ứng các tiêu chuẩn này không chỉ là điều kiện bắt buộc đối với hàng hóa xuất khẩu mà còn trở thành thước đo uy tín, chất lượng sản phẩm trên thị trường nội địa. Tại Việt Nam, các doanh nghiệp vừa phải đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế vừa tuân thủ quy chuẩn quốc gia, tạo nền tảng vững chắc để mở rộng hoạt động kinh doanh toàn cầu.

Trước hết phải nhắc tới hai tiêu chuẩn quốc tế đã và đang dẫn dắt xu hướng toàn cầu: RoHS và REACH. RoHS (Restriction of Hazardous Substances) đặt ra mục tiêu hạn chế các chất nguy hại như chì, thủy ngân, cadmium, crom hóa trị sáu, và các hợp chất brom trong thiết bị điện – điện tử.

Các sản phẩm thiết bị điện- điện tử nên đáp ứng các yêu cầu theo tiêu chuẩn nhằm kiểm soát các chất gây hại, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Ảnh minh họa

Từ khi ra mắt năm 2006 đến khi được cập nhật với các bản RoHS 2 và RoHS 3 mở rộng thêm nhóm phthalate như DEHP, BBP, DBP và DIBP, tiêu chuẩn này đã trở thành thước đo bắt buộc nếu một thiết bị muốn lưu hành tại thị trường châu Âu hoặc hợp tác với doanh nghiệp quốc tế. Mức giới hạn thường là 0,1% khối lượng với đa số chất, riêng cadmium chỉ 0,01%.

Trong khi đó, REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) có hiệu lực từ năm 2007 mang phạm vi rộng hơn, không chỉ dành cho thiết bị điện – điện tử mà bao trùm toàn bộ hóa chất và sản phẩm chứa hóa chất. Tất cả nguyên liệu như sơn, nhựa, kim loại, vải vóc, thép không gỉ… đều nằm trong tầm giám sát. Doanh nghiệp phải đăng ký hóa chất, đánh giá rủi ro, và nếu chất đó nằm trong danh mục SVHC (Substances of Very High Concern) – tức là có nguy cơ cao với sức khỏe hoặc môi trường thì việc sử dụng sẽ bị hạn chế hoặc cần cấp phép đặc biệt.

Với doanh nghiệp Việt Nam, hai tiêu chuẩn quốc tế này chính là cánh cửa vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhưng song song với đó, để quản lý hiệu quả và hỗ trợ doanh nghiệp trong nước, Việt Nam cũng phát triển hệ thống tiêu chuẩn quốc gia. Mới đây, TCVN 14462:2025 với tên gọi “Tài liệu kỹ thuật để đánh giá các sản phẩm điện và điện tử liên quan đến việc hạn chế các chất nguy hại” đã được công bố. Tiêu chuẩn này mở rộng phạm vi đánh giá từ thiết bị gia dụng, linh kiện điện tử cho tới module và bộ phận kèm theo, nhằm xác định xem sản phẩm có chứa các chất bị hạn chế hay vượt mức cho phép hay chưa.

TCVN 14462:2025 là cầu nối giữa tiêu chuẩn quốc tế và thực tiễn sản xuất – quản lý trong nước. Doanh nghiệp Việt khi tuân thủ RoHS và REACH sẽ không chỉ đáp ứng yêu cầu xuất khẩu mà còn phù hợp với quy chuẩn nội địa, từ đó giảm rủi ro bị trả lại, bị thu hồi hoặc bị loại khỏi chuỗi cung ứng. Ngược lại, sản phẩm sản xuất theo tiêu chuẩn quốc gia tốt cũng giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín và mở rộng cơ hội xuất khẩu.

Từ góc người tiêu dùng cũng rất quan trọng, lựa chọn sản phẩm có nhãn “RoHS compliant” hoặc có cam kết tuân thủ REACH đồng nghĩa với việc sản phẩm đã được kiểm soát hóa chất tốt hơn và thân thiện với môi trường. Khi cộng thêm việc sản phẩm đáp ứng TCVN thì người mua có thể yên tâm hơn về chất lượng và an toàn.

Tuy nhiên, thực tế vẫn còn thách thức. Nhiều sản phẩm kim loại, thiết bị điện tử giá rẻ, hàng tiêu dùng không rõ nguồn gốc vẫn tiềm ẩn nguy cơ chứa hóa chất vượt ngưỡng hoặc không tuân tiêu chuẩn quốc tế – quốc gia. Vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo doanh nghiệp nên chủ động cập nhật danh mục các chất bị hạn chế trong RoHS và REACH, xây dựng quy trình thử nghiệm nguyên liệu đầu vào, lưu hồ sơ kiểm định. Người tiêu dùng nên chọn sản phẩm từ thương hiệu uy tín, yêu cầu thông tin chứng nhận rõ ràng và cảnh giác với hàng giá rẻ không rõ nguồn gốc.