Vị danh tướng trí dũng song toàn phò tá 4 đời vua Lê, 70 tuổi vẫn khiến quân giặc ‘khiếp hồn bạt vía’

Hội thề Lũng Nhai nuôi chí lớn

Đinh Liệt (1400-1471) là một trong những danh tướng công thần khai quốc nhà Lê sơ trong lịch sử Việt Nam. Ông là người Lam Sơn, huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa, là em ruột của danh tướng Đinh Lễ, cháu gọi vua Lê Thái Tổ bằng cậu. Theo gia phả dòng họ Đinh ở Thái Bình thì ông là hậu duệ của Nam Việt Vương Đinh Liễn (con trai Đinh Tiên Hoàng).

Lớn lên trong cảnh Giang Sơn bị quân Minh giày xéo, dân chúng cực khổ lầm than, Đinh Liệt sớm thể hiện là người có chí lớn. Năm 1416, khi Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa ở Lam Sơn, ông cùng anh trai mình là Đinh Lễ hăng hái tham gia nghĩa quân và là 1 trong 18 người tham gia hội thề Lũng Nhai, trụ cột của nghĩa quân Lam Sơn.

Thuở ban đầu khi tham gia nghĩa quân Lam Sơn, Đinh Liệt sớm thể hiện sự thông minh, gan dạ nên được cử làm cận vệ cho chủ tướng Lê Lợi. Ròng rã 10 năm theo nghĩa quân Lam Sơn kháng chiến chống quân Minh, ông đã tỏ rõ lòng trung thành tuyệt đối của mình với Bình Định Vương, gian nan không ngại trí, thất bại chẳng sờn lòng, càng chiến đấu, tài năng quân sự của ông càng nảy nở. Ông nổi bật lên bởi hai trận đánh lớn là trận Khả Lưu và trận Chi Lăng - Xương Giang.

Khai quốc công thần lập công lớn

Năm 1424, quân Lam Sơn tiến xuống phía Nam, nhanh chóng chiếm thành Trà Lân rồi tiến vào chuẩn bị vây đánh thành Nghệ An thì bị quân thủy bộ nhà Minh kéo đến phản công, Đinh Lễ được lệnh dẫn quân mai phục ở vùng đất hiểm Khả Lưu.

Hỗ trợ cho anh mình, Đinh Liệt đưa hơn một nghìn quân, bí mật luồn xuống Đỗ Gia (thuộc Hương Sơn, Hà Tĩnh) rồi từ đó vòng lên đánh tập hậu vào quân Minh. Quả nhiên, quân Minh đến Khả Lưu thì bị rơi vào ổ mai phục của Đinh Lễ, chưa biết xoay xở thế nào thì bị quân của tướng Đinh Liệt đánh ồ ạt từ phía sau lên, giặc Minh đại bại.

Sau đó Đinh Liệt lập công lớn khi cùng nghĩa quân Lam Sơn đánh chiếm Tùng Lĩnh, Linh Cảm rồi chiếm toàn châu Trà Lân (thuộc Nghệ An). Quân Minh thua trận phải rút vào thành cố thủ.

Cuối năm 1427, Tổng binh Liễu Thăng cùng nhiều tướng giỏi của nhà Minh cầm đầu viện binh hùng hậu gồm một trăm nghìn quân sang tiếp viện cho Vương Thông, đang bị quân ta vây chặt ở Đông Quan. Quân Lam Sơn quyết định đánh trận quyết chiến với giặc tại hai địa điểm quan trọng nhất là Chi Lăng và Xương Giang. Lê Lợi đã cử các tướng Đinh Liệt, Lê Sát, Lê Vấn, Lưu Nhân Chú đem mười nghìn quân bí mật ém quân mai phục địch ở vùng Chi Lăng hiểm trở thuộc Lạng Sơn để trực tiếp đánh những trận đầu tiên với đạo viện binh của giặc.

Đội quân do Đinh Liệt chỉ huy đã góp công lớn trong trận tập kích tại núi Mã Yên, hạ gục Liễu Thăng ngay tại trận. Thắng lợi vang dội của trận tập kích này đã khích lệ mạnh mẽ tinh thần chiến đấu của tướng sĩ Lam Sơn, tạo ra sức mạnh tinh thần to lớn cho những trận đánh quan trọng sau đó.

Công thần thời bình

Suốt 10 năm theo nghĩa quân Lam Sơn, Đinh Liệt vào sinh ra tử, nằm gai nếm mật. Đến khi quân Lam Sơn thắng thế, ông đều lập công lớn. Sau khi lên ngôi, Lê Lợi phong cho Đinh Liệt làm Thứ thủ (Phó chỉ huy) đội quân tinh nhuệ Thiết Đột, ông được xếp vào hạng cao nhất trong số các khai quốc công thần từng có mặt ở Hội thề Lũng Nhai. Một năm sau (năm 1429), khi khắc biển công thần, ông được phong làm Đình Thượng hầu. Sau đó, ông được gia hàm Nhập nội Tư mã, được tham dự triều chính.

Ông làm quan trụ cột qua bốn đời vua Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông và Lê Thánh Tông. Đinh Liệt cũng là người có uy tín trong triều chính và được các vua tin tưởng giao phó nhiều việc quan trọng.

Năm 1444 dưới thời vua Lê Nhân Tông, ông bị vu oan. Thái hậu Nguyễn Thị Anh lúc này đang nhiếp chính sai giam cả nhà ông dưới hầm, suốt 4 năm sau mới được thả ra. Năm 1459, Lạng Sơn Vương Lê Nghi Dân lên ngôi vua thay thế vua Lê Nhân Tông.

Năm 1460, Đinh Liệt lúc này đang giữ chức Khai phủ nghi đồng tam ty Thái phó bình chương quân quốc trọng sự Á quận hầu cùng với các tướng Nguyễn Xí, Lê Lăng, Lê Niệm lật đổ Nghi Dân, rồi đưa hoàng tử Lê Tư Thành lên ngôi, tức vua Lê Thánh Tông. Từ đây triều chính nhà Lê mới ổn định, Lê Thánh Tông thể hiện là một vị vua anh minh, đưa Đại Việt phát triển thịnh vượng.

Năm 1465, Nguyễn Xí mất, Đinh Liệt trở thành lão tướng duy nhất còn lại trong triều, ông giữ chức Tể tướng, gánh vác nhiều việc lớn cho giang sơn xã tắc.

Phụng sự đến giây phút cuối cùng

Năm 1470, vua Chiêm đem quân tiến đánh Đại Việt. Quân Chiêm gồm cả thủy binh, bộ binh, kỵ binh và tượng binh đánh úp Châu Hóa. Phạm Văn Hiến không thể chống được, bèn cho cả quân và dân vào trong thành, rồi cấp báo về triều.

Nhận được tin báo, vua Lê Thánh Tông chuẩn bị gấp tiến đánh Chiêm Thành. Đinh Liệt dù đã 70 tuổi vẫn làm Chinh Lỗ tướng quân, chỉ huy đội quân tiên phong cùng với Lê Niệm đánh chiếm kinh thành Đồ Bàn, bắt vua Chiêm về trị tội.

Năm 1471, Đinh Liệt thắng trận về đến nhà thì bệnh nặng và mất, được truy phong là Trung Mục vương. Vua Lê Thánh Tông cũng ban tặng cho ông 8 chữ vàng: “Tứ đại kỳ công, vĩnh thùy bất hủ”. Con cháu Đinh Liệt sau tiếp tục nối đời làm quan cho nhà Hậu Lê và thời Lê - Trịnh, vì thế người xưa khen dòng họ Đinh Liệt là “hổ phụ sinh hổ tử”.