'Thần đồng' Toán học Việt Nam 17 tuổi giành HCV Olympic Toán quốc tế, được tuyển thẳng vào khoa Toán - Cơ ĐH Tổng hợp quốc gia Moskva, là Giáo sư hàng đầu tại Viện Công nghệ Mỹ

Lê Tự Quốc Thắng, một cái tên nổi bật trong cộng đồng Toán học quốc tế, sinh năm 1965 tại Huế, trong một gia đình có truyền thống về Toán học. Cha ông, Lê Tự Hỷ, từng là giảng viên khoa Toán tại Đại học Huế, và mẹ ông, Đinh Thị Quý Hương, là giáo viên dạy Toán cấp 3. Anh trai của ông, Lê Tự Quốc Hùng, là giảng viên khoa Toán - Tin tại trường Đại học Wroclaw, Ba Lan. Với một nền tảng gia đình như vậy, không ngạc nhiên khi Lê Tự Quốc Thắng sớm bộc lộ niềm đam mê và tài năng đặc biệt với Toán học.

Lê Tự Quốc Thắng từng là học sinh của trường Trung học phổ thông chuyên Lê Hồng Phong, thành phố Hồ Chí Minh, nơi ông đã có những năm tháng học tập đầy nhiệt huyết và thành công. Năm 1982, ở tuổi 17, Lê Tự Quốc Thắng đạt Huy chương Vàng Olympic Toán quốc tế (IMO) với số điểm tuyệt đối 42/42.

Trước đó một năm, dù Việt Nam không tham dự IMO, Thắng đã dẫn đầu trong cuộc thi bồi dưỡng học sinh giỏi quốc gia tổ chức tại Huế. Thành tích xuất sắc này đã mở ra cơ hội để ông được tuyển thẳng vào khoa Toán - Cơ của Đại học Tổng hợp quốc gia Moskva mang tên Lomonosov (MGU), một trong những trung tâm toán học hàng đầu thế giới.

Tại MGU, Thắng thể hiện khả năng vượt trội, nghiên cứu và học hỏi các lĩnh vực như topo, giải tích hàm và hình học vi phân ngay từ năm nhất. Ông đã hai lần đoạt giải nghiên cứu khoa học của trường trong suốt 8 năm học ở Liên Xô. Sau khi tốt nghiệp loại xuất sắc và bảo vệ tiến sĩ chuyên ngành toán hình học topo vào năm 1991, ông bắt đầu công tác tại Viện Toán học Steklov, Nga từ năm 1992.

Sự nghiệp quốc tế của Lê Tự Quốc Thắng bao gồm nhiều năm công tác tại các viện và đại học danh tiếng như Viện Toán học Max-Planck (Đức), Viện Vật lý lý thuyết Trieste (Italy), Đại học Tokyo (Nhật Bản), và Viện nghiên cứu khoa học Toán (Berkeley, California, Mỹ). Từ năm 1999 đến 2003, ông giữ chức vụ phó giáo sư tại Đại học Buffalo (Mỹ). Năm 2004, ông gia nhập Học viện Công nghệ Georgia, một trong năm trường mạnh nhất nước Mỹ về các ngành kỹ thuật, với chuyên ngành topo vi phân, đa tạp chiều thấp và quasi-crystals.

Lê Tự Quốc Thắng còn nổi bật với các thành tựu đáng chú ý khác như phát minh bất biến lượng tử Le - Murakami - Ohtsuki vào năm 1995 cùng hai nhà khoa học người Nhật, và là thành viên của hội đồng tác giả cuốn Encyclopedia of Mathematical Physics. Ông được coi là một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về topo vi phân, đa tạp 3 chiều, lý thuyết nút và quasicrystal.

Dù đang làm việc ở nước ngoài, Lê Tự Quốc Thắng luôn hướng về quê hương Việt Nam. Ông từng cùng các đồng nghiệp đã đóng góp kinh phí riêng để tham gia Ban giám khảo kỳ thi Olympic Toán quốc tế lần thứ 48 tổ chức tại Việt Nam, giúp nâng cao chất lượng chuyên môn của cuộc thi. Ông cũng thường xuyên về nước để tổ chức hội nghị giảng bài nhằm cải thiện chất lượng đào tạo và nghiên cứu toán học tại Việt Nam.

Ngoài toán học, Lê Tự Quốc Thắng còn có nhiều sở thích như du lịch, chụp ảnh, chơi thể thao, và đàn guitar classic. Trong thập kỷ 80, ông cũng từng là kỷ lục gia Việt Nam về trò xoay Rubik.

Giáo sư Lê Tự Quốc Thắng là minh chứng sống động cho sự kết hợp giữa tài năng, đam mê và cống hiến không ngừng nghỉ. Từ một học sinh xuất sắc tại trường Trung học phổ thông chuyên Lê Hồng Phong, ông đã trở thành một nhà khoa học quốc tế, góp phần quan trọng vào sự phát triển của Toán học và giáo dục trên toàn cầu. Những thành tựu và đóng góp của ông sẽ mãi là nguồn cảm hứng cho các thế hệ học sinh, sinh viên và nhà khoa học trẻ Việt Nam.

*Tổng hợp