Nhà tình báo bí ẩn nhất Việt Nam với những điệp vụ siêu hạng: 24 năm liều mình giữa sào huyệt địch, là người thầy, cố vấn đắc lực của tướng Nguyễn Chí Vịnh

Cán bộ tình báo Đặng Trần Đức vì nhiệm vụ cách mạng mà phải đóng kịch "bỏ rơi" người vợ hiền và 2 đứa con yêu thương ngoài Bắc. Đã vậy ông còn phải mang danh "phản bội Tổ quốc" di cư vào Nam theo địch cùng người vợ kế...

Vậy ông Đặng Trần Đức (1922-2004) là ai?

Đặng Trần Đức (bí danh: Ba Quốc) quê ở Thanh Trì (Hà Nội), nhập ngũ tháng 5/1949. Tham gia cách mạng từ ngày đầu giành chính quyền ở Hà Nội năm 1945, ông lần lượt giữ các chức vụ: Chủ tịch UBND cách mạng lâm thời xã Thanh Trì, rồi công an huyện Thanh Trì. Năm 1950, theo yêu cầu của Đảng và cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta, ông được tổ chức bố trí vào hoạt động trong hàng ngũ địch.

"Ông là một trong những nhà tình báo siêu hạng của đất nước ta. Ông là một vị tướng có công lao đặc biệt xuất sắc. Cuộc đời ông là một chuỗi dài những chuyện hào hùng, gay cấn trong suốt ba cuộc chiến tranh vì độc lập tự do của đất nước: chống Pháp, chống Mỹ, bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc". (Trích lời dẫn trong cuốn sách "Ông tướng tình báo bí ẩn và những điệp vụ siêu hạng" của 2 tác giả Hoàng Hải Vân - Tấn Tú, NXB Tổng hợp TP. HCM, tháng 3/2023).

Sau Hiệp định Genève 1954, theo chỉ thị của tổ chức, ông đi theo con đường của địch vào hoạt động tại Sài Gòn. Lúc đầu, ông chỉ làm nhân viên kế toán, nhưng với nhãn quan chính trị nhạy bén, ông từng bước tiếp cận và ghi điểm trong mắt Trần Kim Tuyến, Giám đốc Sở nghiên cứu chính trị, mà thực chất là một cơ quan mật vụ chống Cộng của chính quyền Ngô Đình Diệm. Ba Quốc là một trong những “phụ tá trung thành" của Trần Kim Tuyến.

Sau khi vượt qua được những cuộc sát hạch bằng máy kiểm tra nói dối của Mỹ, ông ngày càng chiếm được niềm tin của các nhân vật cộm cán trong Phủ Đặc ủy. Nhờ đó, ông được tiếp cận với nhiều các tài liệu quan trọng trong cơ quan tình báo của Ngụy.

Đặc biệt, ông khéo léo lợi dụng sơ hở và những mâu thuẫn của chính quyền Ngụy để củng cố vị trí, tăng cường khả năng thu thập tin tức. Như sau cuộc Tổng tiến công, nổi dậy Tết Mậu Thân năm 1968, ông nắm được thông tin về mặt trận Khe Sanh lúc đó có thể sẽ biến thành một “Điện Biên Phủ thứ 2” và người Mỹ đang có nhiều tính toán để thoát khỏi thế sa lầy ở Việt Nam. Một trong những cách thoát khỏi tình trạng sa lầy là nếu không có lối thoát về quân sự, Mỹ sẽ thực hiện một cuộc đảo chính, thay chính quyền quân sự bằng một chính quyền dân sự để “thương thuyết với Việt Cộng".

Nắm được tình hình đó, ông khéo léo đưa thông tin này đến tai Linh Quang Viên, Tổng trưởng Quốc phòng ngụy. Theo "hiến kế" của ông Ba Quốc, Viên cho lập một phòng - gọi là Phòng Tình hình - nơi tập trung tất cả mọi tin tức về lĩnh vực an ninh tình báo. Từ đó, ông được tin dùng, đưa về Phòng Tình hình, để từ đó, ông có điều kiện liên kết với các phần tử đối lập với chính quyền Thiệu và qua đó tiếp cận, nắm được các nguồn tin tình báo quan trọng trong Phủ Đặc ủy.

Những điệp vụ siêu hạng

Được địch tin dùng ở vị trí ngày càng cao, Ba Quốc càng có điều kiện tiếp xúc với các nhân vật cao cấp trong chính quyền tay sai ngụy Sài Gòn. Nhờ đó, tin tức khai thác được ngày càng phong phú, không chỉ về an ninh mà cả các kế hoạch quân sự của địch, ý đồ giải quyết chiến tranh của Mỹ… Những tin tức, tài liệu được kịp thời gửi lên trên, giúp ta chỉ đạo đánh địch.

Ông còn phát hiện một số địa điểm đặt điện đài và các tổ chức gián điệp của địch cài ở vùng giải phóng, giúp cho địa phương đánh bắt, ngăn chặn những thiệt hại cho cách mạng.

Ông có hơn 21 năm hoạt động đơn tuyến tại Sở Nghiên cứu chính trị xã hội (cơ quan Mật vụ của chế độ Ngô Đình Diệm rồi sau này là Phủ Đặc uỷ Trung ương Tình báo Sài Gòn của chế độ Việt Nam Cộng hoà) và chưa kể 3 năm hoạt động bí mật trong lòng địch trước khi vào Nam. Ông đã thực hiện nhiều điệp vụ siêu hạng phục vụ đắc lực cho kháng chiến, góp phần giảm thiểu xương máu trong chiến tranh. Ông đã cứu Hoàng thân Campuchia Norodom Sihanouk thoát chết trong một vụ ám sát, cứu ông Nguyễn Văn Linh (sau này là Tổng bí thư) khi ông Linh đang là Bí thư Đặc khu ủy Sài Gòn - Gia Định...

Ông cũng góp phần xoá sạch 7 ổ gián điệp Mỹ cài cắm ở miền Bắc trong bộ hồ sơ mang tên "Stay behind in North Viet Nam". Sau đó, vào một lần khác, khi ông Ba Quốc có chức phận là người làm nhiệm vụ mà Cục trưởng giao riêng, ông cũng giúp ta "hốt" trọn 35 ổ gián điệp nữa...

Ông Ba Quốc còn là vị chỉ huy tình báo trong chiến tranh bảo vệ biên giới sau năm 1975. Ông cũng là người phát hiện sớm nhất âm mưu, thủ đoạn thâm hiểm của bè lũ Pol Pot và quan thầy, giúp Tổng hành dinh định ra chiến lược và triển khai kịp thời các chiến dịch bảo vệ biên giới; giải phóng Campuchia thoát nạn diệt chủng, giúp nhân dân Campuchia xây dựng chính quyền, ổn định cuộc sống.

24 năm hoạt động trong hàng ngũ địch, ông đã thu được nhiều tài liệu, tin tức có giá trị của địch cho cách mạng, trong mọi điều kiện và hoàn cảnh, ông luôn giữ vững ý chí, phẩm chất đạo đức người cách mạng và luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Trong cuộc đời hoạt động tình báo đặc biệt xuất sắc và bí hiểm của ông, những người thân trong gia đình ông đã chịu nhiều thiệt thòi, hy sinh. Để bảo vệ vỏ bọc cho ông hoạt động, có người đã bị chế độ Ngụy quyền bắt bớ, tra tấn, đàn áp; vợ con ông ở lại miền Bắc cũng chịu không ít điều tiếng nhưng vẫn thầm lặng chịu đựng để ông yên tâm hoạt động.

Ngày 6/11/1978, Đặng Trần Đức được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu AHLLVT nhân dân và phong hàm Thiếu tướng năm 1990. Ông cũng từng được đưa lên làm Tổng cục trưởng Tổng cục Tình báo, Bộ Quốc phòng nhưng từ chối vì lý do tuổi tác. Tuy vậy ông vẫn vui vẻ giữ cương vị Cục trưởng và giới thiệu thuộc cấp tin cậy của mình là ông Nguyễn Chí Vịnh lên làm Tổng cục trưởng. Đồng thời ông nhận lời làm cố vấn cho tướng Vịnh trước khi nghỉ chế độ.

Tên của ông được làm tên của con phố ở Hoàng Mai, Hà Nội. Tháng 10/2023, lễ gắn tên phố Đặng Trần Đức chính thức diễn ra trước sự chứng kiến của đông đảo người dân.

Tham khảo:

- Thiếu tướng Đặng Trần Đức: Điệp viên giữa sào huyệt tình báo địch - Báo QĐND

- Vị tướng tình báo nợ người vợ đầu một cuộc đời và một mạng sống - Báo Vietnamnet

- Chân dung vị tướng tình báo Ba Quốc qua lời kể của nhà báo Hoàng Hải Vân - Báo Dân Trí

- Gắn biển tên phố Đặng Trần Đức, 'người thầy' của tướng Nguyễn Chí Vịnh - Báo Tuổi Trẻ