Ngôi chùa cổ 300 năm tuổi lưu giữ nhiều bộ kinh lá nhất Việt Nam

Chùa Xà Tón còn gọi là chùa Xvayton, tọa lạc tại khóm 3, thị trấn Tri Tôn, huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang. Đây là một trong những ngôi chùa Khmer cổ kính và độc đáo nhất tại Việt Nam, được xây dựng cách đây hơn 300 năm. Chùa Xà Tón được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia năm 1989.

Ngôi chùa cổ kính này không chỉ thu hút du khách bởi giá trị tâm linh mà còn bởi vẻ đẹp kiến trúc độc đáo và không gian rộng lớn, ít có ngôi chùa Khmer nào sánh bằng. Chùa nổi tiếng với kiến trúc độc đáo, mang đậm dấu ấn văn hóa Khmer, xây dựng bằng gỗ và mái lợp ngói, với nhiều gian nhà và mái nhọn cao vút.

Tương tự như các chùa Khmer khác ở Tây Nam Bộ, chùa Xà Tón có bố cục và kiến trúc thống nhất, bao gồm cổng chùa, tường rào, chính điện, các dãy nhà tăng, nhà thiêu và tháp cốt. Toàn bộ giá trị nghệ thuật, kiến trúc tập trung chủ yếu vào ngôi chính điện, được xây dựng ở vị trí trung tâm và nền cao hơn so với các công trình khác.

Chính điện của chùa Xà Tón được xem là biểu tượng cho giá trị nghệ thuật kiến trúc của ngôi chùa. Tọa lạc ở vị trí trung tâm, hướng Đông Tây, chính điện thu hút du khách bởi vẻ đẹp nguy nga, tráng lệ. Mái chính điện có cấu trúc tam cấp, lợp ngói màu đỏ, xanh, vàng rực rỡ, tạo nên sự nổi bật giữa không gian xanh mát của khuôn viên chùa. Bốn góc nóc mái được trang trí hình tượng thần rắn Naga - linh vật thiêng liêng trong văn hóa Khmer, tượng trưng cho sức mạnh, sự dũng mãnh và bất diệt.

Trong chính điện có thờ tượng Phật Thích Ca rất lớn, kiến trúc được chạm khắc, trang trí tinh xảo và tỉ mỉ. Các bức bích họa được vẽ kín các mặt tường, kể lại cuộc đời Đức Phật Thích Ca và những câu chuyện Phật giáo huyền bí. Trên gian thờ giữa chính điện là nhiều tượng Phật Thích Ca được đúc, chạm, khắc vô cùng đẹp mắt.

Bao quanh chính điện uy nghi là tháp Sala (tháp cốt), nơi lưu giữ tro cốt của các vị sư cả đã viên tịch. Nổi bật giữa không gian xanh mát, những tháp Sala sừng sững như những đóa hoa sen khổng lồ, xếp chồng lên nhau và vút cao về hướng thượng tầng.

Trên đỉnh của tháp cao là hình ảnh của thần bốn mặt Bayon. Trong kiến trúc của các tháp chùa Khmer, thần Bayon (hay còn gọi là Tứ đại thiên hoàng) đóng vai trò là chúa tể cai quản thiên giới, thường được biết đến với tên gọi là Brahma - thần sáng tạo trong Hindu giáo.

Đặc biệt, chùa Xà Tón còn sở hữu bộ kinh lá buông (kinh ghi trên lá buông) được Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam công nhận là ngôi chùa lưu giữ nhiều sách kinh lá nhất Việt Nam. Đây là loại thư tịch cổ, được xem như báu vật quý hiếm có giá trị về văn hóa - nghệ thuật, mang đậm nét truyền thống trong quy trình làm sách cổ của người Khmer Nam Bộ.

Bộ kinh lá buông tại chùa Xà Tón gồm hàng nghìn bộ kinh được chép tay trên lá buông - một loại lá cây có độ bền cao. Mỗi bộ kinh được viết bằng chữ Khmer cổ, với nội dung xoay quanh những giáo lý Phật giáo, thi ca, truyện kể dân gian,…

Không chỉ sở hữu giá trị kiến trúc độc đáo, chùa còn là trung tâm tôn giáo, tín ngưỡng của bà con Khmer huyện Tri Tôn. Nơi đây là điểm đến tâm linh thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách thập phương đến cầu phước lành và hồi hướng cho những người đã khuất. Hàng năm, chùa thường diễn ra các lễ nghi tôn giáo như Tết Chôl Chnăm Thmây, lễ Phật đản, lễ Dâng y (áo cà sa), lễ An vị tượng Phật, lễ Nhập hạ, lễ cúng trăng,...