Loại cây mọc dại đầy ở đồi núi của Việt Nam được ví như ‘nhân sâm Quảng Đông’, Trung Quốc ‘săn lùng’ rễ với giá lên đến 260.000 đồng/kg

Loại cây mọc dại đầy ở Việt Nam được Trung Quốc săn lùng

Ở nhiều vùng đồi núi Việt Nam có một loại cây với cái tên độc đáo mà không phải ai cũng biết, nhưng rễ của nó có giá trị kinh tế cao, chỉ cần đào lên là có thể bán được. Đó chính là cây vú bò.

Theo báo Quảng Ngãi, cây vú bò hay còn gọi là "ngũ chỉ mao đào", vú bò sẻ, vú lợn, ngải phún, sung ba thùy, có tên khoa học là Ficus simplicissima Lour. Loài thực vật này thuộc họ dâu tằm (Moraceae), khá thấp, chỉ cao từ một đến hai mét, sống lâu năm với các cành lớn nhưng thưa thớt. Lá của cây được chia thành ba đến năm thùy, viền có răng cưa, bề mặt phía trên nhám với các gân nổi rõ. Hoa của cây nhỏ và mọc ra ở kẽ lá.

Điểm đặc biệt của cây vú bò là quả của nó thực chất là một nhóm hoa đã biến đổi, phần lớn được bao bọc bởi đế hoa lõm, tạo thành hình dáng như một chiếc chén. Quả nằm bên trong đế hoa, có hình tròn với đường kính khoảng 10mm, trên đỉnh có một điểm nhỏ màu đỏ, trông giống như đầu vú của bò hoặc chó, từ đó bắt nguồn tên gọi cây vú bò.

Vị của quả cây vú bò tương tự như quả sung. Khi còn xanh, quả có màu xanh lá, và khi chín, chuyển sang màu đỏ tía rực rỡ. Chỉ cần cắn nhẹ, nhựa trắng sữa sẽ chảy ra từ bên trong quả. Mùa quả kéo dài từ tháng 9 đến tháng 12.

Cây vú bò là một loại thực vật đặc biệt, không chỉ được sử dụng như thảo mộc trong Đông y mà còn có thể dùng làm thực phẩm.

Loại cây này mọc hoang ở nhiều vùng núi tại Việt Nam và thường xuất hiện ở các tỉnh như Quảng Tây và Quảng Đông của Trung Quốc, nơi nó được gọi là "nhân sâm Quảng Đông". Ngoài ra, cây vú bò còn được tìm thấy ở nhiều nơi khác như Ấn Độ, Malaysia, Campuchia, Indonesia, và Lào. Ở Việt Nam, loại cây này có mặt tại nhiều tỉnh thành, phân bố rộng khắp các vùng núi thấp (dưới 600m), trung du, và đồng bằng.

Cây vú bò thường mọc xen lẫn với các loại cây bụi ven rừng, ven đồi, và có đặc tính ưa sáng, chịu được khô hạn. Quả của cây ít nhưng lại là nguồn thức ăn cho các loài động vật gặm nhấm. Ở các tỉnh phía Nam, cây thường ra quả vào cuối mùa khô, trong khi ở các tỉnh phía Bắc, mùa hoa quả thường diễn ra vào cuối mùa hè hoặc đầu mùa thu.

Thân cây được bao phủ bởi lớp lông màu nâu vàng, và khi lá bị bẻ, chất lỏng màu trắng sữa sẽ chảy ra. Bộ phận dùng làm thuốc chủ yếu là vỏ rễ, có thể thu hái quanh năm, được sử dụng thay thế cho hoàng kỳ, nên còn được gọi là thổ hoàng kỳ.

Những công dụng bất ngờ từ cây vú bò

Hệ thống rễ của cây vú bò khá khó đào, nhưng một khi thu hoạch được, chúng có thể sử dụng để hầm canh, tạo ra hương thơm đặc trưng của nước cốt dừa và vị ngọt nhẹ, phù hợp với mọi lứa tuổi. Ngoài ra, rễ cây còn có thể dùng để pha trà hoặc ngâm rượu. Thông thường, rễ sau khi đào về sẽ được thái mỏng, phơi hoặc sấy khô. Người ta cũng sao vàng hoặc tẩm mật để rễ thêm thơm, hoặc nấu thành cao đặc để sử dụng.

Trong cây vú bò chứa nhiều axit hữu cơ, axit amin, các chất triterpen, alcaloid, và coumarin.

Trong Đông y, cây vú bò được biết đến với công dụng bồi bổ khí huyết, giúp điều trị tắc tia sữa sau sinh, cũng như hỗ trợ điều trị các bệnh phong thấp và sưng đau khớp. Ở Trung Quốc, rễ cây thường được sử dụng để thư giãn cơ bắp và lưu thông kinh mạch. Rễ cây có vị ngọt, hơi cay và tính bình, thường dùng để hỗ trợ điều trị các triệu chứng nhiệt, ho và đờm. Bên cạnh đó, các bộ phận khác như thân, lá, quả và nhựa của cây cũng có giá trị dược liệu. Quả cây có thể giúp giảm hen suyễn, đờm và bồi bổ chức năng của lá lách.

Theo cuốn sách "Những Cây Thuốc Và Vị Thuốc Việt Nam" (xuất bản năm 2004) của tác giả Đỗ Tất Lợi, trong Y học cổ truyền, Tuệ Tĩnh đã sử dụng nhựa từ rễ cây vú bò, kết hợp với bột nghệ vàng, để làm thuốc điều trị đầy bụng, chướng hơi và táo bón.

Lá và quả của cây vú bò, sau khi được rửa sạch và giã nát, có thể chưng cùng rượu để điều trị các trường hợp máu bầm do ngã hoặc chấn thương.

Về mặt kinh tế, rễ cây vú bò có giá khá phải chăng. Tại Việt Nam, giá dao động từ 100.000 - 133.000 đồng/kg, trong khi ở Trung Quốc, mức giá này nằm trong khoảng 40 - 80 NDT/kg (tương đương 130.000 - 260.000 đồng/kg).

Tổng hợp