Chuyên gia nói về an ninh tài chính trong kỷ nguyên số

Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, nhân loại đang chứng kiến sự chuyển đổi từ “chủ nghĩa tư bản công nghiệp” sang “chủ nghĩa tư bản kỹ thuật số”, hay còn được gọi là “chủ nghĩa tư bản giám sát”. Trong mô hình này, dữ liệu trở thành tài sản có giá trị chiến lược lớn nhất, đồng thời cũng là nguồn rủi ro lớn nhất.

“Con người ngày càng phơi bày gần như toàn bộ hành vi, thói quen, cảm xúc và lựa chọn của mình trên không gian mạng. Những dữ liệu này được các tập đoàn công nghệ nắm giữ và có khả năng chi phối hành vi con người ở mức độ chưa từng có”, ông Nghĩa nhận định.

Trong lĩnh vực tài chính, mức độ nhạy cảm của dữ liệu còn cao hơn nhiều lần. Mỗi giao dịch thanh toán, chuyển tiền hay đầu tư đều để lại dấu vết dữ liệu chi tiết. Khi các dữ liệu này bị rò rỉ, bị khai thác trái phép hoặc bị thao túng, hậu quả không chỉ dừng lại ở thiệt hại tài sản, mà còn có thể gây biến động thị trường, làm suy giảm niềm tin xã hội và đe dọa ổn định tài chính quốc gia.

TS Lê Xuân Nghĩa cũng cảnh báo, trên phạm vi toàn cầu, các nhóm tội phạm mạng có tổ chức đang gia tăng các cuộc tấn công có chủ đích vào hệ thống tài chính - ngân hàng. Từ phát tán mã độc, mã hóa dữ liệu đòi tiền chuộc đến cài cắm phần mềm gián điệp và chiếm quyền điều khiển hệ thống, các hình thức tấn công ngày càng tinh vi và nguy hiểm, đặt ra yêu cầu rất cao đối với công tác phòng ngừa và ứng phó.

Từ góc nhìn đó, ông nhấn mạnh an ninh mạng và an ninh tài chính cần được tiếp cận trong tầm nhìn chiến lược và dài hạn. Thậm chí, đã có những học giả quốc tế đặt câu hỏi liệu nhân loại còn kịp kiểm soát “chủ nghĩa giám sát hành vi” khi mọi cá nhân đều có nguy cơ bị theo dõi mọi lúc, mọi nơi trên không gian số.

Để ứng phó với thách thức này, TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng Việt Nam cần coi các kho dữ liệu không chỉ là hạ tầng kỹ thuật, mà là tài sản chiến lược, phải được lưu trữ và xử lý tại các khu vực có điều kiện an ninh đặc biệt. Đồng thời, cần xây dựng lực lượng an ninh mạng chuyên nghiệp, đủ năng lực thu thập, phân tích và trao đổi thông tin tình báo với các đối tác quốc tế nhằm phát hiện rủi ro từ sớm.

Đáng chú ý, theo ông Nghĩa, Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng được ký kết tại Hà Nội không chỉ mở ra cơ hội tăng cường hợp tác quốc tế, mà còn tạo dư địa để Việt Nam phát triển ngành công nghiệp an toàn - an ninh mạng, một lĩnh vực được dự báo sẽ tăng trưởng rất nhanh trong thời gian tới.

Theo GS,TS danh dự Nguyễn Đình Thắng, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị LienVietPostBank, khi còn trực tiếp điều hành ngân hàng, ông luôn đối mặt với hai nỗi lo lớn. Thứ nhất là nguy cơ bị tấn công, phá hoại từ bên ngoài dẫn đến mất quyền quản lý. Thứ hai là lỗ hổng an ninh bên trong gây nguy cơ mất dữ liệu, rò rỉ thông tin ngân hàng.

“Hệ thống tài chính - ngân hàng có thể ví như hệ tuần hoàn máu của nền kinh tế. Chỉ cần bị tắc nghẽn hoặc gián đoạn, toàn bộ nền kinh tế sẽ suy yếu”, ông Thắng nhận định. Chính vì vậy, lĩnh vực này luôn là mục tiêu tấn công hàng đầu của các đối tượng tội phạm công nghệ cao, đặc biệt là các hệ thống thanh toán - nơi tập trung dòng tiền và dữ liệu có giá trị lớn.

Khi các hệ thống, đặc biệt là hệ thống thanh toán, bị tấn công có thể gây ra thiệt hại lớn, làm gián đoạn các giao dịch tài chính.

Theo ông Nguyễn Đình Thắng, Việt Nam đang bước vào giai đoạn then chốt của quá trình số hóa nền kinh tế, với việc hình thành các trung tâm tài sản số và trung tâm tài chính tại TP. HCM và Đà Nẵng. Trong bối cảnh đó, yêu cầu bảo đảm an ninh tài chính quốc gia trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Ông Thắng cho rằng sự bùng nổ của các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI) và Blockchain vừa mang lại cơ hội phát triển nhanh chưa từng có, vừa kéo theo những rủi ro khổng lồ nếu không được kiểm soát hiệu quả. Không gian số đang trở thành “địa bàn” hoạt động chính của tội phạm công nghệ cao, với mức độ tinh vi ngày càng gia tăng.

Từ thực tiễn đó, ông Nguyễn Đình Thắng đề xuất nhiều nhóm giải pháp trọng tâm, trong đó nhấn mạnh việc hoàn thiện khung pháp lý về tài sản số, an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu cá nhân; xác định rõ trách nhiệm của từng tổ chức và người đứng đầu khi để xảy ra sự cố an ninh; thắt chặt chế tài xử lý vi phạm để tăng tính răn đe.

Bên cạnh đầu tư cho công nghệ bảo mật, ông Thắng cho rằng cần sớm nghiên cứu xây dựng Trung tâm Giám sát An ninh Tài chính cấp quốc gia, đóng vai trò điều phối, cảnh báo sớm và ứng cứu khi xảy ra sự cố. Đồng thời, phải tăng cường phối hợp liên ngành và hợp tác quốc tế, coi yếu tố con người và văn hóa an ninh là giải pháp cốt lõi trong dài hạn.