Cấm ô tô chạy trong thành phố - liệu có khả thi?

Bài viết của phóng viên Len Williams đăng trên BBC Future ngày 7/11.

Hình ảnh trẻ em chơi bóng đá trên các đường phố lớn trong đô thị. Du khách đứng giữa đường bình thản chụp ảnh. Những nhà hàng tràn ra các quảng trường nhỏ. Không thấy bóng một ô tô, xe máy hoặc một xe buýt. Thành phố trong mơ chăng?

Nếu bạn ngăn nhiều người vào trung tâm thành phố thì nó sẽ chết, nhưng với hình thức vận chuyển thay thế đúng đắn, thì việc cấm ô tô có thể khiến các khu vực này phát triển trong tương lai.

Thành phố lý tưởng không có xe ô tô?

Venice (Ý) là thành phố duy nhất không có ô tô. Thành phố đậm chất Italy này tất nhiên là duy nhất do nó được xây dựng trên một loạt đảo nhỏ. Du khách toàn cầu đến đây sẽ có một trải nghiệm mới mẻ vì có thể thoải mái đi lang thang khắp nơi mà không phải né tránh xe cộ phiền hà.

Trong 100 năm qua, ô tô đã chiếm lĩnh quang cảnh ở đô thị. Đường phố đã được mở rộng ở nhiều thành phố để ô tô chạy và một lượng lớn diện tích để đậu xe. Nhiều ô tô cá nhân đã cách mạng hóa việc di chuyển, nhưng cũng mang lại vài cái xấu, từ ô nhiễm không khí đến tai nạn giao thông. Và ngày nay, một số lượng nhỏ nhưng đang tăng của các thành phố đang cố gắng thiết kế cảnh quan đô thị hoàn toàn không có ô tô.

Cả thành phố Oslo ở Na Uy và thủ đô Madrid của Tây Ban Nha trong những năm gần đây đã rộ lên kế hoạch cấm ô tô vào trung tâm thành phố nhưng chưa nơi nào thực hiện được. London (Anh) thu phí xe ô tô gây ùn tắc. Sáng kiến “pico y placa” của thành phố Mexico (nơi quyền lái xe của chủ vào các ngày khác nhau tùy thuộc vào việc biển số của họ kết thúc bằng số lẻ hay số chẵn) hoặc nhiều thành phố nhỏ như Pontevedra của Tây Ban Nha có lệnh cấm xe hoàn toàn... - tất cả đều sẽ tiến tới việc cấm xe ô tô vào thành phố.

“Mục tiêu chính của chúng tôi là trả lại đường phố cho mọi người. Đó là sử dụng đường phố thế nào và đường phố phục vụ cái gì. Đối với chúng tôi, đường phố nên là nơi gặp gỡ mọi người, ăn ở nhà hàng ngoài trời, nơi trẻ em chơi đùa và là nơi trưng bày nghệ thuật” - Hanna Marcussen, Phó Thị trưởng phát triển đô thị của Oslo, nói.

Và để làm được điều này, chính quyền Oslo đã đóng cửa hoàn toàn một số đường phố ở trung tâm, loại bỏ gần như tất cả bãi đậu xe, thay thế bằng làn đường dành cho xe đạp, ghế dài và các công viên nhỏ.

Ngoài ra, còn có vấn đề môi trường. Oslo được xây dựng ở khu đất lòng chảo nên đặc biệt về mùa đông, nó bị ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Dữ liệu của chính quyền địa phương cho thấy sự suy giảm ô nhiễm không khí rõ rệt trong 10 năm qua. Cũng thấy có một sự sụt giảm về số lượng chuyến đi bằng ô tô (từ 35% chuyến đi vào năm 2009 xuống còn 27% vào năm 2018) với sự gia tăng song song của những chuyến đi bộ, xe đạp hay phương tiện giao thông công cộng.

Theo J.H. Crawford - tác giả hai cuốn sách về chủ đề này, thì: “Bên cạnh những vấn đề có số liệu rõ ràng về ô nhiễm không khí và hàng triệu cái chết do giao thông gây ra hằng năm, thì tác động lớn nhất của ô tô đến xã hội là thiệt hại vô cùng to lớn - chúng choáng nhiều diện tích trên đường phố”.

Lập luận của Crawford là ô tô gây hại: “Những nơi được ưa thích nhất ở các thành phố luôn là nơi không có ô tô. Chúng có thể là công viên, quảng trường hoặc khu vực dành cho người đi bộ. Tại các thành phố của Mỹ như Houston và Dallas, có tới 70% diện tích đô thị dành cho việc đậu xe. Cuộc khủng hoảng nhà ở ngày nay bắt nguồn từ việc thiếu đất. Hãy loại bỏ ô tô thì vấn đề này được giải quyết ngay tức khắc”.

Chính quyền thủ đô Oslo (Na Uy) đang có sự nỗ lực phối hợp để loại bỏ xe ô tô ra khỏi một số đường phố trung tâm.

Phải làm gì để một thành phố không ô tô?

Trong kế hoạch của mỗi chính quyền về việc xây thành phố kiểu mẫu, dân nội đô có thể đi bộ để làm mọi việc. Không có phố cụt và có rất nhiều giao lộ khiến việc đi lại bằng xe đạp hoặc đi bộ rất dễ dàng. Ngoại ô thành phố này, được thiết kế để chứa 100.000 người, chỉ rộng 1km và sẽ không bao giờ mất hơn 10 phút để đi bộ từ một điểm này đến điểm khác.

Có một vài ví dụ khác về các thành phố mới được thiết kế ít nhiều không phải dùng đến ô tô. Thành phố Masdar của Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE), vốn ban đầu được thiết kế hoàn toàn không dùng đến ô tô, mặc dù bây giờ người ta thấy xe đi lại trên đường phố. Khu Hội chợ Thế giới năm 2020 của Dubai cũng được thiết kế dành riêng cho khách bộ hành và nhìn chung là không có ô tô khi đã hoàn thành.

Trong điều kiện lý tưởng, một thành phố không ô tô sẽ có các nút kết nối, mỗi nút sẽ có một trạm xe điện trung tâm hoặc đường sắt cấp thấp được bao quanh dày đặc bởi nhà ở, cửa hàng và văn phòng - cư dân sẽ không bao giờ đi bộ quá 5 phút từ bến giao thông công cộng. Trong thiết kế, để đi qua thành phố, chỉ mất hơn nửa giờ.

Hanna Marcussen giải thích quan điểm của thành phố Oslo như sau: “Chúng tôi bắt đầu các việc thí điểm để nhân dân thấy nó như thế nào và thay đổi dần dần từng tí một”.

Xu hướng của các thành phố không có ô tô chưa biết rồi sẽ ra sao. Ransford Acheampong - một nhà nghiên cứu quy hoạch đô thị tại Đại học Manchester, nói rằng việc loại bỏ ô tô sẽ hữu ích để giảm ô nhiễm và có thể cải thiện sức khỏe cộng đồng, nhưng nếu không cho mọi người dùng ô tô, thì phải có phương án thay thế.

Một thành phố không có ô tô nghe có vẻ là một ý tưởng hay, nhưng có làm được không - hoặc thậm chí có nên không? Còn dịch vụ khẩn cấp (như xe cứu thương) thì sao?

Tuy đã có vài thành phố trên thế giới cấm ô tô, nhưng để thực hiện đại trà khắp toàn cầu, âu là việc chỉ có trong mơ?!

 Tường Quyên (Theo BBC News - Ảnh: Getty Images)

Nên đọc

Tiến độ triển khai cao tốc Bắc Nam có thể bị chậm hơn kế hoạch

Bảo tồn và phát triển, bài toán khó giải

Cuộc thi vẽ tranh Toyota “Chiếc ô tô mơ ước” lần thứ 9

Tăng phí cấp mới biển số ô tô cao nhất 20 triệu đồng