7 tháng đầu năm tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành đạt 6,22 tỷ USD

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tháng 7 vừa qua, kim ngạch xuất khẩu thủy sản cả nước đạt khoảng 971 triệu USD, tăng 6,1% so với cùng kỳ năm 2024. Tính lũy kế 7 tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành đạt 6,22 tỷ USD, tăng 17,2% so với cùng kỳ năm trước.

Hình minh họa

Tuy nhiên, mức tăng trưởng này phần lớn đến từ việc các doanh nghiệp đẩy mạnh giao hàng sang thị trường Mỹ trước thời điểm nước này áp dụng mức thuế đối kháng tạm thời từ ngày 1-8. Cụ thể, xuất khẩu sang Mỹ trong tháng 7 chỉ đạt 145,8 triệu USD, giảm 19,6% so với cùng kỳ. Dù tổng giá trị xuất khẩu sang thị trường này trong 7 tháng đầu năm vẫn tăng 10,4%, nhưng chủ yếu là nhờ chiến lược “chạy trước thuế” của doanh nghiệp.

VASEP cảnh báo, nếu các mức thuế đối kháng tiếp tục được duy trì, xuất khẩu thủy sản sang Mỹ sẽ đối mặt nguy cơ sụt giảm mạnh trong các tháng cuối năm. Trong bối cảnh xuất khẩu sang Mỹ giảm tốc, Trung Quốc nổi lên là thị trường nhập khẩu lớn nhất của thủy sản Việt Nam trong tháng 7, với kim ngạch đạt 221,5 triệu USD, tăng 31,7% so với cùng kỳ. Tính chung 7 tháng, xuất khẩu sang Trung Quốc đạt 1,327 tỷ USD, tăng mạnh 42,6%. Đây được xem là động lực tăng trưởng chính, góp phần bù đắp phần nào sự suy giảm từ thị trường Mỹ.

Ngoài ra, các thị trường khác như Nhật Bản, Liên minh châu Âu (EU), Hàn Quốc và ASEAN cũng ghi nhận mức tăng trưởng xuất khẩu tích cực, dao động từ 9% đến 24%. Kết quả này đến từ việc các doanh nghiệp tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) để mở rộng thị phần, giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ. VASEP nhận định, nếu không gặp thêm rào cản từ các thị trường lớn, xuất khẩu thủy sản trong năm 2025 có thể đạt mốc từ 9 đến 9,2 tỷ USD.

Phát triển bền vững ngành thủy sản

Trong bối cảnh thị trường xuất khẩu đầy biến động do các yếu tố như rào cản kỹ thuật, thuế quan và nhu cầu tiêu dùng giảm, việc phát triển thị trường nội địa với hơn 100 triệu dân được xem là chiến lược thiết yếu để bảo đảm đầu ra bền vững cho ngành thủy sản.

Dù có quy mô lớn và tầng lớp trung lưu đang gia tăng mạnh mẽ – nhóm tiêu dùng có yêu cầu cao về chất lượng và truy xuất nguồn gốc – nhưng mức tiêu thụ thủy sản nội địa hiện vẫn chưa tương xứng với tiềm năng. Theo Bộ Công Thương, thủy sản sản xuất trong nước mới chỉ chiếm khoảng 60 – 70% thị phần, trong khi hàng nhập khẩu chiếm từ 30 – 40%. Quy mô thị trường nội địa hiện khoảng 1 tỷ USD, nhưng sản phẩm nhập khẩu đã chiếm tới 40%.

Trung bình, mỗi người Việt tiêu thụ khoảng 40kg thủy sản/năm – con số còn thấp so với các quốc gia trong khu vực như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Malaysia (từ 60 – 70kg/người/năm). Nguyên nhân được các doanh nghiệp chỉ ra là sản phẩm đạt chuẩn xuất khẩu khi bán trong nước có giá cao hơn khoảng 20%, khó cạnh tranh với hàng giá rẻ tại các chợ truyền thống. Ngoài ra, thị trường nội địa còn thiếu minh bạch về chất lượng, khi nhiều cơ sở sản xuất không đạt chuẩn, chi phí thấp, khó tạo niềm tin cho người tiêu dùng. Sự kết nối yếu giữa khâu sản xuất – phân phối cũng khiến chuỗi giá trị thủy sản trong nước rời rạc, chưa phát huy hết tiềm năng.

Đơn cử, Công ty CP Thủy đặc sản Seaspimex Việt Nam – doanh nghiệp đã kiên trì phát triển thị trường nội địa trong suốt 30 năm – cho biết đến nay tỷ trọng nội địa chỉ đạt 30% tổng doanh thu. Sản phẩm ghẹ đóng hộp đạt chuẩn quốc tế, được ưa chuộng tại Mỹ nhưng lại gặp khó khăn khi tiêu thụ trong nước do tâm lý e dè của người tiêu dùng với hàng nội địa và sản phẩm chế biến sẵn.

Định hướng đến năm 2030

Trước thực trạng trên, VASEP xác định phát triển thị trường nội địa sẽ là một trong những định hướng trọng tâm đến năm 2030. Hiệp hội đã thành lập Câu lạc bộ Doanh nghiệp cung cấp hàng thủy sản cho thị trường nội địa từ năm 2011, hiện có 27 doanh nghiệp thành viên, cung cấp đa dạng sản phẩm cho cả xuất khẩu và tiêu dùng trong nước. Website riêng của Câu lạc bộ – với khẩu hiệu “Hàng xuất khẩu cho người Việt” – đóng vai trò kết nối sản phẩm chất lượng cao với người tiêu dùng trong nước.

Theo VASEP, trong bối cảnh xuất khẩu gặp khó, thị trường nội địa đang trở thành “cơ hội vàng” cho doanh nghiệp thủy sản. Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả, cần có chính sách hỗ trợ cụ thể như kiểm soát chặt chất lượng, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa hàng nội và hàng nhập khẩu, đồng thời đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức người tiêu dùng. Tháng 8/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 29/CT-TTg về việc kích cầu tiêu dùng, hỗ trợ sản xuất, kinh doanh và phát triển thị trường nội địa. Theo đó, Bộ Công Thương được giao xây dựng đề án nâng cao tỷ trọng hàng Việt trong hệ thống phân phối, bao gồm cả mặt hàng thủy sản.

Hiện nay, Bộ Công Thương đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm nông, thủy sản qua các kênh bán lẻ, thương mại điện tử và hoạt động dùng thử (sampling) tại siêu thị.

Theo Bộ Công Thương, các doanh nghiệp cần thay đổi tư duy tiếp cận thị trường, không nên tiếp tục xem tiêu dùng trong nước là kênh phụ. Thay vào đó, cần xây dựng chiến lược riêng bài bản từ khâu nuôi trồng, chế biến, phân phối đến kiểm soát chất lượng hậu mãi. Nghiên cứu sâu thị hiếu và xu hướng tiêu dùng, đa dạng hóa sản phẩm, ứng dụng công nghệ và minh bạch hóa nguồn gốc sản phẩm sẽ là chìa khóa giúp doanh nghiệp tiếp cận hiệu quả hơn với người tiêu dùng Việt.

Đặc biệt, đầu tư vào hạ tầng logistics và hệ thống phân phối hiện đại sẽ giúp giảm chi phí trung gian, nâng cao sức cạnh tranh và ổn định giá bán. Đây cũng là mắt xích quan trọng để kết nối sản phẩm từ vùng nuôi đến bàn ăn của người tiêu dùng. Về phía doanh nghiệp, nhiều đơn vị bày tỏ mong muốn Nhà nước có thêm chính sách cụ thể trong đầu tư hạ tầng phân phối, hỗ trợ truyền thông và đảm bảo môi trường kinh doanh bình đẳng giữa hàng trong nước và hàng nhập khẩu.