Trong bối cảnh xây dựng hiện đại, hiệu suất năng lượng của công trình không chỉ là một yếu tố kỹ thuật mà còn quyết định chi phí vận hành, chất lượng môi trường trong nhà, cũng như sự bền vững lâu dài của tòa nhà. Một trong những chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu suất năng lượng là độ lọt khí của công trình tức là lượng không khí đi qua các khe hở, mối nối, cửa sổ, khung cửa hoặc hệ thống bao che mà không qua các đường thông gió có kiểm soát.
Khi độ lọt khí tăng, công trình mất đi năng lượng, vì không khí ấm thoát ra ngoài hoặc không khí lạnh xâm nhập vào, buộc hệ thống sưởi, làm mát hoặc thông gió phải hoạt động nhiều hơn để duy trì nhiệt độ và độ ẩm mong muốn.
Độ lọt khí được hiểu là lưu lượng không khí đi qua vỏ công trình khi có chênh áp giữa bên trong và bên ngoài. Phương pháp quạt điều áp là cách thức phổ biến nhất để xác định chỉ số này. Một quạt được lắp đặt tại cửa ra vào chính hoặc vị trí chuẩn trên công trình, tạo ra chênh áp xác định. Lưu lượng không khí cần thiết để duy trì chênh áp này được đo và phân tích, từ đó đánh giá mức độ kín khít của bao che công trình, khả năng kiểm soát năng lượng và hiệu quả cách nhiệt.
Đo độ lọt khí của công trình xây dựng đáp ứng tiêu chuẩn giúp tiết kiệm năng lượng cho không gian sống. Ảnh minh họa
Các nghiên cứu quốc tế chỉ ra rằng, ngay cả những ngôi nhà được thiết kế cách nhiệt tốt cũng có thể thất thoát tới 60% năng lượng qua các khe hở trên tường bao che. Không chỉ gây thất thoát nhiệt, các khe hở còn cho phép gió, tiếng ồn, bụi bẩn và độ ẩm xâm nhập, dẫn đến hiện tượng nấm mốc hoặc hư hại kết cấu. Do đó, việc thử nghiệm độ kín khí trở thành một bước quan trọng trong quá trình đánh giá chất lượng và hiệu quả năng lượng của công trình.
Theo Hiệp hội Đo lường và Kiểm tra Độ kín Không khí (ATTMA) của Anh, độ rò rỉ không khí là dòng không khí không được kiểm soát đi qua các khe hở và vết nứt trên kết cấu của tòa nhà, đôi khi còn được gọi là độ xâm nhập không khí hoặc độ rò khí. Trong mùa hè, không khí xâm nhập mang theo bụi bẩn và độ ẩm từ bên ngoài; mùa đông, không khí từ trong nhà thoát ra ngoài có thể di chuyển vào các hốc tường lạnh, gây ngưng tụ và nấm mốc. Độ rò khí hoàn toàn khác với thông gió có kiểm soát, vốn là dòng không khí được thiết kế để đi vào và ra khỏi công trình theo mục đích sử dụng, giúp duy trì chất lượng không khí trong nhà.
Đồng thời, theo Hiệp hội Thông tin và Nghiên cứu Dịch vụ Tòa nhà (BSRIA) của Anh, các công trình hiện đại nên được thiết kế kín gió hợp lý nhưng vẫn đảm bảo thông gió tự nhiên hoặc cơ học. Thiết kế như vậy vừa tối ưu hóa hiệu suất năng lượng, vừa đảm bảo chất lượng không khí trong nhà.
Tại Việt Nam, nhiều công trình hiện nay còn có độ kín khí thấp, dẫn đến thất thoát năng lượng và giảm tiện ích nhiệt. Một quan niệm sai lầm phổ biến là nhà càng ít kín khí thì thông gió càng tốt. Trên thực tế, các nghiên cứu chỉ ra rằng chuyển động dòng không khí trong nhà phụ thuộc nhiều vào tốc độ gió bên ngoài và hiệu ứng ống khói. Những công trình kém kín khí có thể gặp tình trạng gió lùa quá mạnh, gây thất thoát nhiệt và giảm hiệu quả năng lượng, mặc dù mục đích là thông gió.
Do đó, phương pháp đo độ kín khí công trình trở thành tiêu chuẩn hóa quốc tế. Quá trình đo yêu cầu tòa nhà được điều áp đến 50 Pascal bằng hệ thống quạt điều áp, sau đó lưu lượng dòng không khí đi qua toàn bộ công trình được đo. Kết quả này cung cấp thông tin quan trọng về mức độ kín khít của công trình, đánh giá hiệu suất năng lượng, và là cơ sở để cải thiện thiết kế, thi công và vận hành tòa nhà.
Để đảm bảo hiệu quả năng lượng và chất lượng môi trường trong nhà, việc đánh giá độ lọt khí không chỉ dừng lại ở nhận thức lý thuyết mà còn cần áp dụng các phương pháp thử chuẩn hóa, trong đó TCVN 14360:2025 do Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành mới đây cung cấp một khuôn khổ rõ ràng và chi tiết để xác định độ kín khí của công trình.
Tiêu chuẩn này được sử dụng để đo độ lọt khí của các công trình hoặc các bộ phận của công trình tại hiện trường. Tiêu chuẩn này nêu rõ việc sử dụng phương pháp tăng áp hoặc giảm áp cơ học cho toàn bộ hoặc một phần của công trình. Ngoài ra tiêu chuẩn cũng mô tả phép đo tốc độ dòng không khí thu được trong dải chênh lệch áp suất tĩnh giữa bên trong và bên ngoài công trình.
Tiêu chuẩn này được sử dụng để đo độ rò khí của lớp vỏ bao che công trình không gian đơn lập. Đối với các công trình có nhiều không gian khác nhau, có thể xử lý như công trình không gian đơn lập bằng cách mở các cửa thông nhau hoặc tạo áp suất bằng nhau giữa các khu vực lân cận. Tiêu chuẩn này không đề cập đến việc đánh giá độ lọt khí của các bộ phận riêng lẻ.